Top

2020 | Boek

Meten in de praktijk

Stappenplan voor het gebruik van meetinstrumenten in de gezondheidszorg

Redacteuren: Prof. Dr. Sandra Beurskens, Drs. Roland van Peppen, Raymond Swinkels, Prof. Dr. Hester Vermeulen, Dr. Harriët Wittink

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

Het doel van dit boek is om je aan de hand van een stappenplan te leren op een systematische en kritische manier het juiste meetinstrument te zoeken, te selecteren en de uitkomsten te interpreteren en integreren in het behandelproces. Het uitgangspunt is dat meten geen doel op zich is maar dat het meten processen ondersteunt. Als dat niet het geval is, is het gebruik van meetinstrumenten tijdsverspilling voor zorgprofessionals én patiënten en moet je het niet doen.

In de dagelijkse zorg hebben zorgprofessionals veel vragen. Wat wil een patiënt bereiken? Waar gaan we aan werken? Wat zijn de effecten van de zorg? Moet de behandeling worden bijgesteld? Door meten worden deze zaken verhelderd en geobjectiveerd. De zorgprofessional en patiënt hebben hier profijt van, zowel bij het bepalen van de diagnose, het voorspellen van het beloop van het herstel, het samen bepalen van het doel en het evalueren van een behandeling.

Meten in de praktijk - Stappenplan voor het gebruik van meetinstrumenten in de gezondheidszorg is onmisbaar voor zorgprofessionals, studenten en docenten aan gezondheidszorgopleidingen in het hoger onderwijs. Daarnaast is het een handige gids voor professionals en kwaliteitsmedewerkers die werkzaam zijn in de gezondheidszorg.

In deze derde druk zijn twee hoofdstukken toegevoegd waarbij het accent ligt op het interpreteren en gebruiken van de resultaten in het zorgproces. Verder wordt samengewerkt met de website www.meetinstrumentenzorg.nl waardoor de meetinstrumenten en de gebruikersinformatie vrij toegankelijk beschikbaar zijn.

Aansluitend op de patiëntgerichte benadering, ligt het accent in het boek op de zogenaamde 'patiënt reported outcomes' (PRO's). Meten in de praktijk is een prachtig hulpmiddel bij zinvol inzetten van meetinstrumenten waarbij de zorgprofessional en de patiënt gezamenlijk het doel en verloop van de behandeling bespreken en bepalen en deze na afloop evalueren. De focus in dit boek ligt meer op ‘Weten waarom en wat je wilt meten’ dan op het bekende ‘Meten is weten’.

Inhoudsopgave

Voorwerk

1. Stap 1: waarom wil je meten?

Samenvatting

In de dagelijkse praktijk gebruiken zorgprofessionals meetinstrumenten als ondersteuning bij het stellen van een diagnose en kiezen van een behandeling, om in te kunnen schatten wat de prognose is of om behandelingen te monitoren en evalueren. In de zorg worden meetresultaten ook gebruikt voor interne kwaliteitsverbetering, externe kwaliteitsinformatie en transparantie en wetenschappelijk onderzoek. In dit boek staat het meten bij een individuele patiënt in de dagelijkse praktijk centraal. Startend met de ‘waarom’-vraag leer je als zorgprofessional aan de hand van tien stappen wat je wilt meten, daarbij de juiste meetinstrumenten te zoeken en te kiezen en ze vervolgens toe te passen in de dagelijkse praktijk.

Sandra Beurskens, Roland van Peppen, Raymond Swinkels, Hester Vermeulen, Harriët Wittink

2. Stap 2: wat wil je meten?

Samenvatting

In dit hoofdstuk bespreken we dat het essentieel is de concrete hulpvraag van de patiënt helder voor ogen te hebben: waarom wil je meten en wat wil je meten? De tweede stap gaat over wat je wilt meten. Hierbij gaat het om welke aspecten en domeinen van gezondheid of functioneren je wilt meten, zoals pijn, mobiliteit of kwaliteit van leven. Meerdere redenen bepalen wat je wilt meten, waarbij steeds de vraag van de patiënt het uitgangspunt is. Verschillende indelingen en modellen voor klinisch redeneren kunnen hierbij helpen, in dit boek wordt de ICF gebruikt als classificatievoorbeeld.

