Skip to main content
Bohn Stafleu van Loghum
ZOEKEN
MENU 1 2 3 4
Top

2018 | Boek | 2. editie

Inleiding hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders

Handleiding voor trainers

Auteurs: Leony Coppens, Carina van Kregten

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Log in om toegang te krijgen
share
DELEN
insite
ZOEKEN

Over dit boek

Dit praktische boek is onmisbaar voor iedere professional die werkt met getraumatiseerde kinderen of hun opvoeders. Het hoort bij de training Zorgen voor getraumatiseerde kinderen. Deze training helpt pleegouders en andere opvoeders om het gedrag van hun (pleeg-)kind door een traumabril te bekijken. Dit vergroot de kans op een stabiele opvoeder-kindrelatie en verkleint de kans op een (nieuwe) uithuisplaatsing. Onderzoek laat zien dat de training leidt tot meer kennis, grotere tevredenheid en minder stress bij opvoeders

Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders is gebaseerd op recente wetenschappelijke inzichten. Die zijn op een overzichtelijke en concrete manier verwerkt in powerpointdia’s, casusbeschrijvingen en oefeningen. De training bestaat uit acht modules en is oorspronkelijk ontwikkeld door de Amerikaanse organisatie National Child Traumatic Stress Network (NCTSN). In Nederland is Zorgen voor getraumatiseerde kinderen als ‘goed onderbouwde interventie’ opgenomen in de databank van het Nederlands Jeugd Instituut.

In deze herziene versie van de Handleiding voor trainers zijn de ervaringen verwerkt van professionals die sinds 2012 de training geven. Er is meer aandacht voor het toepassen van kennis en vaardigheden in de dagelijkse praktijk. Daarnaast wordt theoretische informatie compacter gepresenteerd en is informatie toegevoegd over bijvoorbeeld de ‘window of tolerance’. Ook zijn verwijzingen naar bronnen waar opvoeders meer kunnen zien en lezen over de verschillende onderwerpen uit de training vernieuwd. Bij het boek hoort een website met powerpointdia's, werkbladen en filmpjes.

Zorgen voor getraumatiseerde kinderen is vertaald en bewerkt naar de Nederlandse situatie door Leony Coppens en Carina van Kregten, beide al jaren actief in de zorg voor en behandeling van chronisch getraumatiseerde kinderen als therapeut, supervisor, docent en auteur. Naast de Handleiding voor trainers is er een Werkboek voor deelnemers.

