Top

2015 | Boek

hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

Implementatie

Effectieve verbeteringen van patiëntenzorg

Auteurs: prof.dr. Richard Grol, prof.dr. Michel Wensing

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

Elk jaar komen in de gezondheidszorg veel waardevolle nieuwe inzichten, technologieën, programma’s of ‘best practices’ beschikbaar. Helaas vinden veel van deze innovaties hun weg naar de praktijk niet. Hoe komt dat? En hoe kan effectieve verbetering van de patiëntenzorg worden gerealiseerd?
In deze – grondig herziene – uitgave van Implementatie: effectieve verbetering van de patiëntenzorg vindt u actuele informatie over de implementatie van uiteenlopende veranderingen. Het proces van innovatie in de praktijk wordt zorgvuldig geanalyseerd en besproken aan de hand van een praktisch, stapsgewijs model. Een groot aantal wetenschappelijke bevindingen en praktische voorbeelden wordt gepresenteerd om het model toe te lichten.
In Implementatie: effectieve verbetering van de patiëntenzorg ligt de nadruk op het verbeteren van het handelen van artsen, paramedici en verpleegkundigen en de teams waarin zij werken. De patiënt staat hierbij centraal. Het is een praktisch boek voor zorgverleners, leidinggevenden, kwaliteitsfunctionarissen, managers, beleidsmakers en onderzoekers die betrokken zijn bij de optimalisering van de patiëntenzorg in Nederland.

Inhoudsopgave

Voorwerk

Introductie

Voorwerk

1 Implementatie van verbeteringen in de zorg: een complex probleem

Samenvatting

Veel patiënten ontvangen niet de best mogelijke zorg; verbeteringen in de klinische praktijk zijn nodig om dit wel te bewerkstelligen.
Er zijn veel zeer uiteenlopende benaderingen van invoering van verbeteringen in de patiëntenzorg; deze zijn gebaseerd op verschillende ideeën over menselijk gedrag en het functioneren van organisaties.
Een combinatie van top-down- en bottom-upbenaderingen is vaak nodig om echte verandering in de praktijk te realiseren.

Richard Grol, Michel Wensing

2 Theorieën over implementatie

Samenvatting

Verschillende wetenschappelijke disciplines dragen uiteenlopende benaderingen voor het effectief implementeren van innovaties aan; deze zijn gebaseerd op verschillende theorieën over innovatie en verandering van professioneel en organisatorisch functioneren.
Sommige theorieën leggen het aangrijpingspunt voor verandering vooral bij individuen, andere eerder in de sociale omgeving en weer andere in de organisatie van de zorg of in economische omstandigheden.
Een aantal gangbare theorieën uit verschillende disciplines wordt hier gepresenteerd; zij worden achtereenvolgens geordend naar theorieën waarin individuele factoren centraal staan, theorieën over sociale invloed, theorieën over de invloed van organisatorische factoren en theorieën over economische factoren.
Geconcludeerd wordt dat alle theorieën potentieel een bijdrage kunnen leveren aan het verklaren van effectieve implementatie van innovaties in de gezondheidszorg, maar dat een geïntegreerd model nodig is dat steun biedt bij het opzetten van implementatieactiviteiten in de patiëntenzorg.

Richard Grol, Michel Wensing, Marije Bosch, Marlies Hulscher, Martin Eccles

3 Effectieve implementatie van verbetering in de zorg: een systematische aanpak

Samenvatting

Effectieve implementatie van nieuwe werkwijzen vereist een goede voorbereiding en planning, en een systematische aanpak.
De volgende stappen zijn belangrijk in een systematische aanpak van implementatie.
- Formuleren van een concreet, goed onderbouwd en haalbaar voorstel voor verandering in de praktijk met duidelijke doelen.
- In kaart brengen van de feitelijke zorg en problemen daarin.
- Analyse van de doelgroep en de context: welke belemmerende en bevorderende factoren spelen een rol in het realiseren van de verandering?
- Ontwikkeling en selectie van strategieën om veranderingen in te voeren: strategieën voor zowel een effectieve verspreiding als een effectieve implementatie en behoud van verandering.
- Ontwikkeling en uitvoering van een implementatieplan met activiteiten, taken en een tijdpad.
- Integratie van verandering in normale routines.
- Evaluatie en (eventueel) bijstelling van het plan: continue monitoring aan de hand van indicatoren.
Veel implementatietrajecten verlopen niet geheel volgens deze stappen, maar ook dan biedt een planmatige aanpak houvast.

