Top

Gepubliceerd in:

2016 | OriginalPaper | Hoofdstuk

9 Sportparticipatie, in- en uitsluiting

Auteurs : Paul De Knop, Jeroen Scheerder, Bart Vanreusel

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Samenvatting

Voor de meeste mensen is sportbeoefening een vorm van vrijetijdsbesteding waaraan vrijwillig wordt deelgenomen. Vanwege de specifieke tijd-ruimtelijke handelingscontext waarbinnen sport plaatsvindt, staat het voor velen ‘los’ van school, werk en andere dagelijkse levensinvullingen, waarbij sport mensen gelegenheid biedt om de dagelijkse beslommeringen en zorgen te vergeten. Uitzondering hierop is natuurlijk de (professionele) topsport, waarbij sportbeoefening vaak grotendeels samenvalt met arbeid of de dagelijkse levensinvulling. Vooral in relatie tot lichamelijke ervaringen onderscheiden de meeste vormen van sportbeoefening zich van de dagelijkse werkzaamheden van mensen en andere vrijetijdsactiviteiten (bijvoorbeeld televisiekijken, muziek maken, naar het theater gaan, een café bezoeken, postzegels verzamelen). Daarom wordt sport door veel mensen geassocieerd met fitheid en gezondheid.

vorige hoofdstuk 8 Lichaamscultuur

volgende hoofdstuk 10 Sportsociologie in de praktijk

Timmers (2000) vond in zijn studie naar olympische waarden onder de Nederlandse bevolking dat de meerderheid vooral de traditionele waarden als ‘broederschap’ en ‘respect voor elkaar’ onderkent en veel minder oog heeft voor processen als globalisering en commercialisering.

Van Bottenburg (1994) geeft in zijn proefschrift Verborgen competitie het belang aan van daadwerkelijke fysiek-sociale contacten tussen mensen uit verschillende regio’s en landen voor het verspreiden van sportieve interesses en het oprichten van sportverenigingen. Hij wijst op machtsverschillen tussen landen en statusverschillen tussen diverse takken van sport en de hieraan verbonden differentiatie van verspreiding en populariteit. Hij gaat echter nauwelijks in op machtsverschillen tussen sociale klassen. Hoewel hij aangeeft dat voetbal aanvankelijk door jonge mannen uit de hogere klassen gespeeld werd en deze sport in tegenstelling tot bijvoorbeeld cricket, tennis en golf vrij snel democratiseert, lijkt het of de overname en reconstructie van het voetbal door arbeiders ‘vanzelf’ gebeurt. Uit Hargreaves’ (1986) analyse blijkt dat hierbij echter ook machtsrelaties van belang zijn.

In feite verleggen Tamboer en Steenbergen de grens van de sportfilosoof Suits (1988), die vooral lichamelijke spelsporten als de meest echte vormen van sport waardeert. Hij beargumenteert bijvoorbeeld dat alleen uit zeilen gaan wel een ‘echte’ spelsport is, maar categoriseert bejureerde sporten als plankduiken en turnen als performances. Tamboer en Steenbergen erkennen de laatste vrijwel zonder meer als spelsporten (p. 37), maar ageren eigenlijk tegen een nog verdere oprekking van het sportbegrip, en zouden ‘fitnessactiviteiten’ het liefst niet in de sportfamilie opnemen.

In feite zijn hedendaagse aerobicsvormen goed te vergelijken met vroegere vormen van turnen en gymnastiek, die ook werden beoefend in grote groepen (al dan niet op muziek) en waarin ook uitvoeringen en wedstrijden gehouden werden.

Spraakmakende voorbeelden waarbij de prioriteit van de hegemoniale machtsrelaties sekse en ras/etniciteit in het geding is, zijn rechtszaken in Noord-Amerika zoals die rondom O.J. Simpson (‘zwarte mannelijkheid’ versus ‘witte vrouwelijkheid’).

Lengte is echter in geen enkele sport een structurerende categorie, terwijl dit bij hoogspringen, volleybal of basketbal niet onlogisch zou zijn. Ook andere relevante anatomischfysiologische kenmerken zoals spier/vetpercentages, lengtegewichtratio en de verhouding tussen lange en korte spiervezels zouden mogelijke criteria kunnen zijn op basis waarvan groepen worden ingedeeld.

Uit eigen onderzoek naar sociaal integrerende betekenissen van sport (Elling & De Knop 1999) bleek ook dat leeftijd en fysieke validiteit door sporters als natuurlijke verschillen werden gezien op basis waarvan ook aparte groepen of verenigingen kunnen worden gevormd (ouderen en gehandicapten), terwijl etniciteit en seksuele voorkeur als ‘irrelevante’ kenmerken worden gezien, wat gepaard gaat met onbegrip voor aparte homoclubs of verenigingen voor specifieke etnische groepen (zoals Surinaamse of Turkse voetbalclubs).

Outshoorn (1989: 14) schreef bijvoorbeeld: ‘Het onderscheid tussen “sex” en “gender”, tussen biologische sekse en sociaal geslacht, is steeds fundamenteel geweest in het tweede-golf feminisme.’ Hiermee kan de onduidelijke betekenisgeving van zowel het Engelse begrippenpaar ‘sex-gender’, als van de Nederlandse begrippen ‘sekse’ en ‘geslacht’ worden geïllustreerd.

Tijdens de Olympische Spelen in 1948 in Londen behaalde zij bovendien vier gouden medailles.

Lange nagels van deze topsportster verwijzen op paradoxale wijze onder andere naar niet-lichamelijke arbeid.

