Preventie psychische aandoeningen

Voorkom de etikettenregen

Auteur: J.J.L. Derksen

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

Dit boek geeft professionals in de geestelijke gezondheidszorg gereedschap om de zorg voor baby's, jongeren en ouders op zo'n manier te verbeteren dat ze bijdraagt aan het voorkomen van psychische aandoeningen.

Op welke manier leiden onze stressvolle samenleving en het ontbreken van een gedeelde opvoedideologie tot het ontstaan van psychische aandoeningen? Het bevorderen van psychologische, psychomotorische en psychofysiologische stevigheid kan alleen bereikt worden als er vanaf de conceptie of misschien zelfs al daarvoor wordt ingezet op preventie.

Preventie psychische aandoeningen begint daarom bij het moment waarop in de intieme relatie de wens opkomt een kind te krijgen. Alle ontwikkelingsstappen die hierna volgen worden aan de hand van wetenschappelijk onderzoek, theorievorming en klinische praktijkervaring onder de loep genomen. Hulpverleners worden voorzien van praktische handvatten en tips om een nieuwe werkwijze toe te passen in de praktijk.

Prof. Dr. Jan Derksen (1953) studeerde journalistiek, psychologie, sociologie, filosofie en psychofarmacologie. Hij doceert psychodiagnostiek aan de Radboud Universiteit en is hoogleraar aan de Vrije Universiteit van Brussel. Hier doceert hij psychodynamische psychotherapie. Ook leidt hij GZ-psychologen, psychotherapeuten en klinisch psychologen op in psychodiagnostiek, kortdurende psychodynamische psychotherapie en psychofarmacologie. Daarnaast is hij 40 jaar praktiserend klinisch psycholoog.

Inhoudsopgave

Voorwerk

1. De actualiteit van de opvoedpraktijk; ideologieën die over elkaar heen buitelen?

Samenvatting

De vraag naar zorg voor psychische problemen is de afgelopen decennia sterk toegenomen. Onze jonge generatie kent opvallend veel uitvallers; afgekeurd op psychische gronden, kampend met depressie, burn-out en chronische vermoeidheid. In de eerste 1.000 dagen wordt de basis gelegd voor alle gezonde draagkracht en voor de echte preventie van al die psychische maar ook veel somatische aandoeningen. Nu het risico op ziekte, hongersnood en vroegkinderlijke sterfte lager is dan ooit zijn de bedreigingen voor de ontwikkeling vaak geïndividualiseerd. In het perspectief van de drukke carrières die ouders combineren met de zorg die de etikettenregen met zich meebrengt zie je vaak dat zij teleurgesteld raken over het gezin dat zij dachten op te bouwen. Er is behoefte aan een nieuwe pedagogiek gebaseerd op betrouwbare kennis waarmee we de psychologische basis van onze nieuwe generaties versterken.

J. J. L. Derksen

2. Voorafgaand aan de eerste 1.000 dagen

Samenvatting

Voordat een kind ter wereld komt is er doorgaans een intieme relatie tussen twee mensen ontstaan. Zijn de partners al langere tijd bij elkaar dan is de relatie vaker bestand tegen een stootje, maar als de relatie onvoldoende onderhouden wordt, ligt het risico van scheiding op de loer. De stabiliteit van de relatie is echter van grote invloed op de manier waarop het kind wordt ontvangen. Is de intieme relatie bijvoorbeeld bestand tegen de spanningen die kunnen ontstaan in de verzorging van het kind met een extra behoefte. Ouders kunnen met elkaar afspreken dat zij de verzorging van hun kind samen op zich nemen. In de verwachting van hun kind bespreken ouders gedeelde waarden in de opvoeding en hierbij kunnen zij rekening houden met hun familieachtergrond en het eventueel voorkomen van genetische aandoeningen.

J. J. L. Derksen

3. De Gezinspedagogiek

Samenvatting

De afbreuk van een breed gedragen ideeënstelsel heeft de identiteitsontwikkeling individualistischer gemaakt. Na de ontzuiling is er geen breed gedragen ideeënstelsel voor in de plaats gekomen. Naast de materiële rijkdom waarmee een kind wordt overspoeld, ontbreekt vaak de aandacht voor de pedagogische, psychologische en spirituele ideeën in de opvoeding. Ouders kunnen samen een gedeeld gedachtegoed over de opvoeding van hun kind opstellen – een gezinspedagogiek – en hiermee hun opvoeding vormgeven gebaseerd op wetenschappelijke inzichten én geïnspireerd door hun eigen idealen, normen en waarden. In de gezinspedagogiek betrekken ouders hoe zij met elkaar samen zijn en ondersteunen en verzorgen. Daarnaast gaat het over de manier waarop de kinderen naar hun eigen zelfstandigheid kunnen toewerken. De gezinspedagogiek beschermt het kind tegen de wensen en verwachtingen van de ouders en geeft richting aan de hechting en autonomieontwikkeling. Een belangrijke rol is weggelegd voor professionals die ouders kunnen bijstaan in het opstellen van een gezinspedagogiek.