Richard Grol, Michel Wensing

4 Planning en organisatie van implementatie

Samenvatting

Een goede planning van de implementatieactiviteiten (wanneer, waar en hoe gebeurt wat door wie?) is van groot belang voor een succesvolle en solide introductie van nieuwe werkwijzen in de praktijk.
Daarin zijn in elk geval nodig:
- een gemotiveerd team met daarin alle relevante expertise;
- creëren van een context die gunstig is voor verandering;
- betrekken van de doelgroep in het plan;
- zorg dragen voor betrokkenheid van leiders en sleutelfiguren;
- goede planning in de tijd;
- voldoende middelen en ondersteuning;

Richard Grol, Mariëlle Ouwens, Hub Wollersheim, Wouter Keijser

Ontwikkeling voorstel voor verandering

Voorwerk

5 Kenmerken van succesvolle innovaties

Samenvatting

Nieuwe werkwijzen, richtlijnen of procedures moeten aan bepaalde eisen voldoen en op een bepaalde manier worden gepresenteerd om aantrekkelijk te zijn voor de beoogde gebruikers.
Enkele kenmerken van innovaties, zoals aansluiting bij bestaande normen en waarden van de doelgroep, de mogelijkheid ze uit te proberen, en een heldere en aantrekkelijke vormgeving, hebben over het algemeen een positieve invloed op de adoptie.
Betrokkenheid van gebruikers bij de ontwikkeling van een innovatie en het bieden van de mogelijkheid deze aan te passen aan de eigen situatie, bevorderen eveneens de implementatie. Vele innovaties zijn ‘halffabrikaten’ die in de praktijk verder worden vormgegeven.

Richard Grol, Michel Wensing

6 Richtlijnen als hulpmiddel bij de verbetering van de zorg

Samenvatting

Richtlijnen zijn een van de hulpmiddelen in de vertaalslag van onderzoeksresultaten en nieuwe inzichten naar de klinische praktijk waardoor de kwaliteit van zorg kan worden verbeterd.
Of richtlijnen de kwaliteit van zorg daadwerkelijk verbeteren, hangt af van meerdere factoren, waaronder kenmerken van de richtlijn zelf.
Kenmerken van richtlijnen die kunnen bijdragen aan hun gebruik in de praktijk zijn onder andere:
- een duidelijke doelstelling en specifieke doelgroep zijn omschreven;
- de wetenschappelijke onderbouwing van de aanbevelingen is duidelijk beschreven en up-to-date;
- de richtlijn sluit aan bij de opvattingen, normen en waarden van de doelgroep;
- de formulering van de aanbevelingen is helder en voldoende specifiek;
- de richtlijn laat ruimte voor aanpassingen gericht op de individuele patiënt;
- de structuur van de richtlijn is helder en de lay-out is attractief;
- de richtlijn is eenvoudig te raadplegen in de praktijk via een samenvatting, flowchart of elektronische applicaties.
Richtlijnen die worden ontwikkeld binnen een gestructureerd en gecoördineerd programma waarbij de doelgroep actief betrokken wordt, zijn het meest effectief.
Ten behoeve van de implementatie kunnen landelijke richtlijnen als basis worden gebruikt voor de ontwikkeling van afgeleide producten specifiek gericht op de verschillende beroepsgroepen en patiënten en van lokale protocollen en werkafspraken.

