Maatschappelijke gezondheidszorg

Voorwerk

1. Schets van de maatschappelijke gezondheidszorg

Samenvatting

De maatschappelijke gezondheidszorg (MGZ) is een belangrijk onderdeel van de Nederlandse gezondheidszorg. De thuiszorg, eerstelijnszorg, transmurale zorg, publieke gezondheidszorg en de bedrijfsgezondheidszorg behoren hiertoe. Het zwaartepunt in de MGZ ligt op care-activiteiten, gezondheidsbevordering en preventie.

In dit hoofdstuk geven we een schets van de MGZ: hoe is de MGZ ontstaan, welke plaats heeft de MGZ in de gezondheidszorg, wat is kenmerkend voor de MGZ en wat zijn de consequenties van de verschuivingen in de zorg voor de MGZ?

Elly van Haaren, Marijke Wigboldus

2. Organisatie van de maatschappelijke gezondheidszorg

Samenvatting

De maatschappelijke gezondheidszorg bestaat uit verschillende sectoren die allemaal hun eigen organisatievorm, wetgeving en financiering kennen. In dit hoofdstuk beschrijven we wat de publieke gezondheidszorg, eerstelijnszorg, thuiszorg, transmurale zorg en arbozorg inhouden, wat hun kenmerken zijn, hoe de zorg wordt verleend en welke professionals er werken. De overeenkomst tussen deze sectoren is het belang van samenwerking, want overal wordt samengewerkt met zorgverleners binnen en buiten de eigen organisatie.

Anke Jeroense, Rachel van Wijngaarden

3. Verpleegkundige functies in de maatschappelijke gezondheidszorg

Samenvatting

De verpleegkundige vervult een belangrijke rol binnen de maatschappelijke gezondheidszorg. Ze verleent kwalitatief hoogwaardige zorg, coördineert de zorg en werkt samen met andere disciplines. Dit vereist meerdere competenties die gebaseerd zijn op de deskundigheid van de verpleegkundige, zoals beschreven in de wet BIG. In de inleiding komt dit deel van de wet BIG aan de orde en beschrijven we de rollen en competenties volgens de CanMeds-systematiek. De CanMeds vormen ook het uitgangspunt voor beroepsverenigingen bij het maken van de beroepsprofielen.

Elke sector binnen de MGZ heeft zijn eigen verpleegkundige. In dit hoofdstuk komen die aan bod: de sociaal-verpleegkundige in de publieke gezondheidszorg; de praktijkverpleegkundige in de eerste lijn, de wijkverpleegkundige in de thuiszorg, de transferverpleegkundige in de transmurale zorg en de arboverpleegkundige in de arbozorg.

Joke Leemhuis, Marijke Wigboldus, Rachel van Wijngaarden

4. Ontwikkelingen binnen de verschillende sectoren

Samenvatting

De maatschappelijke gezondheidszorg is sterk in beweging. De overheid probeert de kosten van de gezondheidszorg in de hand te houden door een groter beroep te doen op zelfzorg en mantelzorg en door meer taken over te hevelen van de landelijke overheid naar de gemeenten.

In dit hoofdstuk beschrijven we de ontwikkelingen in de verschillende sectoren van de MGZ. Het is een weerslag van de stand van zaken op het moment van schrijven (2014). Blijf op de hoogte van de ontwikkelingen en raadpleeg de websites, genoemd in de literatuurlijst, voor de actuele stand van zaken.

Joke Leemhuis, Rachel van Wijngaarden

5. Wetten

Samenvatting

Dit hoofdstuk beschrijft de meest relevante wetgeving in het MGZ-veld. MGZ-verpleegkundigen hebben te maken met wetten die van belang zijn in het primaire proces van de zorg, wetten die bedoeld zijn om de positie van patiënten te verstevigen en wetten betreffende de beroepsuitoefening.

Aan bod komen: AWBZ en Wet Langdurige Zorg (Wlz), Zorgverzekeringswet (Zvw), Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), Wet publieke gezondheidszorg (Wpg), Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG), Kwaliteitswet, Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO), Wet bescherming persoonsgegevens (Wpb), Wet klachtrecht cliënten zorgsector (Wkcz), Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen (Wmcz), Wet zorg en dwang, Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet), Wet verbetering poortwachter (Wvp), Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (Wia).

Van de verschillende wetten volgt een korte beschrijving en wie de wet uitvoert of handhaaft. Waar van toepassing worden de verwachte ontwikkelingen weergegeven.