Een van de bekendste verhalen is dat van de Poolse sprintster Stella Walsh, die van 1930-1938 furore maakte in de internationale atletiek op de sprintafstanden en na haar dood in 1980 ook (niet-functionele) mannelijke geslachtsorganen bleek te bezitten.

Zie Vossen, J. (1986), ‘Het lichaampje van Barr als mythe’. In: Tijdschrift voor Vrouwenstudies 25 (7/1) en Feenstra, G., ‘De simpelste sekse-test is even kijken’. In: de Volkskrant 8 februari 1992.

Mol, A. (1985), ‘Wie weet wat een vrouw is … Over de verschillen en de verhoudingen tussen wetenschappen’. In: Tijdschrift voor Vrouwenstudies 21 (6/1).

De olympische marathon werd echter pas in 1984 toegankelijk voor vrouwen.

De oprichting van veel sportverenigingen vanuit religieuze kring moet vooral gezien worden vanuit institutioneel eigenbelang en annexatie van de jeugd (Tinga 1997).

Alleen de bonden die onderscheid maken tussen mannen en vrouwen (80% van alle leden).

De terminologische aanduiding van bepaalde minderheidsgroepen brengt vaak diverse conceptuele verwarringen en sociale gevoeligheden met zich mee. Zo wordt de term ‘allochtonen’ in Nederland gebruikt voor die groep inwoners die in een ander land dan Nederland geboren zijn (eerste generatie) of van wie een van de ouders in een ander land dan Nederland geboren is (tweede generatie). De maatschappelijke minderheidspositie van ‘allochtonen’ en de daarmee gepaard gaande problemen hebben ertoe geleid dat deze groep door velen gekenmerkt worden als ‘achterstand-’ of ‘probleemgroep’ en dat allochtonen versus autochtonen in een zwart versus wit kader van slecht versus goed worden geplaatst (bijvoorbeeld Wijnberg 1999).

Hoewel Nederlanders met een Indonesische achtergrond ook tot een van de grootste groepen etnische minderheden behoren, maakt deze groep geen deel uit van het Nederlandse integratiebeleid.

Deze bijdrage is een aangepaste weergave van de paper die naar voren is gebracht op de Marktdag Sociologie 2001 aan de Universiteit Antwerpen (UIA) op 18 mei 2001 (Scheerder e.a. 2001b, 2001c), georganiseerd door de Vlaamse Vereniging voor Sociologie (VVS) in samenwerking met de Nederlandse Sociologische Vereniging (NSV). Een verder uitgewerkte paper werd gepresenteerd op de 6th Annual Congress of the European College of Sport Science & 15th Congress of the German Society of Sport Science aan de German Sport University van Keulen op 28 juli 2001 (Scheerder e.a. 2001d, 2001e). In een aangepaste vorm werden deze papers gepubliceerd in respectievelijk het Tijdschrift voor Sociologie (Scheerder e.a. 2001f) en in de International Review for the Sociology of Sport (Scheerder e.a. 2002).

De kinesiologie is een onderzoeksdomein dat zich in essentie richt op de studie van de bewegende mens en de mens in beweging; op die manier vindt ze onder andere aansluiting bij de sportsociologie.

Alleen anno 1969 werden alleen eerstejaars uit het secundair onderwijs, doch verspreid over België in plaats van enkel over Vlaanderen, in de steekproef opgenomen.

Bedoeld is autosport; motorsport wordt wel mee opgenomen. In Sportpiramide 1999 (Figuur 9-22) zijn biljart, darts, auto- en motorsport wél opgenomen. In de sportdeelname werden deze takken van sport dus niet, maar in sociale gelaagdheid wél ingecalculeerd.

Omwille van de vergelijkbaarheid van de gegevens over de verschillende meetpunten blijft de classificatiemethode van Cliquet van toepassing.

De classificatie en typologie van de gemeenten naar graad van verstedelijking volgens De Block e.a. (1967) werd in het studieproject van 1999 grotendeels behouden, zodat vergelijkingen met de sportparticipatiestudies van 1969, 1979 en 1989 mogelijk blijven. De aan de gemeenten toegekende graad van verstedelijking werd echter geactualiseerd op basis van Mérenne e.a. (1997), Van der Haegen e.a. (1996) en Van Hecke (1998a, 1998b). Op die manier werden de oorspronkelijke negen categorieën gereduceerd tot zeven.

De gemiddelde tienjaarlijkse groei houdt geen rekening met de tussenliggende waarden; in geval van een rechtlijnig-lineair verloop van de gegevens geeft dit cijfer wel een goed beeld van de evolutie.

Onder ‘fitness’ wordt hier begrepen: cardio-, power- en conditietraining, veelal beoefend in een fitness- of gezondheidscentrum.

Bedoeld zijn dus sportparticipanten die een(zelfde) tak van sport in clubverband beoefenen én in vrij verband.

Wanneer meer dan 70% van de participanten een sport in clubverband beoefent, wordt deze tak van sport als een typische clubsport beschouwd.

Wanneer meer dan 70% van de participanten een sport in vrij verband beoefent, wordt deze tak van sport als een typische vrij beoefende sport beschouwd.

Voorbeelden van interindividuele bewegingsvormen zijn squash, badminton, tennis, enzovoort.

Voor de sportdiversiteit en de sportvoorkeur zal in deze bijdrage alleen de relatie tot de socio-professionele status geanalyseerd en geïnterpreteerd worden.

De cluster ‘westerse vechtsporten’ omvat de takken van sport boksen en worstelen.

De reden waarom westerse vechtsporten enkel een significant trendverschil vertonen op het .1-niveau, is wellicht te wijten aan het feit dat er geen takken van sport (met voldoende participanten) gevonden kunnen worden met een zeer lage indexwaarde, zoals omgekeerd wel mogelijk is voor de hogestatussporten.

