Top

2015 | Boek

hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

Basiswerk maatschappelijk werk en dienstverlening

Methodiek mwd

Auteurs: Sylvia Birnie, Roëlle Gieling, Rosa Feuilletau de Bruyn

Redacteur: Maritza Gerritsen

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

In het Basiswerk maatschappelijk werk en dienstverlening maak je kennis met het werkveld van het maatschappelijk werk. In het eerste deel geven de auteurs een algemeen beeld van het beroep, een eerste oriëntatie op de visie, werkwijzen en competenties die kenmerkend zijn voor maatschappelijk werk en dienstverlening. Wat houdt ‘helpen’ in en op welke specifieke manier doe je dat als maatschappelijk werker? Tot slot wordt het maatschappelijk werk geschetst in de tijd en wordt een korte vooruitblik gegeven op het maatschappelijk werk van de toekomst.

Het tweede deel, waarin methodisch werken en de professionaliteit van de maatschappelijk werker centraal staan, behandelt de meer traditionele manier van werken aan de hand van de methodische cyclus van hulpverlening. Dit deel staat ook stil bij werkvelden waarin de traditionele methodische cyclus niet of slechts ten dele van pas komt. Het gaat dan vaak om cliënten die niet zelf met hun hulpvraag bij het maatschappelijk werk komen, maar bij wie de maatschappelijk werker actief aan de slag moet om zelfs in contact te kunnen komen. Een speciale paragraaf behandelt het werken in nieuwe samenwerkingsverbanden.

Vervolgens staat het boek stil bij het begrip ‘professionaliteit’ en bij professionele aspecten van hulpverlening. In deel drie, ten slotte, behandelen de auteurs de taken van een maatschappelijk werker.

Het basiswerk bevat verschillende kaderteksten. Er komen maatschappelijk werkers aan het woord over hun werk en ontwikkeling als professional en er staan verschillende casussen en vragen in het boek. Je wordt geprikkeld om na te denken over jouw eigen ontwikkeling en gestimuleerd om een beroepseigen houding te ontwikkelen, waarin kritisch nadenken over het hoe en waarom van hulpverlening en de positie van de maatschappelijk werker vooropstaat.

Op de bijbehorende website is aanvullend materiaal beschikbaar in de vorm van circa 100 toetsvragen, enkele videofragmenten en oefencasuïstiek. Daarnaast is de integrale inhoud van het Basiswerk maatschappelijk werk en dienstverlening online beschikbaar.

Het Basiswerk maatschappelijk werk en dienstverlening is bedoeld voor eerste- en tweedejaars studenten aan een hbo-opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening of brede Social Work opleiding.

Inhoudsopgave

Voorwerk

Wat is mwd?

Voorwerk

1. Wat is een mwd’er?

Samenvatting

Dit hoofdstuk gaat over de visie en missie van het maatschappelijk werk en over verschillende cliënten en werkvelden. Er wordt beschreven welke competenties je nodig hebt en waarin het maatschappelijk werk zich onderscheidt van andere sociaal-agogische beroepen. Tot slot wordt er een blik geworpen op hoe de maatschappelijke hulp- en dienstverlening in het buitenland wordt vormgegeven. Bestaat maatschappelijk werk daar eigenlijk wel?

Rosa Feuilletau de Bruyn, Roëlle Gieling

2. De mwd’er helpt

Samenvatting

Bijna alle studenten MWD hebben voor deze opleiding gekozen omdat ze mensen willen helpen. Wat is helpen eigenlijk? Hoe kun je helpen? Waarom zou je helpen? Op deze vragen bestaan vele antwoorden en het is goed om na te denken over welke antwoorden bij jou passen. Die antwoorden bepalen namelijk mede of maatschappelijk werk en dienstverlening bij jou past.