Marijke Wigboldus

6. Gezondheid en ziekte in maatschappelijk perspectief

Samenvatting

In dit hoofdstuk worden de begrippen ziekte en gezondheid uitgewerkt vanuit een maatschappelijk perspectief. Welke factoren zijn van invloed op ziekte en gezondheid? Welke gezondheidsproblemen treden er op in de verschillende levensfasen? Wat zijn de culturele invloeden op gezondheid en ziekte? Er wordt stilgestaan bij het verschil tussen volksgezondheid en gezondheidszorg. Gezondheid hangt immers maar ten dele samen met gezondheidszorg.

De samenleving verandert en daarmee ook de gezondheidszorg en de manier waarop we ernaar kijken. De overheid heeft marktwerking geïntroduceerd en wil steeds meer verantwoordelijkheid bij de burger neerleggen. Informele zorg wordt daardoor belangrijker, maar ook de manier van kijken naar gezondheid. De insteek van ziekte en zorg verandert in die van gezondheid en gedrag.

Jasmijn Pronk

7. Principes en methoden

Samenvatting

Er is de laatste jaren veel aandacht voor goede en veilige zorg die voldoet aan de wensen en behoeften van patiënten. De MGZ-verpleegkundige heeft hiervoor specifieke methoden en hulpmiddelen tot haar beschikking. De volgende daarvan worden in dit hoofdstuk behandeld:

• Classificatiesystemen: ICD, ICF en Omaha-systeem.
• Wijk- en praktijkscan die helpen om inzicht te verkrijgen in de sociale situatie en de gezondheidstoestand van de wijkbewoners.
• Verschillende manieren van werken die aansluiten bij de patiënt: vraaggerichte zorg, dialooggestuurde zorg en belevingsgerichte zorg.
• Motivational interviewing, de belevingspeiler en levensverhalen zijn interventies die gebruikt kunnen worden bij psychosociale ondersteuning.
• Stressmanagement, adaptieve opgaven en stresscoping zijn begrippen die een rol spelen bij psychosociale ondersteuning, een belangrijke taak van de verpleegkundige.
• De zorgvraag verandert en dat vraagt om nieuwe concepten: het Chronic Care Model, Diseasemanagement, Casemanagement en Zelfmanagement.
• Zorgstandaarden, zorgpaden, zorgprogramma’s en zorgplannen helpen om professioneel te werken en de zorg af te stemmen op de behoeften van patiënten.
• Risicomanagement, risicosignalering en veiligheidsprogramma’s zorgen voor veilige zorg.
• Verschillende preventiemodellen.

Marjo van Hal

8. De verschillende patiënten-/cliëntenpopulaties in de MGZ

Samenvatting

Verpleegkundigen in de maatschappelijke gezondheidszorg komen met diverse doelgroepen in aanraking. De zorg vindt letterlijk in de maatschappij plaats: bij mensen thuis, op hun werk, in de huisartsenpraktijk of op school. De verpleegkundige treft de patiënt of cliënt dus in zijn eigen omgeving en heeft daardoor vaak te maken met mantelzorgers (partners, kinderen) en andere zorg- of hulpverleners met wie de patiënt contact heeft. In dit hoofdstuk bespreken we verschillende voorbeelden van patiënten en cliënten waarmee een MGZ-verpleegkundige in aanraking komt. Aan de hand van casussen ontstaat een goed beeld van de kenmerken en uitdagingen van het vak.

Elly van Haaren, Anke Jeroense, Rachel van Wijngaarden

9. Kwaliteitsontwikkeling in de MGZ

Samenvatting

Verpleegkundigen in de MGZ moeten zich bewust zijn van en meewerken aan kwaliteitsontwikkeling; zowel de kwaliteit van de zorgverlening als de eigen professionele kwaliteit en de kwaliteit van de organisatie. Landelijk zijn er kwaliteitskaders ontwikkeld, worden verschillende kwaliteitssystemen gehanteerd en speelt de Inspectie voor de Gezondheidszorg een belangrijke rol. Professioneel werken wil zeggen dat de verpleegkundige landelijke standaarden, richtlijnen en protocollen hanteert en op de hoogte is van de laatste stand van zaken van haar beroep. Casuïstiekbespreking en reflecteren dragen bij aan het hooghouden van de professionele kwaliteit.

Jasmijn Pronk

Nawerk