Inhoudsopgave

Voorwerk
1. Inleiding
Samenvatting
Deze training is ontwikkeld om opvoeders kennis en vaardigheden te laten opdoen die nodig zijn om effectief te zorgen voor getraumatiseerde kinderen en jongeren. Deelnemers leren hoe traumasensitief opvoeden kan bijdragen aan de ontwikkeling en het welzijn van kinderen. Zij kunnen oefeningen doen voor het opbouwen van capaciteiten die hen ondersteunen om de kennis en vaardigheden toe te passen bij de kinderen die aan hun zorg zijn toevertrouwd en leren hoe ze hun eigen veerkracht op peil kunnen houden.
Leony Coppens, Carina van Kregten
2. Voorbereiding
Samenvatting
In dit hoofdstuk is te lezen hoe de trainer zich moet voorbereiden op de training. Wat zijn de benodigdheden, welke werkwijze wordt toegepast, hoe groot is de groep, hoe haal je het beste uit de groep, hoe maak je het beste gebruik van de casussen?
Leony Coppens, Carina van Kregten
3. Casussen
Samenvatting
In dit hoofdstuk wordt aan de hand van casuïstiek een aantal traumatische ervaringen van kinderen van diverse leeftijden beschreven. Hierbij is onder andere aandacht voor mishandeling, verwaarlozing, verlies, rouw, (huiselijk) geweld, en seksueel misbruik. Ten slotte wordt duidelijk dat ervaringen bij pleegkinderen ook kunnen leiden tot secundaire traumatische stress bij de pleegouders of het naar boven komen van eigen onverwerkte traumatische ervaringen bij de opvoeders.
Leony Coppens, Carina van Kregten
4. Welkom
Samenvatting
In dit hoofdstuk staat hoe de trainers de algemene doelen van de training over de opvoeding van en zorg voor getraumatiseerde kinderen met de deelnemers doornemen. Er wordt ingegaan op de inhoud van de modules, op de ervaring van de pleegouders en andere opvoeders of begeleiders en op de voormeting. De spanningsthermometer komt aan bod en verder wordt een aantal aandachtspunten en praktische zaken besproken. Nadrukkelijk wordt gesteld dat de training pleegouders en andere opvoeders of begeleiders zal helpen om effectiever voor hun kinderen te zorgen en dat hun eigen gevoelens en reacties gerespecteerd worden.
Leony Coppens, Carina van Kregten
5. Module 1: Kennismaking
Samenvatting
In dit hoofdstuk komen de deelnemers meer te weten over de kinderen uit de casussen. Centraal staat dat de deelnemers het belang gaan inzien van traumasensitief opvoeden als manier om kinderen te helpen herstellen van de effecten van trauma. Belangrijke kenmerken ervan worden besproken: het kind moet zich veilig voelen. Daarnaast bepreek je als trainer met de deelnemers hoe ze hun kinderen kunnen helpen bij het begrijpen en reguleren van hun emoties en gedrag, het opbouwen en onderhouden van stabiele relaties en om een eigen levensverhaal te ontwikkelen. Als trainer stimuleer je de deelnemers om ook andere belangrijke personen in het leven van hun kind te helpen door een traumabril naar het gedrag van het kind te kijken. Als traumasensitieve opvoeder verkeer je in de positie om anderen te helpen om door een ‘traumabril’ naar het kind te kijken. Deelnemers realiseren zich dat dat trauma een grote impact heeft op hun kind maar ze besteden er vaak minder aandacht aan dat het ook bij henzelf gevoelens als verwarring, frustratie, onderwaardering, boosheid, hulpeloosheid kan oproepen. Om deelnemers te helpen voor zichzelf te zorgen wordt een ontspanningsoefening toegepast: het ademvierkant.
Leony Coppens, Carina van Kregten
6. Module 2: Verschillende soorten trauma
Samenvatting
In dit hoofdstuk leren de deelnemers welke soorten trauma er zijn, waardoor ze worden veroorzaakt en wat de gevolgen ervan zijn bij kinderen, zowel op korte als lange termijn. Chronisch trauma komt vaker voor dan een enkelvoudig trauma. Wanneer er sprake is van vroegkinderlijke chronische traumatisering in de thuissituatie van een kind spreken we over complex trauma. Risicofactoren worden besproken. De belangrijkste risicofactor is slachtoffers van kindermishandeling, bijvoorbeeld verwaarlozing, seksueel misbruik en/of geweld. Posttraumatische stressreacties zijn: verandering in arousal, intrusies in het dagelijks leven, vermijding, fysieke reacties (versnelde hartslag, trillen, duizeligheid, versnelde ademhaling of verlies van controle over blaas en darmen) en negatieve cognities en stemming. De ballonoefening is bedoeld om de deelnemers bewust te maken van de lichamelijke effecten van stress. Opvoeders leren hoe zij hun kind kunnen helpen om over het traumatische verleden heen te komen. Belangrijk daarbij is dat kinderen over veerkracht bezitten: het vermogen te herstellen van traumatische gebeurtenissen. Opvoeders kunnen een grote rol spelen bij het ontwikkelen van veerkracht bij de kinderen.
Leony Coppens, Carina van Kregten
7. Module 3: Begrijpen van de effecten van trauma
Samenvatting