Rosa Feuilletau de Bruyn, Roëlle Gieling

3. De ontstaansgeschiedenis van het maatschappelijk werk

Samenvatting

In alle tijden zijn er mensen geweest die onvoldoende tot hun recht kwamen in de samenleving, zoals arme mensen, mensen met een psychiatrische ziekte en mishandelde kinderen. Ook zijn er altijd mensen geweest die hun best deden om deze mensen te ondersteunen. De manier waarop mensen anderen helpen, wordt onder andere bepaald door de sociale problemen die in een land voorkomen en door de visie die de samenleving heeft op mogelijke oorzaken en aanpak van de problemen. Deze visie verschilt per land en per tijdperk. Houd tijdens het lezen van dit overzicht in je achterhoofd dat de manier waarop zwakkeren in de samenleving worden geholpen, onlosmakelijk is verbonden met diezelfde samenleving. Kennis over de ontstaansgeschiedenis van het maatschappelijk werk helpt je om de manier waarop de hulpverlening aan mensen in deze tijd is georganiseerd in een breder maatschappelijk kader te zien.

Rosa Feuilletau de Bruyn, Roëlle Gieling

Hoe werk je als mwd‘er en op basis waarvan doe je dat?

Voorwerk

4. Methodisch en systematisch werken

Samenvatting

Als mwd’er werk je zowel methodisch als systematisch. ‘Methodisch’ betekent letterlijk: volgens een bepaalde methode, ordelijk. Methodisch werken betekent ook dat je tijdens het hulpverlenen gebruikmaakt van diverse methodieken waarvan we uit praktijkervaring en/of onderzoek weten dat ze effectief zijn bij bepaalde cliëntgroepen. ‘Systematisch’ betekent: ordelijk en samenhangend volgens een systeem. Dit doe je op verschillende manieren. In het meer traditionele maatschappelijk werk is de regulatieve methodische cyclus vaak leidend. Hier gaan we in dit hoofdstuk dan ook uitgebreid op in. In de huidige maatschappij zijn er echter ook groepen cliënten waarbij het werken volgens een vaste cyclus niet meer zo vanzelfsprekend is. Zij hebben een andere benaderingswijze nodig. Je werkt dan nog steeds methodisch, maar niet meer in een vaste volgorde. Ook veranderingen in wet- en regelgeving leiden ertoe dat het maatschappelijk werk verandert; van het directe hulpverlenen naar het scheppen van voorwaarden waardoor mensen door hun directe omgeving ondersteund kunnen worden. Maar ook van een situatie waarin mensen de mwd’er hulp kwamen vragen naar meer werkzaamheden waarbij jij zelf op een potentiële cliënt afgaat en diegene eerst moet overtuigen van de noodzaak om geholpen te worden. Daarom gaan we in dit hoofdstuk ook in op het werken met zorgmijdende of moeilijk bereikbare cliënten en het werken in samenwerkingsverbanden. Hierdoor vergroot je je blik op het brede werkveld van het maatschappelijk werk.

In alle gevallen gaat het erom dat jij als mwd’er je positie helder hebt. Stevig in je schoenen staan, weten wat je doet en vanuit technisch-instrumenteel, normatief en persoonlijk kader. Dit hoofdstuk staat daardoor ook in verband met hoofdstuk 7 van dit boek, waarin het gaat over je professionaliteit als mwd’er.

Maritza Gerritsen

5. Methodieken van het maatschappelijk werk

Samenvatting

In hoofdstuk 4 heb je kunnen lezen hoe je met verschillende cliëntgroepen methodisch, systematisch en doelgericht kunt werken. Methodisch werken betekent ook dat je gebruikmaakt van diverse methodieken waarvan bekend is dat ze effectief zijn bij bepaalde cliëntgroepen. In dit hoofdstuk krijg je informatie over enkele veelgebruikte methodieken binnen het maatschappelijk werk.

