7. Evaluatief onderzoek naar kwaliteitsverbetering in de patiëntenzorg

Aan kwaliteitsverbetering gaat het betrouwbaar meten en analyseren van de (huidige) kwaliteit en veiligheid van de patiëntenzorg vooraf. In deze diagnostische fase spreekt men van probleemidentificatie (waar zijn de problemen in de zorg en hoe ernstig zijn deze?) en probleemanalyse (welke oorzaken liggen ten grondslag aan de problemen?). De meetmethoden voor probleemidentificatie en -analyse moeten voldoen aan strikte psychometrische kenmerken van validiteit, betrouwbaarheid en bruikbaarheid. Bij het analyseren van de oorzaken van suboptimale kwaliteit is een kwalitatieve aanpak met interviews, observaties en documentenanalyse meestal noodzakelijk. Op grond van de analyse van de huidige zorg, de gevonden oorzaken voor suboptimale zorg en ervaringen met verbeterstrategieën kan een passende verbeterinterventie- en een implementatiestrategie worden geformuleerd. Hierbij kan men een gefundeerd oordeel vellen over de te verwachten effecten door gebruik te maken van systematische literatuurreviews naar het effect van verbeterinterventies en implementatiestrategieën. Verbeterinterventies en implementatiestrategieën zijn vaak opgebouwd uit meerdere onderdelen, zoals psychosociale, management- en economische componenten. Idealiter is de interventie synergistisch gericht op zowel het macro-, meso- en microniveau van de gezondheidszorgpiramide. Bij het evaluerend onderzoek naar de effecten van verbeterinterventies en implementatiestrategieën kan men gebruikmaken van diverse onderzoeksopzetten, van eenvoudige voor- en nametingen tot diverse typen van randomized controlled trials. De cluster controlled trials en het stepped wedge design zijn voorbeelden van onderzoeksopzetten die toegesneden lijken op kwaliteitsverbeteronderzoek. De laatste jaren is er toegenomen aandacht voor praktijkonderzoek met participerende en adaptieve designs, uitgevoerd in ‘real life’ zonder exclusie van participanten en een meer lerende dan evaluerende analyse. Bij deze analyse worden kwantitatieve en kwalitatieve methoden gebruikt (mixed methods) en bij de voor- en nametingen of het cohortonderzoek worden vormen van variantieanalyse, statistical proces control en tijdserieanalyse steeds meer gebruikt.