Anno 1999 komt het veldhockey niet meer in de ranglijst voor omdat het te weinig beoefenaars telt (< 9). De index voor deze tak van sport op basis van vijf deelnemers bedraagt 640 in 1999.

Skeeleren of skaten is anno 1999 een nieuwkomer zowel bij mannen als bij vrouwen. Tot dit sportcluster rekenen we zowel het in-lineskaten als skateboarding.

Bij ‘schaatsen’ horen thuis: rolschaatsen, ijsschaatsen, ijshockey en kunstschaatsen.

Jagen en triatlon komen (nog) niet voor in de sporthiërarchie van de vrouwen. Te weinig deelneemsters beoefenden deze sporten tussen 1969 en 1999 om uitspraken te kun nen doen over hun socioprofessionele positie.

Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de laagste beroepsklassen in deze studie slechts in beperkte mate vertegenwoordigd werden (16% bij de mannen en 5% bij de vrouwen).

Voorlopige analyses wijzen uit dat de houdingen van de sociaal-cultureel zwakkere groepen ten aanzien van economische herverdeling en de verzorgingsstaat dermate ambivalent zijn dat ze niet langer in termen van ‘economische progressiviteit’ omschreven kunnen worden (Derks 2001).

Alle federaties in aanmerking genomen, kan het aantal actieve sportverenigingen in Vlaanderen anno 2000 op 20.000 geschat worden (MVG 2001: 286). Het totaal aantal leden van deze clubs zou ruim twee miljoen bedragen. Geen enkele andere sector doet bovendien een groter beroep op vrijwilligers dan de sportsector. In Vlaanderen wordt het aantal administratieve en/of sporttechnische vrijwilligers in de sportsector geraamd op een slordige 200.000 eenheden (De Knop e.a. 1991: 67-68; Laporte e.a. 1997: 51). Het economische equivalent van dit segment wordt geschat op 250 miljoen euro (Laporte e.a. 1997: 55-56; Van Meerbeek 1993: 33). De bijdrage van de sport aan de ‘sociale economie’ is dus aanzienlijk.

Vgl. Renson & Vermeulen (1972).

Bij de mannen varieert r (rhoSpearman) tussen .32 en .45 voor de socio-educatieve status en tussen .54 en .87 voor de socioprofessionele status; bij de vrouwen varieert p tussen .58 en .74 voor de socio-educatieve status en tussen .38 en .78 voor de socioprofessionele status.

Solosporten zijn sporten die voor een recreatieve beoefening geen directe tegenstrever vereisen. Voorbeelden zijn: atletiek, fitness, paardrijden, zeilen en zwemmen.

Teamsporten zijn die sporten waarvoor voor de formele spelvorm ten minste twee andere spelers noodzakelijk zijn. Voorbeeld zijn: de klassieke balsporten (basketbal, handbal, voetbal en volleybal), maar ook honkbal en veldhockey.

Duosporten zijn sporten waarvoor de formele spelvorm ten minste één tegenstrever vereist. Het gaat hier enerzijds om racketsporten als tennis en badminton, en anderzijds om vechtsporten, waaronder judo en karate.

Dit is een geactualiseerde bijdrage omtrent sportsocialisatie en levenslange sportbeoefening op basis van Scheerder e.a. (2000), Vanreusel en Scheerder (2001) en Vanreusel e.a. (1997). De gegevens over de mannen werden reeds door Vanreusel e.a. (1990) in een Nederlandstalig artikel gepubliceerd.

In 1991 bedroeg het aantal respondenten nog 236; anno 1996 namen nog ‘slechts’ 130 mannen aan het onderzoek deel.

Deze studie was een gemengd longitudinaal onderzoek onder meer dan 21.000 12- tot 19-jarige Belgische jongens en hun ouders.

Deze studie was een transversaal onderzoek onder circa 10.000 6- tot 18-jarige Vlaamse meisjes en werd analoog aan de jongensstudie van 1969 opgezet.

Een aantal curven bij de vrouwen ouder dan 30 daalt/stijgt sterk door het afnemend aantal vrouwen per leeftijdscategorie. In tegenstelling tot de situatie bij de mannen is er bij de vrouwen sprake van een cross-sectionele steekproef. Er wordt dus een steekproef genomen over verschillende leeftijden heen. Terwijl de mannen allen hetzelfde geboortejaar hebben, is dit bij de vrouwen niet het geval.

Deze bijdrage is een aangepaste weergave van het referaat gehouden in het cultureel centrum De Zandloper te Wemmel op 7 februari 2001, naar aanleiding van het symposium Seniorensport: op het juiste spoor voor de 21ste eeuw, georganiseerd door de Seniorensportfederatie van de Kristelijke Beweging van Gepensioneerden. Dit referaat werd gepubliceerd in het Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer (Scheerder 2001) en in Wijs over grijs (Scheerder 2002).

Zo staat in het regeerakkoord dat 40 miljard BF gereserveerd wordt voor het sociaal en welzijnsbeleid, dat er 15.000 banen in de sociale economie gecreëerd worden, en dat de socioculturele sector op 5 miljard BF mag rekenen.

Deze beleidsnota geeft de strategische keuzes weer van het beleid voor de duur van de regeerperiode. De nota is de weergave van de visie van de eerste Vlaamse minister van Sport, Johan Sauwens. In de Beleidsbrief sport 2001 (Sauwens 2001) wordt een tussentijdse stand van zaken gegeven betreffende het (gevoerde) sportbeleid.

