Top

Tijdschrift voor Psychotherapie

Gepubliceerd in:

01-02-2009 | Artikelen

Introductie bij het themagedeelte

‘Nut en onnut van de neurobiologie voor de psychotherapie’

Auteur: Max Lauteslager

Gepubliceerd in: Tijdschrift voor Psychotherapie | Uitgave 1/2009

Samenvatting

Voor mijn generatie bestond de biologie tot in de jaren ’80 eigenlijk niet, in elk geval niet als bron van kennis over de menselijke psychologie. De jaren ’70 van de vorige eeuw waren de hoogtijdagen van de tabula rasa-opvatting. Die was niet nieuw, want al zo’n 2300 jaar eerder opgedoken bij Aristoteles (384-322 v. Chr.). Bij de geboorte, zegt Aristoteles, is onze geest een onbeschreven blad, een tabula rasa. We weten nog niets en we kunnen nog niets. Letterlijk alles moet geleerd worden. Meer dan tweeduizend jaar later keert John Locke (1632-1704) zich tegen René Descartes (1596-1650), die de euvele moed had te

vorige artikel Inleiding

volgende artikel De neurowetenschappen, een zegen voor de psychotherapie?

Aan Kolk (2008) zijn voor het gemak ook, vrijwel letterlijk, de vorige twee alinea’s ontleend. De vrije vertaling van het citaat en de cursivering zijn van mij.

Stephen Jay Gould heeft voor dit verschijnsel ooit de veel mooiere term physics envy bedacht. Zie ook het artikel van Verhaeghe in dit nummer, in het bijzonder noot 5.

Naast journalisten zijn er ook ‘wetenschappers’ die het niet zo nauw nemen met de wetenschappelijke bewijsvoering en/of onderzoek aangrijpen om de uitkomsten ervan eindeloos op te rekken, te generaliseren en te extrapoleren. De lijst is lang, maar ik denk bijvoorbeeld aan de onnavolgbare psychotherapeute Martine Delfos, de psychiater René Kahn en de hersenwetenschapper Dick Swaab, voor wie alles begint (maar in zekere zin ook eindigt) in de baarmoeder. Zij allen bespelen het grote publiek virtuoos met hun populaire, simplificerende publicaties. In hún denken is het genetisch determinisme nog allerminst dood.

En dan zijn er natuurlijk de biologen, zoals Midas Dekkers en (in Vlaanderen) Dirk Draulans: nooit om een antwoord verlegen en fantasierijker in het verzinnen van ‘darwinistische’ oplossingen dan Rudyard Kipling in zijn Just so stories. Ach, laten we er maar op vertrouwen dat de echte wetenschappers uiteindelijk aan het langste eind trekken.

De evolutiepsychiatrie en de evolutionaire psychologie zijn ook biologische disciplines, maar de verschillen met respectievelijk de biologische psychiatrie en de cognitieve neurowetenschap zijn groot – ik kan daar in dit bestek helaas niet verder op ingaan (maar zie Adriaens, 2008, vooral hoofdstuk 3).

In zijn bijdrage aan dit nummer, ‘Geestdrift voor het brein als belichaming van een foute verdeeldheid’, vertelt Verhaeghe in een notendop de geschiedenis van die toevallige ontdekkingen.

Adriaens, P.R. (2008). Het nut van waanzin. Essays over darwinisme en psychiatrie. Leuven: Acco.

Habermas, J. (1968). Erkenntnis und Interesse. Frankfurt a.M.: Suhrkamp.

Healy, D. (2002). The creation of psychopharmacology. Cambridge, M.: Harvard University Press.

Hoofdakker, R.H. van den (1995). De mens als speelgoed. Houten/Utrecht: Bohn Stafleu Van Loghum/Kosmos-Z&K.

Jensma, F. (2009). Aangeboren slecht. NRC-Handelsblad (voorpagina en bijlage wetenschap, p. W06), 24 januari.

Kolk, H. (2008). Bewustzijn. Van filosofie naar hersenwetenschap. Amsterdam: Boom.

Kopland, R. (2003). Twee ambachten. Over psychiatrie en poëzie. Amsterdam: Van Oorschot.

