Skip to main content
Bohn Stafleu van Loghum
ZOEKEN
MENU 1 2 3 4
main-content
Top

Tip

Swipe om te navigeren naar een ander artikel

Gepubliceerd in: Tijdschrift voor Psychotherapie 1/2009

01-02-2009 | Artikelen

Geestdrift voor het brein als belichaming van een foute verdeeldheid

Auteur: Paul Verhaeghe

Gepubliceerd in: Tijdschrift voor Psychotherapie | Uitgave 1/2009

Log in om toegang te krijgen
share
DELEN

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

  • Optie A:
    Klik op de rechtermuisknop op de link en selecteer de optie “linkadres kopiëren”
  • Optie B:
    Deel de link per e-mail
    Link delen
publish
Publiceer nu

Samenvatting

Neurobiologisering van de klinische psychologie en de psychotherapie is een hype, want niet gerelateerd aan reële wetenschappelijke bevindingen. Bovendien steunt deze hype op een achterhaald dualisme lichaam–geest, met als recentste vormgeving cognitie–affect. Echte vooruitgang moet gegrond worden op een overstijging van dit dualisme, maar die is nog niet in zicht.
vorige artikel Over de rol van de neurobiologie in de psychotherapie
volgende artikel Trots Op Psychotherapie!

Met onderstaand(e) abonnement(en) heeft u direct toegang:

BSL Psychologie Totaal

Met BSL Psychologie Totaal blijf je als professional steeds op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen binnen jouw vak. Met het online abonnement heb je toegang tot een groot aantal boeken, protocollen, vaktijdschriften en e-learnings op het gebied van psychologie en psychiatrie. Zo kun je op je gemak en wanneer het jou het beste uitkomt verdiepen in jouw vakgebied.

Meer informatie

Tijdschrift voor Psychotherapie

Het Tijdschrift voor Psychotherapie biedt informatie over nieuwe ontwikkelingen in de psychotherapie in binnen- en buitenland, over opleidingen, over wetenschappelijk onderzoek, over casuïstiek, over boeken en congressen.

Meer informatie
Voetnoten
1
Dit is een stelling die ik uitgewerkt heb in een recente lezing (Verhaeghe, 2007) en die ook het hoofdthema wordt van een boek dat in september 2009 gepubliceerd zal worden bij De Bezige Bij (Verhaeghe, in druk).
 
2
Zie hiervoor elk degelijk overzichtswerk van de geschiedenis van de geestelijke gezondheidszorg, bij voorkeur in combinatie met Kuhn (1970).
 
3
Dit onderscheid is van belang, omdat het betekent dat volgens Freud de herinnering aan een trauma niet eerst bewust was en vervolgens weggeduwd (‘verdrongen’) naar het onbewuste. Integendeel, volgens Freud wordt het trauma onmiddellijk gefixeerd in ‘het systeem Onbewuste’ en bewerkt het van daaruit pathogene effecten. De verwarring met de eigenlijke of naverdringing (die bijvoorbeeld ook door LeDoux gemaakt wordt) is een latere bron van oneigenlijke kritiek.
 
4
Leuke woordspeling van Stephen Jay Gould (1981) op penis envy, waarmee hij de op minderwaardigheidsgevoelens gebaseerde jaloersheid bedoelt van de menswetenschapper op de fysicus, casu quo de harde wetenschappen. De woordspeling wordt nog interessanter met de stelling dat dergelijke binaire opposities inderdaad teruggaan op de oervorm man–vrouw (zie mijn laatste punt).
 
5
De meeste placebo’s zijn volledig inactieve stoffen, die de patiënt letterlijk niets doen voelen. Wanneer men een placebo gebruikt die een aantal onschuldige bijwerkingen veroorzaakt, dan voelt de patiënt inderdaad iets, is hij/zij ervan overtuigd dat ‘het’ werkt en blijkt het suggestieve placebo-effect exponentieel toe te nemen.
 
6
Als men de echt intrinsieke werking van een antidepressivum wetenschappelijk wil meten, dan kan daarvoor een eenvoudige methodologie toegepast worden: geef depressieve patiënten een antidepressivum zonder dat zij dit weten, en meet dan de eventuele verbetering. Dat dit ethisch gezien niet kosjer is, mag dan wel waar zijn, maar als dit argument van de farmaceutische wereld komt, klinkt het weinig geloofwaardig. Het is in ieder geval ethischer dan patiënten op een wachtlijst te plaatsen en hun behandeling gedurende x aantal maanden uit te stellen – en dat is vaak de praktijk.
 