Jako Burgers, Mirrian Smolders, Hub Wollersheim, Richard Grol

Analyse feitelijke zorg, doelen voor verbetering

Voorwerk

7 Kwaliteit en veiligheid in de zorg: de rol van indicatoren

Samenvatting

Informatie over het feitelijk handelen maakt duidelijk waarop de implementatie zich moet richten: waar liggen de grootste problemen en waar valt de meeste winst te behalen?
Voor het ontwikkelen van valide en betrouwbare indicatoren is een zorgvuldige en systematische procedure noodzakelijk; verschillende methoden zijn hiervoor beschikbaar.
Het vaststellen van een benchmark kan motiveren om aan verbetering te werken.
Case mix-correctie toepassen op de kwaliteitsscore is nodig, maar kan ook prikkelverlagend werken.
Op basis van de feedback over scores op indicatoren kunnen concrete verbeterdoelen worden geformuleerd, die planmatig moeten worden aangepakt en getoetst wat betreft het bereikte resultaat.
Kwaliteits- en veiligheidsindicatoren worden idealiter ingebed in samenhangende ‘kwaliteitssystemen’.

Jozé Braspenning, Rosella Hermens, Hilly Calsbeek, Richard Grol

Probleemanalyse doelgroep en setting

Voorwerk

8 Beïnvloedende factoren bij implementatie

Samenvatting

Uiteenlopende factoren kunnen het verloop van een implementatieproces beïnvloeden en de werking van een implementatiestrategie versterken of verzwakken. Het verkrijgen van inzicht in beïnvloedende factoren bij implementatie is een belangrijk onderdeel van de implementatie van innovaties.
De factoren kunnen betrekking hebben op individuen (cognities, motivaties, routines), sociale omgeving (teams en netwerken), organisaties (structuur, cultuur, en beschikbare middelen) en de maatschappelijke omgeving (professionalisering, financiële prikkels, wet- en regelgeving).
Van weinig factoren is direct aangetoond dat zij de implementatie van nieuwe werkwijzen in de patiëntenzorg beïnvloeden, zodat voorzichtigheid bij de inschatting van het belang van factoren op zijn plaats is.

Michel Wensing, Marije Bosch, Richard Grol

9 Methoden om invoeringsproblemen op te sporen

Samenvatting

Een goede manier om belemmerende en bevorderende factoren en voorwaarden voor verandering te identificeren is om te starten met gedetailleerde bestudering van enkele gevallen, om zo mogelijk relevante factoren op te sporen en vervolgens een grootschaliger studie uit te voeren om het relatieve belang van de verschillende factoren te bepalen bij een grotere groep professionals, instellingen en patiënten.
Semigestructureerde interviews, focusgroepinterviews en (al dan niet participerende) observatie lijken goed bruikbaar voor gedetailleerde analyse van enkele gevallen. Vragenlijsten en grootschalig verzamelde gegevens (al dan niet als onderdeel van de patiëntenzorg) kunnen worden gebruikt om het relatieve belang van de gevonden factoren te bepalen.
Het gebruik van op theorie gebaseerde hypothesen kan een bijdrage leveren aan het opsporen van invoeringsproblemen, maar aanbevolen wordt om in elk geval ook explorerende methoden te gebruiken. Het inzicht in de praktische bruikbaarheid van de verschillende methoden is nog beperkt.

Michel Wensing, Marije Bosch, Richard Grol

Ontwikkeling en selectie van interventies/strategieën

Voorwerk

10 Ontwikkeling of selectie van strategieën voor verandering

Samenvatting

Er is een groot aantal interventies (strategieën, programma’s en maatregelen) beschikbaar om verbeteringen in de zorgverlening te implementeren:
- professionalgerichte strategieën;
- patiëntgerichte strategieën;
- marktgerichte maatregelen;
- organisatorische maatregelen;
- wettelijke maatregelen/regelgeving.
Op zich is geen van deze interventies superieur in alle situaties voor alle gewenste veranderingen; het kiezen van strategieën voor verandering vindt idealiter op zorgvuldige wijze plaats.
Bij de selectie of ontwikkeling van strategieën om innovaties te implementeren houdt men zo goed mogelijk rekening met:
- uitkomsten van de ‘diagnostische analyse’ van de doelgroep en de setting van implementatie; >>
- bestaande kennis van effectieve implementatie en resultaten van goed opgezette onderzoeken en systematische reviews op het terrein van implementatiestrategieën;
- fasen in het proces van implementatie en verandering in de praktijk; onder meer het onderscheid tussen disseminatie en implementatie.