J. J. L. Derksen

4. De eerste 1.000 dagen

Samenvatting

De directe invloed op de ontwikkeling van het kind begint vanaf de conceptie. Hoe is de fysieke gesteldheid van de moeder en kan zij genieten van de zwangerschap? Stress heeft een nadelige invloed op het ongeboren kind, maar dit betekent niet dat moeders het beste negen maanden thuis kunnen zitten en ontzien moeten worden in alle zorgen. Ouders doen er verstandig aan tijdens de zwangerschap geen grote veranderingen door te voeren. De hechting met de baby wordt tijdens de zwangerschap opgebouwd en in de eerste vierentwintig uur na de bevalling tot aan het eerste jaar van het kind zijn er verschillende perioden waarin de band tussen ouder en kind kan worden verstevigd. Ouders die goed kunnen mentaliseren kunnen doorgaans de behoefte van hun kind goed aanvoelen. Professionals kunnen ouders ondersteunen in het bieden van veiligheid en het stimuleren van exploreren.

J. J. L. Derksen

5. De eerste 1.000 dagen en daarna

Samenvatting

Wel of geen borstvoeding, wordt het huilen beloond door erop te reageren, laten we het kind in het ouderlijk bed slapen of krijgt het een eigen bed, hoe maken we het eten gezellig om eetproblemen te voorkomen. Ouders worden in de opvoeding van hun kind voor diverse uitdagingen gesteld. Er is niet één beste manier, maar van belang is de afstemming op het kind. In het afstemmen op hun kind kunnen ouders letten op de manier waarop hun kind reageert op de verschillende smaken van eten, geluiden en aanrakingen. Ouders bij wie het afstemmen niet vanzelfsprekend gaat, kunnen door professionals worden ondersteund in het versterken van hun mentaliseringsvaardigheden. De emotieregulatievaardigheden van het kind worden in deze context getraind en hierin vormt zich een belangrijke pijler in het voorkomen van psychische aandoeningen.

J. J. L. Derksen

6. Preventie van angst, somberheid, ADHD, autisme, leerstoornissen

Samenvatting

Ondanks dat de huidige generatie tieners en twintigers volop is geprezen en aangemoedigd lijden zij nu vaak aan angst, onzekerheid en somberheid. Zelfvertrouwen wordt voornamelijk opgebouwd op het moment dat problemen zelfstandig worden overwonnen. Wensen en verwachtingen van ouders die niet overeenkomen met de belevingswereld van hun kind leiden vaak tot de ontwikkeling van een valse identiteit en de hiermee gepaard gaande angst en somberheidsklachten. In de vroege kindertijd kan een belangrijke slag worden geslagen door het angstige en verlegen kind te stimuleren. Ondanks dat bij ADHD ten onrechte gemeend wordt dat de oorzaak in de hersenen ligt, wordt als perspectief gegeven het drukke en hyperactieve kind te helpen zijn temperament meer onder controle te krijgen. Daarnaast is een juiste diagnostiek gericht op de contactname, sensorische gevoeligheden en temperamentskenmerken van belang om het kind te ondersteunen, maar ook te stimuleren en frustreren in zijn eigen ontwikkeling.

J. J. L. Derksen

7. Adolescentie en de wifi-generatie

Samenvatting

De adolescentie biedt voor ouders de mogelijkheden om de hechtingsband die in de vroege kindertijd is vormgegeven opnieuw te bestendigen. In de turbulente puberteit loert echter het gevaar van weeffouten in de ouder-kindrelatie. Naast hechting gaat het weer over het ontwikkelen van een eigen identiteit en het overwinnen van problemen. Deze kritische periode komt onder druk te staan door het toegenomen gebruik van smartphones, tablets en sociale media. Naast allerlei fysieke ongemakken raakt het puberbrein toenemend afgesteld op het prikkelzoekend netwerk ten koste van de volgehouden aandacht. Contacten leggen via sociale media draagt daarnaast bepaald niet bij aan de kwaliteit van relaties en versterkt zelfs de gevoelens van eenzaamheid. Wanneer is het gebruik van sociale media en gamen nu problematisch en wat kunnen ouders en professionals eraan doen? Ouders kunnen de regie in handen nemen door betrokkenheid te tonen en daarnaast door zelf het goede voorbeeld te geven.

J. J. L. Derksen

Nawerk

Titel: Preventie psychische aandoeningen
Auteur: J.J.L. Derksen
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-368-2119-3
Print ISBN: 978-90-368-2118-6
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-2119-3