Hoewel de Beleidsnota Sport 2000-2004 in de lijn ligt, en zelfs een verfijning inhoudt van het Strategisch plan voor sportend Vlaanderen (Martens 1997), wordt aan het reeds in de vorige kabinetsperiode summier beschreven doelgroepenbeleid met betrekking tot senioren – zie Martens (1997: 103) – in de huidige beleidsnota geen concrete invulling gegeven.

Denk maar aan de verbeterde controle op kindersterfte, de geboortebeperking door middel van abortus, condoom- of pilgebruik, de toegenomen hygiëne en de ontwikkeling van nieuwe medicatie.

In Botswana bijvoorbeeld zal de levensverwachting anno 2010 nog slechts 38 jaar zijn, dat is eenderde minder dan in de jaren tachtig het geval was.

In 1880-1890 hadden in België mannen bij hun geboorte een levensverwachting van 43,6 jaar en vrouwen 46,6 jaar. Konden jongens en meisjes de leeftijd van 3 jaar bereiken, dan steeg hun levensverwachting tot respectievelijk 53,8 en 55,7 jaar (Van Mechelen 1980: 4.78-4.79).

Uit opiniepeilingen blijkt nochtans dat slechts een kleine minderheid van de bevolking geïnteresseerd is in een leven van langer dan 100 jaar. Genetici voorspellen nu reeds dat baby’s die vandaag het levenslicht zien, in het beste geval 130 levensjaren voor de boeg hebben.

De pensioengerechtigde leeftijd van 65 werd ingesteld door Bismarck, in de negentiende eeuw, toen de levensverwachting in Duitsland gemiddeld 48 jaar was. In de westerse wereld is een op de zeven mensen nu ouder dan 65. Men zou dus kunnen verwachten dat ook de pensioengerechtigde leeftijd de hoogte in gaat …

Denk maar aan de hogere eisen inzake opvoeding, vorming, gezondheid en beroepsbekwaamheid van de jongerengeneratie.

De actieve welvaartsstaat vertrekt van het productieve idee dat een baan de beste sociale bescherming biedt; in een duurzame welzijnssamenleving staan concepten als ‘onthaasting’ en ‘levensloopbaan met zorg- en loopbaankrediet’ centraal.

Dit is de trend om goederen en diensten te richten op steeds specifiekere groepen met een bepaalde levensstijl of in een bepaalde levensfase.

Welgestelde positieve senioren.

Growing retired active monied people in excellent state.

Young energetic elderly people.

Als reactie op de deficitbenadering van ouderen stichtte Maggie Kuhn in 1972 de Grey Panthers. Deze organisatie pleitte voor een mentaliteitsverandering ten aanzien van oudere mensen, namelijk ouderdom niet als een mislukking of een bestraffing zien, maar als een overwinning en een privilege.

Voor een overzicht van cultuursociologische tendensen met betrekking tot de contemporaine vrijetijds- en bewegingscultuur verwijzen we naar het rapport van Vanreusel en Scheerder (2000). Voor een verdere uitdieping van de in deze bijdrage summier besproken tendensen verwijzen we dan ook naar dit rapport.

Reeds in het begin van de jaren tachtig kondigde de futuroloog Alvin Toffler de komst van de ‘blipcultuur’ aan (vgl. Toffler 1982: 162).

Deze beweringen steunen eveneens op bevindingen uit de bijdragen van Crum (1998), Dekker (1993), Passier-Grootjans (1987) en Vanreusel en Scheerder (2000).

Gezien de toename van de verticaliteit van het gezin (zie elders in deze bijdrage) biedt een aanbod waarin zowel grootouder als kleinkind participeren perspectieven binnen de vrijetijdssector.

Vgl. Crum (1991).

Well off older people.

Vlaams Ouderen Overleg Komitee.

Deze bijdrage werd onder de titel ‘Generaties en hun sportieve kansen. De sportparticipatie van volwassen mannen en vrouwen geboren tussen 1910 en 1970’ eerder gepubliceerd in Vrijetijdstudies (2004, 22, 1, pp. 17-34) en met toestemming van de hoofdredactie integraal overgenomen (zie Scheerder & Vanreusel 2004).

Multimedia Urban People Pushing the Internet Economy (zie Van der Plaetsen 1999)

Naar ‘Naughty Generation’: koppig, stoutmoedig en toch breekbaar, maar niet noodzakelijk lui, zelfbaatzuchtig of ongehoorzaam (Laurent & Vermeiren 1999: 19). ‘Aught’ is Bargoens voor eitje en voor het cijfer nul.

Tussen het model van Becker en dat van Elchardus en Heyvaert bestaan evenwel sterke overeenkomsten. Zo is de cohortenafbakening nagenoeg gelijk en stemmen de typeringen grotendeels overeen.

De gegevens over 1969 (PF’69) laten enkel toe over de sportbeoefening ‘ooit’ en ‘na het dertigste levensjaar’ te rapporteren, doch niet over het actuele sportgedrag. Vandaar dat de gegevens uit de PF’69 hier niet verder aan bod komen.

De resultaten blijven beperkt tot specifieke groepen van meestal gehuwde, samenwonende of gescheiden mannen en vrouwen die een schoolgaande dochter hebben tussen 6 en 18 jaar (PF’79) ofwel een schoolgaande zoon of dochter tussen 6 en 18 jaar (SBV’89 en SBV’99).

De HOMALS werd voor elk meetpunt afzonderlijk uitgevoerd, zodat vergelijkingen door de tijd heen gemaakt kunnen worden. Bij de aanmaak van de SES-variabele werd steeds één dimensie weerhouden (alle eigenwaarden > 0.923). Op basis van de objectscores konden vervolgens vijf categorieën (quintielen) onderscheiden worden.