Richard Grol, Marije Bosch, Michel Wensing

11 Disseminatie van innovaties

Samenvatting

Effectieve verspreiding van innovaties, richtlijnen en nieuwe werkwijzen is een noodzakelijke, maar onvoldoende voorwaarde voor daadwerkelijke toepassing in de praktijk.
Doel van verspreiding is de doelgroep op de hoogte brengen van en te informeren over het bestaan van de innovatie en het gewenste handelen, en deze te stimuleren om de innovatie te gebruiken voor educatie, lokale afspraken, toetsing van de feitelijke zorg of verbetering van de kwaliteit van zorg.
Onderscheid kan worden gemaakt tussen enerzijds massamediale en anderzijds persoonlijke methoden van disseminatie. Waarschijnlijk is een combinatie van beide methoden het meest effectief, vooral als de doelgroep bij herhaling via meerdere kanalen op de hoogte wordt gebracht.
Moderne sociale media spelen een steeds grotere rol bij het verspreiden van innovaties, maar over de effectiviteit is nog weinig bekend.

Richard Grol, Michel Wensing

12 Educatieve strategieën

Samenvatting

De effecten van een eenmalige scholing van zorgverleners op het professioneel handelen en uitkomsten van zorgverlening zijn beperkt, maar kunnen desalniettemin klinisch relevant zijn.
Factoren die de effectiviteit van scholing zouden kunnen verhogen zijn langere tijdsduur, een optimale groepsamenstelling, behoeftepeiling voorafgaand aan de scholing, actieve deelname, individualisering en gebruik van lokale opinieleiders.
Hoewel de effecten van educatie op gedrag beperkt lijken, is educatie vaak een noodzakelijke eerste stap in een proces van implementatie van vernieuwingen. Educatie is vooral zinvol als het onderdeel is van een bredere implementatiestrategie, die ook andere activiteiten omvat.

Michel Wensing, Cornelia Fluit, Richard Grol

13 Feedback en reminders

Samenvatting

Feedback en reminders kunnen effectief zijn, maar het effect is afhankelijk van de aard en kwaliteit van de onderliggende innovatie, inzicht in knelpunten voor toepassing van die innovatie, en de mate waarin de feedback of reminders op die knelpunten zijn toegesneden.
Het effect van feedback of reminders wordt beïnvloed door de motivatie van de ontvanger, de timing en frequentie van de feedback en reminders, en het type gegevens waarover de feedback of de reminder gaat (bron, validiteit, hoeveelheid, vorm, actief of passief format).
Het weergeven van vergelijkende informatie over collega’s kan de zorgverlener stimuleren in het bestuderen van de feedback. Toevoegen van intercollegiale toetsing aan deze feedback kan het effect versterken.
Feedback en reminders zijn relatief veel onderzocht, en lijken met name geschikt voor implementatie van veranderingen in aanvullende diagnostiek, prescriptie en primaire preventie.

Trudy van der Weijden, Richard Grol

14 Patiëntgerichte strategieën

Samenvatting

Het betrekken van patiënten bij de patiëntenzorg kan verschillende doelen hebben, waaronder de implementatie van nieuwe werkwijzen en kwaliteitsverbetering in de klinische praktijk.
Patiëntgerichte implementatiestrategieën kunnen worden gericht op de beslissing om professionele hulp te zoeken, als voorbereiding op contacten met zorgverleners en op het moment dat de zorg is verleend.
Sommige strategieën voor implementatie via de patiënt zijn veelbelovend, met name de inzet van keuzehulpen om patiënten te betrekken bij beslissingen over screening, diagnostiek en behandeling.
Van andere strategieën is nog weinig bekend over de effecten op zorgprocessen en professioneel handelen. Wel verbeteren op een aantal terreinen patiëntgerelateerde uitkomsten, zoals de kennis en patiëntervaringen, en in enkele gevallen de gezondheidsstatus.