7
Een aantal van die tijdschriften is inderdaad toonaangevend, in vakjargon: A1-tijdschriften. Bij zulke tijdschriften geldt een strenge blind peer review. Ondertussen heeft Big Pharma daar een handige oplossing voor gevonden: gesponsord onderzoek dat gepresenteerd wordt op een eveneens gesponsord congres, wordt als supplement (de proceedings) bij het tijdschrift geproduceerd (kosten daarvan worden andermaal betaald door Big Pharma). Op die manier wordt de blind peer review omzeild en krijgt de publicatie toch een wetenschappelijk aureool.
 
8
Dat betreft zowel het opzetten van het onderzoek zelf als het uiteindelijk uitschrijven van de resultaten. Dit wordt niet eens verborgen gehouden. Ter illustratie een advertentie uit de Vlaamse krant De Standaard van 30 november 2007 voor een ‘Senior Clinical Pharmacology Associate’ bij een van de grote Pharma-bedrijven. De vereiste essential functions zijn de volgende:
  • Initiation, monitoring and continuous reporting on assigned clinical trials in accordance with current GCP, procedural and local regulatory and ethical requirements.
  • Visits the study site frequently and collaborates closely with study staff to ensure optimal study conduct and to ensure follow up and communication of the critical safety and efficacy findings.
  • Assists in the writing/review of protocols and Clinical Study Reports where appropriate.
  • Develops and maintains links with investigators and research units in the therapeutic areas of importance for the company’s research.
Commentaar overbodig, hoop ik.
 
9
In ons taalgebied is er het onthullende boek van Vandereycken en Van Deth (2006). In de New York Review of Books (8 juni 2006) vermeldt Marcia Angell onder andere de volgende boeken: Moynihan en Cassels, ‘Selling sickness’ (over hoe normale toestanden herlabeld worden als ziek, te behandelen met medicatie); Olfman, ‘No child left different’ (over de overpromotie en consumptie van psychoactieve farmaca bij kinderen); Kassirer, ‘On the take’ (over hoe artsen omgekocht worden); Abramson, ‘Overdosed America’ (over de overconsumptie van medicatie op basis van bewust gegeven verkeerde informatie betreffende de werkzaamheid ervan).
Ook politiek komt er beweging. Een Britse parlementaire onderzoekscommissie presenteerde hierover in 2005 een omvangrijk en zeer gedetailleerd rapport, met het volgende besluit: ‘De invloed van de farmaceutische industrie is dusdanig dat zij de klinische praktijk overheerst en dat er ernstige tekortkomingen zijn in de reguleringsmechanismen, met tot gevolg onveilig medicijnengebruik en toegenomen medicalisering van de maatschappij.’ (House of Commons, Health Committee, 2005)
 
10
Deze discipline omvat onder meer de studie van mechanismen die onder invloed van milieuomstandigheden een gen ‘aan’ of ‘uit’ kunnen zetten. In ruimere zin omvat zij onderzoek naar milieu-invloeden op de fenotypische uiting van ons erfelijk materiaal, waaruit blijkt dat tijdens het leven verworven kenmerken effecten kunnen hebben op de nakomelingen tot in de tweede generatie.
 