Eclectisch-integratief werken houdt in dat je bepaalde methodieken gebruikt op het moment dat ze volgens jou het meest zinvol zijn en dat je verschillende methodieken met elkaar combineert.
Taakgericht werken is een kortdurende vorm van hulpverlening. Het uitgangspunt is dat iemand stapsgewijs leert hoe hij zijn vaardigheden kan vergroten en daarmee zelf zijn leven op orde kan krijgen en houden.
Bij ervaringsgericht werken staat een persoonlijke benadering voorop. Je richt je op de ontwikkeling van nieuwe vaardigheden en daarvoor moet de cliënt eerst ervaringen opdoen.
Bij de kortdurende oplossingsgerichte hulpverlening ga je met de cliënt oplossingen uitwerken voor de problemen, in plaats van het probleem centraal te stellen.
In het groepsmaatschappelijk werk komt een groep cliënten een aantal bijeenkomsten bij elkaar om te werken aan problemen of vragen die ze met elkaar gemeen hebben. De mwd’er begeleidt dan het proces van de deelnemers.
Internethulpverlening biedt de cliënt de mogelijkheid om anoniemer hulp te aanvaarden en is voor veel instellingen een goede aanvulling op hun bestaande hulpaanbod.
Systeemgericht werken betekent dat je niet alleen met een individu werkt, maar met het gehele systeem waarvan hij deel uitmaakt. Dat kan het gezin zijn, een groter deel van de familie, maar ook een leefgroep waar de cliënt woont.
De sociale netwerkstrategie ondersteunt cliënten met het uitbreiden van hun netwerk en hierdoor het kunnen delen en verdelen van de last die zij van hun problemen ervaren.

De ene methodiek past beter bij een bepaalde problematiek of bij bepaalde cliëntkenmerken dan de andere. De keuze voor een bepaalde methodiek wordt bepaald door het probleem, door cliëntkenmerken en door jouw eigen houding ten opzichte van cliënten en de beroepswaarden die voor jou belangrijk zijn. We pretenderen met dit hoofdstuk nadrukkelijk niet dat je na het lezen al deze methodieken kunt uitvoeren. Het is een eerste kennismaking die past bij je basiskennis als mwd’er. Wil je met deze methodieken gaan werken, dan vraagt dat training en verdieping. Wat we wel willen bereiken is dat je weet welke methodieken actueel zijn in jouw beroepenveld en wat ze grofweg inhouden.

Maritza Gerritsen

6. Professionaliteit

Samenvatting

Een mwd’er is in alle gevallen een professioneel hulpverlener, maar professionaliteit is geen eenduidig begrip. Het betekent in ieder geval dat je werkt volgens voorschriften, normen en waarden die met je beroep samenhangen. En ook dat je zorgvuldig handelt in contact met cliënten. Professionaliteit houdt ook in dat je handelen berust op kennis en ervaring met verschillende werkwijzen, zoals de methodieken die in hoofdstuk 5 beschreven zijn. En dat je in staat bent om je handelen – tijdens en na de hulpverlening – te verantwoorden voor jezelf, je cliënt en derden. Daarnaast gaat professionaliteit over echtheid. Ben jij ‘echt’ in je handelen? Dit is voor veel mwd’ers een lastig begrip. Als professional mag je anders zijn dan wanneer je thuis in je eigen omgeving met vrienden of familie praat. Maar je moet wel echt zijn in je reacties en oprecht in de manier waarop je met je cliënt omgaat. In dit hoofdstuk wordt professionaliteit vanuit verschillende oogpunten beschreven.

Maritza Gerritsen

7. Professionele aspecten van hulpverlening

Samenvatting

Het landelijk beroepsprofiel noemt een aantal aspecten dat mede bepaalt of je je hulpverlening professioneel vormgeeft. Deze aspecten vormen een deel van de basisvaardigheden die je moet beheersen. Je zult hier in je opleiding uitgebreid mee bezig zijn en in dit hoofdstuk geven we een beschrijving van de aspecten die bij professionele hulpverlening van belang zijn. Het gaat dan onder andere over omgaan met diversiteit, afstand en nabijheid, en het hanteren van normen en waarden van jezelf en de cliënt.

Maritza Gerritsen

De taken van een mwd’er

Voorwerk

8. Werken met en namens cliënten

Samenvatting

Bij het werken met cliënten onderscheiden we verschillende vormen van hulp- en dienstverlening. In dit hoofdstuk gaan we nader in op de taken die hierover in het beroepsprofiel zijn genoemd (▶ bijlage 1). Je voert als mwd’er een groot aantal taken uit op het vlak van directe hulpverlening aan cliënten. Denk bijvoorbeeld aan veranderingsgerichte en competentiegerichte begeleiding. Hierbij leer je de cliënt zo veel mogelijk zelf te doen en zijn vaardigheden te vergroten. Ondersteunende en stabiliserende begeleiding geef je aan mensen bij wie structurele verandering niet (meer) mogelijk is. Bijvoorbeeld mensen die aan de rand van de samenleving leven, die alleen met veel hulp hun leven op orde kunnen houden.