Marjan Faber, Trudy van der Weijden, Glyn Elwyn, Michel Wensing, Richard Grol

15 Organisatorische implementatiestrategieën

Samenvatting

Organisatorische strategieën voor implementatie van vernieuwingen kunnen betrekking hebben op het microniveau (aanpassing van professionele rollen en teams voor patiëntenzorg), het mesoniveau van zorginstellingen (kennismanagement, kwaliteitsmanagement), of het macroniveau van het gezondheidszorgsysteem (wetgeving, financiering).
De meeste van deze organisatorische strategieën kunnen professioneel handelen, patiëntuitkomsten en kosten gunstig beïnvloeden. Uitzonderingen zijn de verschillende onderdelen van kwaliteitsmanagement, waarvoor weinig bewijs in gecontroleerd onderzoek is gevonden naar de effectiviteit hiervan.
De effecten van organisatorische strategieën variëren sterk, hetgeen deels samenhangt met de precieze samenstelling van de strategie en deels met kenmerken van de omgeving waarin deze wordt toegepast. Uit onderzoek komt geen duidelijk beeld naar voren van wat de belangrijkste determinanten zijn.

Michel Wensing, Miranda Laurant, Mariëlle Ouwens, Hub Wollersheim

16 Patiëntveiligheid en risicopreventie

Samenvatting

Bij metingen bedraagt de prevalentie van schade aan patiënten op basis van incidenten in ziekenhuizen ongeveer 10%, waarvan de helft te voorkomen is. Het aantal patiënten met een incident in de huisartspraktijken, met of zonder schade, is ongeveer 5% per jaar.
Er zijn diverse methoden om onveiligheid te meten en te analyseren, zoals dossieronderzoek en het melden en analyseren van incidenten. Elk van de methodieken heeft voor- en nadelen en de uitkomsten kunnen aanzienlijk verschillen.
Naast fouten in het klinisch redeneren blijken interprofessionele en interdepartementale communicatie en samenwerking, vergissingen tijdens stresserende situaties, problemen met apparatuur, en gebrekkige training of ervaring belangrijke oorzakelijke factoren.
Er is weinig goed onderzoek gedaan naar het verbeteren van de patiëntveiligheid.

Hub Wollersheim, Michel Wensing, Richard Grol

17 Marktgerichte strategieën voor implementatie en landelijk implementatiebeleid

Samenvatting

Een hogere financiële vergoeding en een lager financieel risico voor zorgaanbieders kunnen leiden tot een groter volume van verrichtingen (en vice versa), hetgeen in sommige situaties implementatie kan ondersteunen.
Kwaliteitgeoriënteerde vergoedingen (pay-for-performance) voor zorgaanbieders hebben gemiddeld een klein positief effect op implementatie van bepaalde werkwijzen.
Een groter financieel risico voor burgers/patiënten (via bijbetaling) kan leiden tot verminderd gebruik van zorg (en vice versa), maar dit betreft zowel overbodige als gewenste/gepaste zorg.
Transparant maken van het zorgaanbod draagt in theorie bij aan marktwerking, maar individuele burgers en patiënten maken nu nog weinig gebruik van de beschikbare informatie.
Zowel versterking van concurrentie als bescherming tegen concurrentie kunnen bijdragen aan de ontwikkeling en implementatie van vernieuwingen.
Regelgeving en stimuleringsmaatregelen kunnen worden ingezet door beleidsmakers, maar de effecten hiervan zijn nog onderwerp van onderzoek.
Implementatiebeleid van een land omvat activiteiten op verschillende gebieden, waarbij rollen zijn weggelegd voor (potentiële) gebruikers van kennis, onderzoeksfinanciers, onderzoekers, en intermediaire groepen.
Belangrijke componenten van landelijk implementatiebeleid zijn onder meer: activiteiten op verschillende domeinen (kennisontwikkeling, kennisverspreiding, kennistoepassing), systematische bundeling van beschikbare relevante kennis, evaluatie van de impact van implementatieactiviteiten, en programma’s om alle betrokkenen te trainen op het gebied van implementatie.