In dit hoofdstuk wordt dieper ingegaan op hoe trauma de ontwikkeling van kinderen beïnvloedt en worden de effecten van trauma op kinderen van verschillende leeftijden toegelicht. Er wordt beschreven hoe de hersenen zich ontwikkelen en ingegaan op de rol van ouders/opvoeders tijdens dit leerproces. Ook de fysieke en motorische ontwikkeling van kinderen wordt besproken. Het concept van de ‘onzichtbare koffer’ – gevuld met de overtuigingen en verwachtingen die kinderen hebben over zichzelf, de mensen die voor hen zorgen en de wereld in het algemeen – wordt geïntroduceerd. Zo wordt duidelijk gemaakt hoe de deelnemers getraumatiseerde kinderen kunnen helpen om hun negatieve overtuigingen en verwachtingen om te zetten in neutrale of positieve beelden. Van belang is om negatief herhaalgedrag, dat een kind zich heeft aangeleerd uit zelfbescherming als overlevingsstrategie, te doorbreken. Wezenlijk daarbij is om met traumasensitief opvoeden de veerkracht van het kind te vergroten, zodat het zijn toxische stress kan omzetten in verdraagbare stress.
Leony Coppens, Carina van Kregten
8. Module 4: Een veilige omgeving creëren
Samenvatting
Dit hoofdstuk gaat over het belang van veiligheid. We bespreken het verschil tussen fysieke veiligheid en psychologische veiligheid en leren technieken om getraumatiseerde kinderen zich veilig te laten voelen. De essentie van een veiligheidsboodschap, namelijk dat er verschil is tussen toen en nu en dat de opvoeders er alles aan zullen doen om het kind te helpen zich veilig te voelen, wordt duidelijk gemaakt, evenals hoe pleegouders deze effectief kunnen overbrengen getraumatiseerde kinderen. De opvoeders leren traumatriggers herkennen en ze leren gebruik te maken van een steunplan voor het omgaan met traumatriggers. In het gezin is het belangrijk dat opvoeders structuur en regelmaat aanbrengen zonder het kind af te schrikken.
Leony Coppens, Carina van Kregten
9. Module 5: Omgaan met gevoelens en gedrag
Samenvatting
In dit hoofdstuk komt aan de orde hoe trauma de gevoelens en het gedrag van kinderen beïnvloedt en zorgt voor heftige emotionele reacties. Er wordt ingegaan op nieuwe benaderingen om negatieve of destructieve gedragingen en reacties te veranderen en hoe de opvoeders met het gedrag kunnen omgaan. Een van de beste manieren om negatief of storend gedrag te ontmoedigen, is het aanmoedigen van positief gedrag. Hulpmiddel is de cognitieve driehoek. Het filmpje van het still face experiment illustreert het belang van positieve interacties tussen kinderen en verzorgers. Aan de hand van een variant op de ballonoefening blijkt het belang van de co-regulator.
Leony Coppens, Carina van Kregten
10. Module 6: Verbinding en herstel
Samenvatting
Dit hoofdstuk staat stil bij het belang van (positieve) relaties in het leven van getraumatiseerde kinderen. Kinderen vormen hun identiteit door hun relaties en verbindingen. Er wordt uitgelegd hoe opvoeders kinderen helpen bij het praten over hun traumatische ervaringen.
Leony Coppens, Carina van Kregten
11. Module 7: Hoe je een pleitbezorger van je kind wordt
Samenvatting
In dit hoofdstuk wordt besproken hoe de pleegouders effectief kunnen samenwerken met pleegzorgmedewerkers en andere leden van het team rond het kind. Er wordt aangegeven hoe je herkent dat een kind professionele hulp nodig van een therapeut. Effectieve en ineffectieve behandelingen worden besproken, waarbij wordt benadrukt dat het goed is om behandelaars kritische vragen te stellen over voorgeschreven medicijnen en de nadelen ervan. Opvoeders worden versterkt in hun rol van pleitbezorger van hun kind. Het kan nodig zijn om traumatherapie of traumadiagnostiek te initiëren. Van groot belang is het opbouwen van een positieve relatie met de biologische ouders, met als uiteindelijke doel gedeeld ouderschap. De deelnemers doen oefeningen om het pleitbezorgen in de praktijk te brengen.
Leony Coppens, Carina van Kregten
12. Module 8: Voor jezelf zorgen
Samenvatting
In dit hoofdstuk ligt de nadruk op ‘voor jezelf zorgen’, een essentieel element van traumasensitief opvoeden. Traumatische ervaringen van een kind hebben immers grote impact op de pleegouders kunnen herinneringen oproepen aan gebeurtenissen die ze zelf hebben meegemaakt. De begrippen secundaire traumatische stress en uitputting van mededogen worden uitgelegd. De zelf zorg check helpt te inventariseren hoe goed je voor jezelf zorgt. Tips voor goede zelfzorg kunnen worden opgenomen in het zelfzorgplan.
Leony Coppens, Carina van Kregten
Nawerk
Meer informatie
Titel
Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders
Auteurs
Leony Coppens
Carina van Kregten
Copyright
2018
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN
978-90-368-1880-3
Print ISBN
978-90-368-1879-7
DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-1880-3