Het werk van een mwd’er is, zoals je in hoofdstuk 4 hebt kunnen lezen, ook steeds meer outreachend van aard. Je wacht niet meer af tot een cliënt naar jou toe komt, maar gaat af op signalen uit zijn omgeving. Dit zie je bijvoorbeeld terug in de hulpverlening aan groepen ‘hangjongeren’ of mensen die overlast veroorzaken. Verder is het van belang om als mwd’er goed op de hoogte te zijn van wet- en regelgeving, zodat je ook de dienstverleningscomponent van MWD goed kunt uitvoeren. Denk hierbij aan het geven van informatie, het voeren van adviesgesprekken, maar ook schuldhulpverlening en budgetbegeleiding. Over deze en meer taken die horen bij werken met en namens cliënten lees je in dit hoofdstuk.

Maritza Gerritsen

9. Werken voor (potentiële) cliënten

Samenvatting

Dit hoofdstuk gaat over indirecte hulpverlening en het werken voor (potentiële) cliënten. Daar moet je misschien even over nadenken. Want je wordt toch mwd’er om mét mensen te werken? Hoezo moet je dan ook vóór mensen werken? Het antwoord op deze vraag is dat je ook maatregelen kunt treffen waarmee je een grote groep cliënten een betere positie in de maatschappij kunt geven. En waarom zou je er één helpen als je er met dezelfde inspanning veel meer kunt helpen?

Maritza Gerritsen

10. Werken in en vanuit een arbeidsomgeving

Samenvatting

Als mwd’er ben je in veel gevallen in dienst van een instelling. Dit kan een instelling voor algemeen maatschappelijk werk zijn (AMW), maar ook een ziekenhuis of een bedrijf. Als je in een instelling werkt waar maatschappelijk werk een van de disciplines is in een groter geheel, noemen we dat intramuraal maatschappelijk werk. In je werk zul je altijd collega’s tegenkomen. Soms in dezelfde functie, maar vaak ook in een aanverwant vakgebied. Samenwerken is dan van groot belang. Dit doe je trouwens niet alleen met collega’s in jouw instelling, je werkt ook professioneel samen met externe contacten, zoals de gemeente, de politie en huisartsen. Veel gemeenten werken met een vorm van sociale wijkteams waar hulpverleners uit verschillende instellingen samenwerken. Hier is het helemaal van groot belang dat jullie elkaar ‘verstaan’ en aanvullen waar mogelijk. Verder moet je als werknemer je hulpverleningscontacten registreren en een bijdrage leveren aan kwaliteitszorg en beleid. Tot slot werk je vanuit een instelling vaak ook mee aan het begeleiden van collega’s en vrijwilligers, of krijg je zelf coaching van een ervaren collega.

Maritza Gerritsen

11. Werken aan professionalisering

Samenvatting

In dit hoofdstuk staan de taken centraal die je helpen om een professioneel beroepsbeoefenaar te zijn en jezelf te blijven verbeteren. Hoe doe je dit? Onder andere door reflectie. Maar ook ambities en een goede planning van je loopbaan horen bij professionalisering. Daarnaast beschrijven we hoe je nieuwe professionals kunt helpen om zich te ontwikkelen. Er is meer te halen en te geven in het werk dan alleen de uitvoering van je hulpverleningsgesprekken, je kunt ook stagiairs begeleiden, vrijwilligers trainen of een team leiden. Ten slotte gaan we in op hoe je actuele ontwikkelingen kunt gebruiken om het aanbod van jouw instelling aan te passen of uit te breiden.

Maritza Gerritsen

Nawerk

Titel: Basiswerk maatschappelijk werk en dienstverlening
Auteurs: Sylvia Birnie
Roëlle Gieling
Rosa Feuilletau de Bruyn
Redacteur: Maritza Gerritsen
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-368-0891-0
Print ISBN: 978-90-368-0890-3
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-0891-0