Van contractie naar actie

Motoriek is meer dan de ‘som van spiercontracties’. Spiercontractie is slechts één onderdeel van het menselijk bewegen. Ditzelfde geldt voor vele andere aspecten van de motoriek zoals: het skelet, de gewrichten, de krachten die op botten inwerken, de biochemie van de energielevering, het actine-myosine-mechanisme, de sturing van motor-unit activiteit en nog veel meer. Dit alles betreft steeds een deelaspect van een doelgerichte totaal-motoriek.

In de kliniek hanteert men meestal twee baansystemen: piramidebanen en extrapiramidale banen. Deze indeling is gebaseerd op een anatomisch principe: het al of niet verlopen via de ‘piramiden’ (piramidevormige structuur aan de ventrale zijde van de hersenstam). Hoewel dit twee-banenconcept in de praktijk redelijk bruikbaar is, heeft het niet veel met de werkelijkheid te maken; men deelt immers in Nederland ook niet de beroepen in in advocaten en alle andere beroepen. De piramidebaan is inderdaad één anatomisch af te grenzen baan; dit geldt echter geenszins voor de extrapiramidale banen, een verzamelterm voor alle andere niet-piramidale systemen.

Reeds eerder is gesteld dat er in de hersenen heel wat voorafgaat aan een beweging. Lang (tot 800 ms) voordat een spontane beweging wordt uitgevoerd kan men potentialen registreren waarbij veel hersengebieden betrokken zijn, de z.g. event related potentials (erp’s). Men spreekt ook wel van ‘readiness potentials’ en preparatiepotentialen (Desmedt, 1977; Kots, 1977).

Een kenmerkende eigenschap van levend organisme is het vermogen tot adaptatie. Onze fysiologische, anatomische en psychologische eigenschappen kunnen zich aanpassen aan de omgeving. Omgekeerd kunnen we soms de omgeving aan onszelf aanpassen (het resultaat daarvan is niet altijd even positief).

Na het lezen van de soms nogal theoretische en abstracte beschouwingen zal onvermijdelijk de vraag opkomen wat de sportleraar, fysiotherapeut, ergotherapeut in de praktijk kan doen met deze, voornamelijk, laboratoriumkennis. Het beantwoorden van deze vraag is niet eenvoudig. Inderdaad is veel kennis afkomstig uit het laboratorium waar proefpersonen (en/of proefdieren) onder experimentele condities taken moeten uitvoeren die ver verwijderd lijken van het alledaagse motorische handelen van mens en dier. Toch is deze kennis te vertalen naar de trainings- c.q. therapeutische praktijk. De essentiële rol die feedback speelt bij het leren is uit de tekst duidelijk geworden en iedere trainer/therapeut doet er goed aan zich dit te realiseren. Zonder feedback, d.w.z. zonder nauwkeurige informatie over succes of falen, zal het leren slechts moeizaam verlopen. Vooral in het begin van het leer- of therapieproces speelt deze informatie over gemaakte fouten een belangrijke rol. Een simpel ‘dat was goed’ of ‘dit doen we nog eens over’ is niet voldoende, want wat was goed en wat doen we nog eens over. De leerling/patiënt zal uit de informatie moeten kunnen halen wat de fout is, d.w.z. op welke aspecten een volgende poging bijgesteld dient te worden. Het gebruik van kunstmatige bronnen van informatie (variërend van belletjes tot het terugkoppelen van informatie over emg, kracht, positie) kan hierbij zinvol zijn.