Voor een multivariate analyse van de sportbeoefening bij volwassenen over meer meetpunten waarbij de odds ratios voor de diverse achtergrondvariabelen besproken en geïnterpreteerd worden, verwijzen we naar andere bijdragen (zie Scheerder e.a. 2003; Scheerder & Vanreusel 2003).

Met ‘sportkapitaal’ bedoelen we hier het geheel aan sportervaringen gedurende het jaar voorafgaand aan het onderzoek. Het gaat dan zowel om de sportparticipatie op zich in formeel (club) en informeel (niet in club) verband als om de intensiteit, de frequentie en de diversiteit van de sportparticipatie. De scores voor deze parameters liggen voor zowel mannelijke als vrouwelijke eerstejaarsstudenten lichamelijke opvoeding gevoelig hoger dan bij hun respectievelijke leeftijdsgenoten. Het is opmerkelijk dat de verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke eerstejaarsstudenten lichamelijke opvoeding onderling verwaarloosbaar zijn, althans met uitzondering van de intensiteit van de sportbeoefening (Scheerder 2003: 144-145).

De laagste responsratio bedroeg 87 procent.

Voor de geslachtsspecifieke stijlmodellen verwijzen we naar Scheerder e.a. (2005).

Best, D. (1985), ‘Sport is not art’. In: Journal of the Philosophy of Sport XII: pp. 25-40.CrossRef

Bette, K.H. (1989), Körperspüren, zur Semantik und Paradoxie moderner Körperlichkeit. Berlin/New York: Walter de Gruyter.

Birke, L.I.A. & G. Vines (1987), ‘A sporting chance: The anatomy of destiny?’ In: Women’s Studies International Forum 10 (4), pp. 337-347.CrossRef

Birrell, S. & Ch. Cole (1990), ‘Double fault: Renee Richards and the construction and naturalization of difference’. In: Sociology of Sport Journal 7, pp. 1-21.CrossRef

Boutilier, M.A. & L. SanGiovanni (1983), The Sporting Woman. Champaign (Ill): Human Kinetics.

Bottenburg, M. van (1994), Verborgen competitie. Over de uiteenlopende populariteit van sporten. Amsterdam: Bert Bakker.

Bottenburg, M. van & K. Schuyt (1996), De maatschappelijke betekenis van sport. Arnhem: NOC*NSF.

Brohm, J.M. (1978), Sport – A prison of measured time. Worcester: Pluto Press.

Buytendijk, F.J.J. (1961), De vrouw, haar natuur, verschijning en bestaan, een existentieel psychologische studie. Utrecht: Het Spectrum.

Buytendijk, F.J.J. (1964), Algemene theorie der menselijke houding en beweging. Utrecht: Het Spectrum.

Butler, J. (1993), Bodies that matter. On the discursive limits of ‘sex’. New York: Routledge.

Cahn, S.K. (1994), Coming on strong. Gender and sexuality in twentieth century women’s sport. New York: Free Press.

Caudwell, J. (1998), Women’s football in the UK and the functioning of masculinity. Paperpresentatie voor het congres Queer Games. Theory, Politics & Sport. 29-31 juli 1998, Amsterdam. [1999 in Sociology of Sport Journal].

Coakley, J.J. (1998), Sport in society: issues and controversies. 6th ed. [1st.1978], St. Louis: Mosby.

Connell, R.W. (1990), ‘An iron man: the body and some contradictions of hegemonic masculinity’. In: Messner, M.A. & D.F. Sabo (eds.), Sport, men and the gender order: critical feminist perspectives (pp. 83-95). Champaign (Ill): Human Kinetics.

Connell, R.W. (1995), Masculinities. Berkeley: University of California Press.

Crosset, T. (1990), ‘Masculinity, Sexuality, and the Development of Early Modern Sport’. In: M.A. Messner & D.F. Sabo (eds.), Sport, men and the gender order: critical feminist perspectives (pp. 45-55). Champaign (Ill): Human Kinetics.

Crum, B. (1991), Over versporting van de samenleving. Reflecties over bewegingsculturele ontwikkelingen met het oog op sportbeleid. Rijswijk: WVC.

Crum, B.J. & F. de Leeuw (1974), Keerpunt in sport. Deventer: Kluwer.

Derks, M. & R. Stokvis (1997), ‘Roeiende vrouwen. De weg van de sierlijkheid’. In: Amsterdams Sociologisch Tijdschrift 24 (3/4), pp. 416-437.

Derks, M. (1999), ‘Hard Gras. Sekse, identiteit en voetbalgeschiedenis’. In: Tijdschrift voor Genderstudies 2 (4), pp. 5-15.

Digel, H. (1986), ‘Uber den Wandel der Werte in Gesellschaft, Freizeit und Sport’. In: K. Heineman & H. Becker (red.)/Deutscher Sportbund (Hrsg), Die Zukunft des Sports, Materialien zum Kongre b ‘Menschen im Sport 2000’ (pp. 14-43). Schorndorf: Hofmann.

DSP (2000), Sportdeelname Amsterdam 1999. Amsterdam: Gemeente Amsterdam (O+S).

Eichberg, H. (1998), ‘A revolution of body culture? Traditional games on the way from modernisation to “postmodernity”.’ In: H. Eichberg (ed. by J. Bale & Ch. Philo), Body cultures. Essays on sport, space and identity (pp. 128-148). London: Routledge.

Elling, A. (1998), ‘Time out voor trainers van een harde damessport’. In: Richting Sport Gericht 52 (2) (januari), pp. 30-36 en 52 (3) (maart), pp. 24-29.

Elling, A. (1999), ‘“Een beetje ruig, dat trekt me wel.” Over het imago en de beleving van het vrouwenvoetbal’. In: Tijdschrift voor Genderstudies 2 (4), pp. 25-35.