Literatuur
Ansermet, F., & Magistretti, P. (2007). Biology of freedom. Neural plasticity, experience and the unconscious. New York: Other Press.
Antonuccio, D., Burns, D., & Danton, W. (2002). Antidepressants: a triumph of marketing over science? Prevention & Treatment, 5, 25 (article C).
Bercherie, P. (1980). Les fondements de la clinique. Histoire et structure du savoir psychiatrique. Paris: Seuil-Navarin.
Blass, R.B., & Carmeli, Z. (2007). The case against neuropsychoanalysis. On fallacies underlying psychoanalysis’ latest scientific trend and its negative impact on psychoanalytic discourse. International Journal of Psychoanalysis, 88, 19-40.
Cosmides, L. & Tooby, J. (2005). What is evolutionary psychology? Explaining the new science of the mind (Darwinism today). New Haven, Conn.: Yale University Press.
Fonagy, P., & Target, M. (2007). The rooting of the mind in the body: new links between attachment theory and psychoanalytic thought. Journal of the American Psychoanalytic Association, 55, 411-456.
Griesinger, W. (1845). Pathologie und Therapie der Psychischen Krankheiten für Aerzte und Studierende. Stuttgart: Krabbe.
Healy, D. (2004). Let them eat Prozac: The unhealthy relationship between the pharmaceutical industry and depression. New York: New York University Press.
Jones H.M., & Pilowsky, L.S. (2002) Dopamine and antipsychotic drug action revisited. British Journal of Psychiatry, 181, 271–275.
Kirsch, I., Moore, T.J., Scoboria A. , &Nicholls S.S. (2002). The emperor’s new drugs: an analysis of antidepressant medication data submitted to the U.S. Food and Drug Administration. Prevention and Treatment, 5, 15 July
Kuhn, Th. (1970). The structure of scientific revolutions. Chicago: University of Chicago Press.
Lacan, J. (1973). Le Séminaire, livre XI: Les quatre concepts fondamentaux de la psychanalyse. Texte établi par J.-A.Miller. Paris: Seuil.
LeDoux, J. (1998). The emotional brain. The mysterious underpinnings of emotional life. New York: Touchstone.
Lieberman, J.A., Stroup, T.S., McEvoy, J.P., & Swartz, M.S.(2005). Effectiveness of antipsychotic drugs in patients with chronic schizophrenia. New England Journal of Medicine, 353, 1209-1223.
Moncrieff, J., Wessely, S., & Hardy, R. (1998). Meta-analysis of trials comparing antidepressants with active placebos. British Journal of Psychiatry, 172, 227-231.
Moncrieff, J., Wessely, S., & Hardy, R. (2004). Active placebos versus antidepressants for depression. Cochrane Database of Systematic Reviews 2004, Issue 1. Art. No.: CD003012.DOI: 10.1002/14651858.CD003012.pub2.
National Institute of Mental Health (NIMH) (2006). Clinical antipsychotic trials of intervention effectiveness (CATIE): NIMH study to guide treatment choices for schizophrenia. Zie: http://​www.​nimh.​nih.​gov/​health/​trials/​practical/​catie/​index.​shtml
Panksepp, J. (1998). Affective neuroscience. The foundations of human and animal emotions. New York/Oxford: Oxford University Press.
Rizzolatti, G., Fadiga, L., Gallese, V. & Fogassi, L. (1996). Premotor cortex and the recognition of motor actions Cognitive Brain Research, 3, 131-141.
Robbins, Ph. & Zacks, J. (2007). Attachment theory and cognitive science: commentary on Fonagy and Target. Journal of the American Psychoanalytic Association, 55, 457-467.
Shapiro, Th. (2007). Contextualizing Bowlby: Commentary on Fonagy and Target. Journal of the American Psychoanalytic Association, 55, 469-478.
Singer, T., Seymour, B., O’Doherty, J., Kaube, H., Dolan, R.J., & Frith, C.D. (2004). Empathy for pain involves the affective but not sensory components of pain. Science, 303, 1157-1162.
Valenstein, E.S. (1998). Blaming the brain. The truth about drugs and mental health. New York: Free Press.
Vandereycken, W., & Deth, R. van (2006). Psychiaters te koop? Antwerpen/Apeldoorn: Cyclus/Garant Uitgevers
Verhaeghe, P. (in druk). Exit psychotherapie. Amsterdam: De Bezige Bij.
Metagegevens
Titel
Geestdrift voor het brein als belichaming van een foute verdeeldheid
Auteur
Paul Verhaeghe
Publicatiedatum
01-02-2009
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Gepubliceerd in
Tijdschrift voor Psychotherapie / Uitgave 1/2009
Print ISSN: 0165-1188
Elektronisch ISSN: 1876-5637
DOI
https://doi.org/10.1007/BF03080470

Andere artikelen Uitgave 1/2009

Tijdschrift voor Psychotherapie 1/2009 Naar de uitgave

Forum

Psychotherapeutische diagnostiek: kanttekeningen bij Van der Heijden, Derksen en Egger, Tijdschrift voor Psychotherapie, 34, 294-303

Artikelen

Over de rol van de neurobiologie in de psychotherapie

FORUM

Trots Op Psychotherapie!

Gelezen

E. Hoencamp en P.M.J. Haffmans (red.) (2008). Psycho-educatie in de GGz en de verslavingszorg. Theorie en praktijk. Assen: Van Gorcum. 214 pp., € 34,50

Gehoord

Chronic traumatization: Disrupted attachment and the dissociative mind. Eerste conferentie van de ESTD. Amsterdam, 17-19 april 2008

Inleiding

Inleiding

Version: 0.1964.0