Michel Wensing, Richard Grol

Ontwikkeling, testen en uitvoeren van implementatieplan

Voorwerk

18 Complexe implementatiestrategieën

Samenvatting

Geen enkele combinatie van implementatiestrategieën biedt een garantie voor succes; ook complexe strategieën zijn niet altijd effectief.
De strategiekeuze dient gekoppeld te zijn aan de uitkomsten van de diagnostische analyse en aan de bevorderende en belemmerende factoren die daarin zijn opgespoord.
Het is aannemelijk dat complexe strategieën gebaseerd op een diagnostische analyse effectiever zijn dan enkelvoudige standaardstrategieën, omdat meerdere barrières kunnen worden weggenomen.
De effectiviteit van een complexe strategie wordt bepaald door de effectiviteit van de separate strategieën waaruit deze is samengesteld en door de interactie tussen de afzonderlijke strategieën, die het totale effect kan doen toe- of afnemen.
De effectiviteit van complexe strategieën moet worden afgezet tegen de kosten, die meestal hoger zijn dan bij minder complexe combinaties en enkelvoudige strategieën.

Marlies Hulscher, Michel Wensing, Richard Grol

Evaluatie en bijstelling van plan

Voorwerk

19 Planning van het implementatieproces

Samenvatting

Het verdient aanbeveling, ongeacht de omvang en ambitie van het implementatieproject, een plan voor het implementatieproces te maken.
Hierin regelt men een aantal zaken, zoals:
- opbouw van de implementatieactiviteiten volgens fasen in een veranderingsproces;
- planning van activiteiten op verschillende niveaus van het gezondheidszorgsysteem;
- planning van activiteiten in de tijd;
- inbouwen van de activiteiten in bestaande systemen voor kwaliteitsverbetering;
- testen van de gekozen strategieën en interventies;
- definiëren van doelen en indicatoren voor de evaluatie;
- verankeren van verandering in bestaande routines.

Richard Grol, Mariëlle Ouwens

20 Effecten van implementatie: gecontroleerde evaluaties

Samenvatting

Er is een reeks van meer of minder complexe, en al dan niet gecontroleerde of gerandomiseerde onderzoeksopzetten beschikbaar voor de evaluatie van de effecten van implementatieprojecten.
Terwijl met een niet-gecontroleerd design alleen nagegaan kan worden of de verbeterdoelen daadwerkelijk worden gehaald, kan met een gecontroleerd design geëvalueerd worden of de implementatiestrategie heeft bijgedragen aan het halen van de verbeterdoelen.
Bij gecontroleerde studies heeft het gerandomiseerd design de voorkeur. Indien gerandomiseerde designs niet haalbaar zijn kunnen niet-gerandomiseerde designs worden toegepast, hoewel de kans op systematische vertekening van het effect van de implementatiestrategie hierbij groter is.
Voor welk design ook wordt gekozen, het is van belang om systematische vertekening zo veel mogelijk te beperken en de generaliseerbaarheid van de resultaten zo groot mogelijk te maken.
In het toepassen van deze designs is het van belang om het juiste clusterni• veau te kiezen voor de allocatie van onderzoeksgroepen; dat is vaak niet het niveau van de individuele patiënt.
Bij clustergerandomiseerde studies moet gewaakt worden voor postrando• misatie recruitment bias, dat wil zeggen: een verschil in recruitment tussen de zorgverleners in de experimentele en controlegroep.
Wanneer de nadruk ligt op evaluatie van het effect van een implementatie• strategie, zijn trials in kleine groepen van voorlopers met relatief optimale condities (explanatoir karakter) aangewezen. Wanneer de nadruk ligt op het beklijven van het effect van een implementatiestrategie op lange termijn, dan zijn trials met een uitgesproken pragmatisch karakter aangewezen.