Elling, A. & P. De Knop (1999), Naar eigen wensen en mogelijkheden. Arnhem: NOC*NSF.

Emancipatieraad (1997), Sport en gender. Vrouwen in beeld. Den Haag: Emancipatieraad.

English, J. (1988/1978), ‘Sex Equality in Sports’. In: W.J. Morgan & K.V. Meier (eds.), Philosophic Inquiry in Sport (pp. 329-334). Champaign (Ill): Human Kinetics.

Griffin, P. (1998), Strong women, deep closets. Lesbians and homophobia in sport. Champaign (ILL): Human Kinetics.

Grupe, O. (1990), Kulturgut oder Körperkult? Tübingen: Attempto.

Hall, M.A. (1988), ‘The discourse of gender and sport: from femininity to feminism’. In: Sociology of Sport Journal 5, pp. 330-340.CrossRef

Hall, M.A. (1992), ‘Geschlecht, Körperpraktiken und Macht’. In: S. Kröner & G. Pfister (Hg.), (1992). Frauen-Räume, Körper und Identität im Sport (pp. 18-29). Pfaffenweiler: Centaurus.

Hall, M.A. (1996), Feminism and sporting bodies: essays on theory and practice. Champaign (Ill): Human Kinetics.

Halsema, A. (2000), ‘Het lichaam zijn en hebben. Een kritiek op Butlers constructivistische visie op het lichaam’. In: Tijdschrift voor Genderstudies 3 (1), pp. 28-35.

Hargreaves, Jennifer A. (1994), Sporting females. Critical issues in the history and sociology of women’s sports. London: Routledge.

Hargreaves, Jennifer A. (1986), ‘Where’s the virtue? Where’s the grace? A discussion of the social production of gender relations in and through sport’. In: Theory, Culture & Society 3 (1), pp. 109-121.CrossRef

Hargreaves, John (1987), ‘The body, sport and power relations’. In: J. Horne, D. Jary & A. Tomlinson (eds.), Sport, leisure and social relations (pp. 139-159). London: Routledge. Hargreaves, John (1995 [1986]), Sport, power and culture. Cambridge: Polity Press.

Hartmann (2000), ‘Rethinking the relationship between sport and race in American culture: golden ghettos and contested terrain’. In: Sociology of Sport Journal 17, pp. 229-253.CrossRef

Heinemann, K. (1986), ‘Zum Problem der Einheit des Sports und des Verlusts seiner Autonomie’. In: K. Heineman & H. Becker (red.)/Deutscher Sportbund (Hrsg.), Die Zukunft des Sports, Materialien zum Kongreß ‘Menschen im Sport 2000’ (pp. 112-128). Schorndorf: Hofmann.

Hekma, G. (1994), Als ze maar niet provoceren. Amsterdam: Het Spinhuis.

Hood-Williams, J. (1995), ‘Sexing the athletes’. In: Sociology of Sport Journal 12, pp. 290-305.CrossRef

Hooks, B. (1995), Killing rage. Ending racism. London: Penguin.

Holt, R. (1991), ‘Women, men and sport in France 1870-1914: An introductory survey’. In: Journal of Sport History 18 (1), pp. 121-134.

Irigaray, L. (1980), ‘Dit geslacht dat niet een is’. In: Te Elfder Ure 27, pp. 132-140.

Kearney, A.T. (1992), Sport als bron van inspiratie voor onze samenleving. Sport biedt unieke kansen voor de ontwikkeling van de maatschappij. In opdracht van NOC*NSF, Amsterdam: A.T. Kearney.

Kenen, R.H. (1986), ‘The women’s exercise class comes of age: Physical fitness as a social enterprise’. In: Arena Review 10 (1), pp. 14-27.

Knoppers, A. (1999), ‘Voorhoede van Ajax speelt meisjesvoetbal. Gender en voetbal’. In: Tijdschrift voor Genderstudies 2 (4), pp. 16-24.

Knoppers, A. & Y. Bouman (1996), Trainers/coaches: een kwestie van kwaliteit? De arbeidscultuur van trainers/coaches (in zes teamsporten). Arnhem: NOC*NSF.

Knoppers, A. & Y. Bouman (1998), Altijd beter dan mijn sporters. De arbeidscultuur van trainers/coaches (in vier individuele sporten). Arnhem: NOC*NSF.

Knoppers, A. & A. Elling (1999a), Het is leuker om zelf te voetballen. Beeldvorming over voetbaltrainers. Zeist: KNVB.

Knoppers, A. & A. Elling (1999b), Gender, etniciteit en de sportmedia. Een inventarisatie van reguliere en Olympische berichtgeving. Tilburg/Utrecht: KUB, Vrijetijdwetenschappen/UU, CBM.

Knoppers, A. & A. Elling (2001), Gender, etniciteit en de sportmedia: selectie en interpretatie. Arnhem: NOC*NSF.

KNVB (1997), Jubileumboek vrouwenvoetbal. 25 jaar. Zeist: KNVB.

Lenskyj, H. (1986), Out of Bounds, Women, Sport and Sexuality. Toronto: The Women’s Press.

Lorber, J. (1993), ‘Believing is seeing: biology as ideology’. In: Gender & Society 7 (4), pp. 568-581.CrossRef

Ljungqvist, A. (2000), ‘Gender verification’. In: K. Christensen, A. Guttmann & G. Pfister (eds.), International Encyclopedia of women and sports. Volume I (pp. 447-451). New York (NY): Macmillan Reference.

Loy, J.W., B.D. McPherson & G. Kenyon (1978), Sport and social systems. A guide to the analysis, problems, and literature. Reading (Mass): Addison-Wesley.