Kraan, H.F. (2006). De ongebroken macht van de psychiatrie door de ogen van Michel Foucault. Tijdschrift voor Psychiatrie, 48, 881-888.

Lacan, J. (1966). Écrits. Parijs: Seuil. (Er is nu een goede Engelse vertaling van Bruce Fink: J. Lacan (2006), Écrits. The first complete edition in English. Londen/New York: Norton.)

Lauteslager, M. (2003a). De hersenen van Ulrike Meinhof. 25 jaar biohysterie. Tijdschrift voor Psychotherapie, 29, 272-293.

Lauteslager, M. (2003b). Wetenschap 'op basis van hersenstoornissen'. Tijdschrift voor Psychotherapie, 29, 501-511.

Lauteslager, M. (2006). Het evidence-beest heeft kuren. Gebruik en misbruik van EBP, RCT- en EST-methodologie. Tijdschrift voor Psychotherapie, 32, 347-366.

Lauteslager, M. (2007). Bioblabla en de onverbeterlijke biocriminologen. Deviant, 13 (juninummer), 8-11. Of: http://www.tijdschriftdeviant.nl/teksten/deviant53/04.pdf

Lauteslager, M. (2008). Neurowetenschap en de biologische verleiding. De Psycholoog, 43, 220-225. Of: http://www.psynip.nl/nipalg/pdffiles/200804.pdf

Linschoten, J. (1957). A gentle force. Beschouwingen over het associatiebegrip. Groningen: Wolters.

Maanen, H. van (2002). Buikhuisen mag nog steeds niet. In H. van Maanen, Echte mannen willen niet naar Mars. Rafelranden van de wetenschap (pp. 45-52). Amsterdam: Prometheus.

Mooij, A. (2002). Psychoanalytisch gedachtegoed. Een modern perspectief. Amsterdam: Boom.

Mooij, A. (2006). De psychische realiteit. Psychiatrie als geesteswetenschap (3^e, herziene druk). Amsterdam: Boom.

Philipse, H. (2003). De Augiasstal van de neurowetenschappen. Academische boekengids, nr. 42. Of: http://www.academischeboekengids.nl/abg/do.php?a=show_visitor_artikel&id=255

Popma, A. (2006). Neurobiological factors of antisocial behavior in delinquent male adolescents. Academisch proefschrift Vrije Universiteit Amsterdam.

Skolnick-Weisberg, D., Keil, F.C., Goodstein, J., Rawson, E., & Gray, J.R. (2008). The seductive allure of neuroscience explanations. Journal of Cognitive Science, 20, 470-477.

Snijders, J.A., & Takens, R.J. (2007). Tijd voor de toekomst. ‘Nationaal psychotherapiedebat’ over groei, object en toekomst van de psychotherapie. Tijdschrift voor Psychotherapie, 33, 347-371.

Sulloway, F.J. (1979). Freud: Biologist of the mind. New York: Basic Books.

Uttal, W.R. (2001). The new phrenology: The limits of localizing cognitive processes in the brain. Cambridge MA: MIT Press.

Westen, D., & Gabbard, G.O. (2002). Developments in cognitive neuroscience. 1: Conflict, compromise, and connectionism. Journal of the American Psychoanalytical Association, 50, 54–98.

Wijnen, F., & Verstraten, F. (red.) (2008). Het brein te kijk. Verkenning van de cognitieve neurowetenschap (4^e, herziene druk). Amsterdam: Harcourt.

Titel: Introductie bij het themagedeelte
‘Nut en onnut van de neurobiologie voor de psychotherapie’
Auteur: Max Lauteslager
Publicatiedatum: 01-02-2009
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Gepubliceerd in: Tijdschrift voor Psychotherapie / Uitgave 1/2009
Print ISSN: 0165-1188
Elektronisch ISSN: 1876-5637
DOI: https://doi.org/10.1007/BF03080467

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen

Andere artikelen Uitgave 1/2009

De neurowetenschappen, een zegen voor de psychotherapie?

Over de rol van de neurobiologie in de psychotherapie

Trots Op Psychotherapie!

Bijeenkomsten

Chronic traumatization: Disrupted attachment and the dissociative mind. Eerste conferentie van de ESTD. Amsterdam, 17-19 april 2008

Geestdrift voor het brein als belichaming van een foute verdeeldheid