Trudy van der Weijden, Martin Eccles, Jeremy Grimshaw, Richard Grol

21 Evaluatie van implementatieprojecten: observationele evaluaties

Samenvatting

Een gerandomiseerd expertiment is het beste studiedesign voor het vaststellen van de effectiviteit van implementatiestrategieën, maar dit design is niet altijd uitvoerbaar.
Observationele evaluaties kunnen inzicht geven in het verloop, de uitkomsten en (mogelijke) determinanten van veranderingsprocessen. Het toeschrijven van bereikte resultaten aan een specifieke interventie is meestal niet mogelijk in deze evaluaties.
Observationele evaluaties zijn beschrijvend (dwarsdoorsnedestudie, gevalstudie en ontwikkelingsstudie) of vergelijkend (studie met enkele grote clusters, cohortstudie met referentiegroep en cohortstudie zonder referentiegroep).
De data-analyse in observationele evaluaties is vaak complex.

Michel Wensing, Richard Grol

22 Evaluatie van het proces van implementatie

Samenvatting

Het is noodzakelijk om in de black box van implementatiestrategieën te kijken om te begrijpen waarom strategieën soms effectieve verandering in de patiëntenzorg teweegbrengen en soms niet. Op deze wijze kunnen de determinanten van succes of falen worden bestudeerd.
Procesevaluatie is gericht op het gedetailleerd beschrijven van de ontwikkelde implementatiestrategie, de daadwerkelijk uitgevoerde strategie, de deelname van de doelgroep aan de strategie, en de ervaringen van de deelnemers met de strategie. Procesevaluatie is een belangrijke stap in de ontwikkeling van potentieel effectieve implementatiestrategieën; het is een noodzakelijk stap in het begrijpen van hun succes of falen.
In verbeterprojecten staat procesevaluatie centraal omdat informatie over uitvoerbaarheid en haalbaarheid aanknopingspunten kan bieden voor de bijstelling van de gekozen implementatieactiviteiten.
In experimentele implementatiestudies en implementatieprogramma’s levert procesevaluatie informatie die de totstandkoming van effecten en hun heterogeniteit helpt verklaren.
Het raamwerk zoals beschreven in dit hoofdstuk besteedt aandacht aan kenmerken van de deelnemers, de invoerders en de frequentie van implementatieactiviteiten, en aan de kenmerken van de overgedragen informatie. Al deze kenmerken zouden de effectiviteit van de gekozen implementatiestrategie kunnen beïnvloeden.

Marlies Hulscher, Miranda Laurant, Michel Wensing, Richard Grol

23 Economische evaluaties van implementatiestrategieën

Samenvatting

Economische evaluaties van implementatieprogramma’s worden in toenemende mate uitgevoerd, maar zijn nog steeds relatief zeldzaam.
Economische evaluaties van implementatiestrategieën zijn gebaseerd op een expliciete vergelijking van alternatieve manieren om gewenste veranderingen in de zorg in te voeren. In tegenstelling tot economische evaluaties van patiëntgebonden interventies kunnen bij economische evaluaties van implementatiestrategieën zowel proces- als patiëntuitkomsten als effectiviteitsmaten worden gebruikt.
Economische evaluaties van implementatiestrategieën zijn het meest zinvol als de kosteneffectiviteit van het gewenste professionele handelen of het zorgproces bekend en acceptabel is. Dan kan de kosteneffectiviteit van het volledig traject – van implementatie tot en met de uiteindelijke patiëntuitkomst – (modelmatig) worden vastgesteld.
Bij verbeterprojecten en grootschalige implementatieprojecten is in de regel geen sprake van een volwaardige economische evaluatie, maar de kosten en verandering in de zorg worden afzonderlijk beschreven.

Hans Severens, Ties Hoomans, Eddy Adang, Michel Wensing

Titel: Implementatie
Auteurs: prof.dr. Richard Grol
prof.dr. Michel Wensing
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-368-1077-7
Print ISBN: 978-90-368-1076-0
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-1077-7