MacKenzie Dewar, A. (1991), ‘Incorporation of resistance? Towards an analysis of women’s responses to sexual oppression in sport’. International Review for Sociology of Sport 26, pp. 15-23.CrossRef

Manders, Th. & J. Kropman (1982), Sportbeoefening: drempels en stimulansen? Nijmegen: Instituut voor Toegepaste Sociologie.

Meier, I.C. (1987), ‘Welk verschil maakt hét verschil? Over conceptualisering van het sekseverschil’. In: Tijdschrift voor Vrouwenstudies 32 (4), pp. 401-416.

Messner, M.A. & D.F. Sabo (1990), ‘Introduction: Toward a critical feminist appraisal of sport, men and the gender order’. In: Messner, M.A. & D.F. Sabo (eds.), Sport, men and the gender order: critical feminist perspectives (pp. 1-15). Champaign (Ill): Human Kinetics.

Messner, M.A. & D.F. Sabo (1994), Sex, violence & power in sports. Freedom (CA): The Crossing Press.

Meulenbelt, A. (1988), De schillen van de ui. Socialisatie: hoe zijn we vrouwen en mannen geworden? Amsterdam: Sara.

Mol, A. (1985), ‘Wie weet wat een vrouw is … Over de verschillen en de verhoudingen tussen wetenschappen’. In: Tijdschrift voor Vrouwenstudies 21, 6 (1), pp. 10-20.

Oudshoorn, N. (1989), ‘Over hormonen, vrouwelijkheid en mannelijkheid. De constructie van het biologische verschil’. In: Tijdschrift voor Vrouwenstudies 39, 10 (3), pp. 352-363.

Outshoorn, J. (1989), Een irriterend onderwerp. Verschuivende conceptualiseringen van het sekseverschil. Oratie. Nijmegen: SUN.

Palzkill (1990), Zwischen Turnschuh und Stöckelschuh. Bieleveld: AJZ.

Pfister, G. (1983), ‘Korperkultur und Weiblichtkeit. Ein historischer Beitrag zur Entwicklung des modernen Sports in Deutschland bis zur Weimarer Republik’. In: M. Klein (hrsg.), Sport und Geschlecht (pp. 35-60). Reinbek: Rowohlt.

Pfister, G. (1999), Sport im Lebenszusammenhang von Frauen. Schorndorf: Karl Hofmann.

Philipp, S.F. (1998), ‘Race and gender differences in adolescent peer group approval of leisure activities’. In: Journal of Leisure Research 30 (2), pp. 214-232.

Pronger (1990), The arena of masculinity. New York: St. Martin’s Press.

Pryzgoda, J. & J.C. Chrisler (2000), ‘Definitions of gender and sex: the subtleties of meaning’. In: Sex Roles 41, 553-569.CrossRef

Rigauer, B. (1981), Sport and work. New York: Colombia University Press.

Schnyder, E.E. & E. Spreitzes (1978), Social aspects of sports. Englewood Cliffs (New Jersey): Prentice Hall.

Steenbergen, J. (1999), ‘Definiëren van sport: Tussen essentialisme en relativisme’. In: Vrijetijdstudies 17 (3), pp. 21-36.

Steenbergen, J. (2001), Redelijk twisten over sport. Arnhem: NOC*NSF.

Steenbergen, J., I. van Hilvoorde & J. Tamboer (1995), Fair Play. Arnhem: NOC*NSF.

Steendijk-Kuypers, J. (1999), Vrouwen-beweging. Medische en culturele aspecten van vrouwen in de sport, gezien in het kader van de sporthistorie (1880-1928). Rotterdam: Erasmus Publishing.

Stokvis, R. (1989), De sportwereld, een sociologische inleiding. Alphen aan den Rijn: Samsom.

Suits, B. (1973), ‘The elements of sport’. In: W.J. Morgan & K.V. Meier (eds.), Philosophic inquiry in sport (pp. 39-48). Champaign (Ill): Human Kinetics.

Tamboer, J. & J. Steenbergen (2000), Sportfilosofie. Leende: Damon.

Vanreusel, B. & F. Bulcaen (1992), De sociale betekenis van sportdeelname. Leuven: Katholieke Universiteit.

Vertinsky, P. (1987), ‘Body shapes: The role of the medical establishment in informing female exercise and physical education in nineteenth-century America’. In: J.A. Mangan & R.J. Park (eds.), From ‘fair sex’ to feminism. Sport and the socialization in the industrial and post-industrial eras (pp. 256-282). London: Frank Cass.

Vossen, J. (1986), ‘Het lichaampje van Barr als mythe’. In: Tijdschrift voor Vrouwenstudies 25, 7 (1).

Whitson, D. (1990), ‘Sport in the social construction of masculinity’. In: M.A. Messner & D.F. Sabo (eds.), Sport, men and the gender order: critical feminist perspectives (pp. 19-32). Champaign (Ill): Human Kinetics.

Wilson, W. (1999), Children and sports media. Los Angeles: AAF. (www.aafla.org/Publications/Publications.htm).

Woesler-de Panafieu, C. (1983), ‘Aussen- und Innenaspekte weiblicher Körper’. In: M. Klein (hrsg.), Sport und Geschlecht, pp. 60-75, Reinbek: Rowohlt.

Young, I.M. (1979), ‘The exclusion of women from sport: Conceptual and existential dimensions’. In: Philosophy in Context 9, pp. 44-53.CrossRef

Young, I.M. (1980), ‘Throwing like a girl. A phenomenology of feminine body comportment motility and spatiality’. In: Human Studies 3, pp. 137-156.CrossRef

Bottenburg, M. van (1994), Verborgen competitie. Amsterdam: Bert Bakker.