Harriët Wittink, Ilse Swinkels-Meewisse, Raymond Swinkels

3. Stap 3: waarmee wil je meten?

Samenvatting

In de vorige hoofdstukken zijn de stappen waarom je wilt meten en wat je wilt meten beschreven. Om de juiste meetinstrumenten te selecteren (stap 7) is het belangrijk om eerst inzicht te hebben in de verschillende typen meetinstrumenten. Meetinstrumenten kunnen we op verschillende manieren indelen. Je kunt ze indelen op basis van het doel van het meten (diagnostisch, prognostisch, evaluatief) of op basis van het soort van meten (generiek, ziekte-, domein- of patiënt-specifiek). Vervolgens kunnen we onderscheid maken in verschillende methoden van meten. Variërend van vragenlijsten, observatiemetingen, performancetesten en metingen tot het gebruiken van apps en wearables.

Corelien Kloek, Harriët Wittink

4. Stap 4: waar ga je meetinstrumenten zoeken?

Samenvatting

Als duidelijk is waarom en wat je wilt meten en met welk soort meetinstrument, is de volgende stap het zoeken naar deze meetinstrumenten. Dit hoofdstuk bespreekt hoe je op systematische en kritische manier geschikte meetinstrumenten zoekt, hoe je evidence-based richtlijnen, kwaliteitsstandaarden en protocollen gebruikt en welke bronnen er zijn. Dit betreft stap 4 uit het stappenplan. Tot op heden is er niet één bron waar (nagenoeg) alle meetinstrumenten kunnen worden gevonden. Het is daarom goed om je in deze stap te oriënteren op alle mogelijke geschikte meetinstrumenten en niet te vlug te kiezen voor bijvoorbeeld een instrument dat al veel gebruikt wordt. Wat veel gebruikt wordt, hoeft niet altijd het beste instrument te zijn voor jouw doel, doelgroep en de constructen of domeinen die je wilt meten.

Esther Bols, Eveline van Engelen, Martijn de Groot, Raymond Swinkels, Sandra Beurskens

5. Stap 5: wat is de klinimetrische kwaliteit van meetinstrumenten?

Samenvatting

In dit hoofdstuk is stap 5 van het stappenplan aan de beurt: wat is de klinimetrische kwaliteit van de meetinstrumenten? In de eerste vier stappen ben je nagegaan waarom je wilt meten, wát je wilt meten en welke meetinstrumenten eventueel in aanmerking komen. De volgende stap is het nagaan van de klinimetrische eigenschappen van de meetinstrumenten. Aan de hand van casussen gaan we in op de betrouwbaarheid, validiteit en responsiviteit. Naast de algemene theorie bevat dit hoofdstuk enkele verdiepingen.

Riekie de Vet, Esther Bols, Caroline Terwee, Sandra Beurskens

6. Stap 6: wat is de hanteerbaarheid van meetinstrumenten?

Samenvatting

In de vorige hoofdstukken zijn een aantal stappen genomen om te komen tot een verantwoorde keuze voor een meetinstrument. Een belangrijk aspect in het kiezen van een meetinstrument is de hanteerbaarheid. Hanteerbaarheid kan onderverdeeld worden in objectieve en subjectieve aspecten. Objectieve aspecten hebben betrekking op het meetinstrument zelf, zoals tijd, kosten en beschikbaarheid. Subjectieve aspecten zijn meer gerelateerd aan de kenmerken van de patiënt en professional, waaronder begrijpelijkheid en ervaren nut. Belangrijk is dat meetinstrumenten communicatievriendelijk zijn.

Ruth Dalemans, Anita Stevens

7. Stap 7: hoe ga je meetinstrumenten kiezen?

Samenvatting

In dit hoofdstuk beschrijven we het proces van het kiezen van een meetinstrument bij een patiënt die veertien dagen geleden een CVA heeft gehad. De gemaakte keuzes in de stappen 1 t/m 7 worden uitgebreid beargumenteerd. Alleen het klinisch redeneren met betrekking tot meetinstrumenten tijdens de inventarisatiefase komt aan bod. Deze inventarisatie is zeker niet volledig en de keuzes die worden gemaakt, zijn misschien arbitrair. Deze casus is een voorbeeld van hoe steeds procesmatig geredeneerd kan worden om tot een keuze te komen van te gebruiken meetinstrumenten.

Ilse Swinkels-Meewisse, Sandra Beurskens, Roland van Peppen

8. Stap 8: hoe ga je meetinstrumenten afnemen en interpreteren?

Samenvatting

In dit hoofdstuk bespreken we dat er verschillende manieren zijn om een meetinstrument af te nemen. En het hoofdstuk helpt zorgprofessionals om op de juiste manier uitkomsten van meetinstrumenten te interpreteren.

Emmylou Beekman, Ineke Lokker, Margo van Mol, Raymond Swinkels, Roland van Peppen

9. Stap 9: hoe ga je de meetresultaten gebruiken?

Samenvatting

Nadat meetinstrumenten gekozen en afgenomen zijn, is de volgende stap de resultaten te gebruiken in het zorg- en behandelproces. Hoe je de data nu echt kunt inzetten voor de doelen die je in stappen 1 en 2 geformuleerd hebt. Je kunt ze gebruiken om een diagnose te stellen, een inschatting van de prognose te maken en om de zorg te monitoren en te evalueren. In dit hoofdstuk beschrijven we aan de hand van de casussen hoe je de resultaten kunt presenteren, visualiseren en bespreken met je patiënt.

Marjo Maas, Lotte Haverman, Sandra Beurskens, Roland van Peppen

10. Stap 10: hoe borg je het gebruik van meetinstrumenten in de praktijk?

Samenvatting

In deze laatste stap ligt de nadruk op hoe je het proces van het gebruik van meetinstrumenten borgt in de dagelijkse praktijk. In de voorgaande hoofdstukken is het stappenplan voor het gebruik van meetinstrumenten besproken. Als je alle stappen doorlopen hebt, sta je in de startblokken om de geselecteerde meetinstrumenten te gaan toepassen in de dagelijkse praktijk. Maar waarschijnlijk zal blijken dat dit niet zo eenvoudig is. Voor een succesvolle implementatie van meetinstrumenten in de praktijk is meer nodig dan alleen het kiezen van het juiste instrument. Hiervoor is een systematisch implementatietraject nodig. Met onder meer aandacht voor gebruikers (patiënten en zorgprofessionals), het management, de randvoorwaarden en praktijkorganisatie. In dit hoofdstuk beschrijven we aan de hand van een casus hoe je zo’n implementatietraject vormgeeft. Een traject dat op maat voor de praktijk of instelling kan worden ontworpen. Hierbij dient een checklist als hulpmiddel.

Anita Stevens, Anita Huis, Sandra Beurskens

11. Uitwerking van het hele stappenplan voor casus Chris van Andel

Samenvatting

Dit laatste hoofdstuk laat de uitwerking van het stappenplan zien voor de casus Chris van Andel. In H. 7 zijn al de stappen 1 t/m 7 gepresenteerd. In deze appendix zijn de stappen 8 en 9 toegevoegd.

Ilse Swinkels-Meewisse, Sandra Beurskens, Roland van Peppen

Nawerk

Titel: Meten in de praktijk
Redacteuren: Prof. Dr. Sandra Beurskens
Drs. Roland van Peppen
Raymond Swinkels
Prof. Dr. Hester Vermeulen
Dr. Harriët Wittink
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-368-2459-0
Print ISBN: 978-90-368-2458-3
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-2459-0