Bouman, Y. (1996), Vrouwen in landelijke sportorganisaties 1995: een stapje terug. Arnhem: NOC*NSF.

Caudwell, J. (1998), Women’s football in the UK and the functioning of masculinity. Paper-presentatie voor het congres Queer Games. Theory, Politics & Sport. 29-31 juli 1998, Amsterdam. [1999 in Sociology of Sport Journal]

Coakley, J.J. (1998), Sport in society, issues and controversies. 6th ed. [1st 1978], St. Louis: Mosby.

De Knop, P., M. Theeboom, T. Verlinden & L. Van Puymbroeck (1995), ‘Onder de sluier. Islamitische migrantenmeisjes over sport’. In: A. Buisman (red.), Jeugdsport en beleid (pp. 148-171). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.

Derks, M. (1995), ‘Olijk, frisch en Hollandsch. Jonge zwemsters en vooroorlogs sportheldendom’. In: Vrijetijd en samenleving, 13 (3/4), pp. 81-93.

DSP (2000), Sportdeelname Amsterdam 1999. Amsterdam: Gemeente Amsterdam (O+S).

Dufur, M. (1997), ‘Race logic and “being like Mike”: Representations of athletes in advertising 1985-1994’. In: Sociological Focus 30, pp. 345-356.CrossRef

Duncan, M. & M. Messner (2000), Gender in Televised Sports: 1989 1993 and 1999. Los Angeles: AAF. (www.aafla.org/Publications/Publications.htm).

Elling, A.H.F. (1996), ‘Jongens, kent er iemand een kandidaat?’. Een onderzoek naar de sekseverhoudingen binnen kaderfuncties in Zeeuwse sportorganisaties. Onderzoeksrapport, Middelburg: Stichting Zeeuwse Sportraad.

Elling, A. (1999), ‘“Een beetje ruig, dat trekt me wel”. Over het imago en de beleving van het vrouwenvoetbal’. In: Tijdschrift voor Genderstudies 2 (4), pp. 25-35. ISSN: 1388-3186.

Elling, A. (2001), ‘Sport verbroedert’: praktijk of mythe? Sociale netwerken en omgangs(v/n)ormen van jongeren in de sport. Arnhem: NOC*NSF.

Elling, A. & A. Knoppers (1996), ‘Atlanta 1996: feminisering van Olympische idealen?’. In: Filosofie 6 (3), pp. 22-27.

Haan, J. de & K. Breedveld (2000), Trends en determinanten in de sport. Eerste resultaten uit het AVO 1999. Den Haag: Sociaal Cultureel Planbureau.

Hekma, G. (1994), Als ze maar niet provoceren. Amsterdam: Het Spinhuis.

Hoolt, J. (1987), We willen wel, maar … Onderzoek naar sportdeelname van etnische minderheidsgroepen. Amsterdam: Bestuursinformatie en Afdeling Sport en Recreatie.

Kane, M.J. & S. Greendorfer (1994), ‘The media’s role in accommodating and resisting stereotyped images of women in sport’. In: P. Creedon (ed.), Women, media and sport: challenging gender values. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, pp. 28-44.CrossRef

Knoppers, A. (1993), ‘Using physicality to give meaning to gender’. In: M.S. van Leeuwen, A. Knoppers, M. Koch, D. Schuurman & H. Sterk, After Eden: Facing the challenge of gender reconciliation (pp. 268-299). Grand Rapid, MI: W.M. Eerdmans.

Knoppers, A. & Y. Bouman (1996), Trainers/coaches: een kwestie van kwaliteit? De arbeidscultuur van trainers/coaches m/v. Arnhem: NOC*NSF.

Knoppers, A. & Y. Bouman (1998), Altijd beter dan mijn sporters. Arbeidscultuur van trainers (m/v). Arnhem: NOC*NSF.

Knoppers, A. & A. Elling (1999), Gender en etniciteit in de sportmedia. Een inventarisatie van ‘reguliere’ en Olympische sportberichtgeving. Utrecht: CBM (UU)/Tilburg: Vrijetijdwetenschappen (KUB).

Knoppers, A. & A. Elling (2001), Gender en etniciteit in de sportmedia: productieprocessen en publieksinterpretaties. Arnhem: NOC*NSF.

Lenskyj, H. (1990), ‘Power and play: Gender and sexuality-issues in sport and physical activity’. In: International Review for Sociology of Sport 25 (3), pp. 237-234.CrossRef

NOC*NSF (1999), Ledental NOC*NSF over 1998. Arnhem: NOC*NSF.

Pfister, G. (1999), Sport im Lebenszusammenhang von Frauen. Schorndorf: Karl Hofmann.

Sabo, D. & S.C. Jansen (1998), ‘Prometheus unbound: Constructions of masculinity in the sports media’. In: L. Wenner (ed.), MediaSport (pp. 203-217). London: Routledge.

Sabo, D., T. Curry, S. Jansen, D. Tate, M.C. Duncan & S. Leggett (1996), ‘Televising international sport: Race, ethnicity, and international bias’. In: Journal of Sport and Social Issues, 20 (1), pp. 7-21.

Steendijk-Kuypers, J. (1999), Vrouwen-beweging. Medische en culturele aspecten van vrouwen in de sport, gezien in het kader van de sporthistorie (1880-1928). Rotterdam: Erasmus Publishing. ISBN 90-5235-133-3.

Stokvis, R. (1989), De sportwereld. Een sociologische inleiding. Alphen aan den Rijn: Samsom.

Weinstein, M.D., M.D. Smith & D.L. Wiesenthal (1995), ‘Masculinity and hockey violence’. In: Sex Roles 33 (11/12), pp. 831-847.CrossRef

Wiggins, D. (1997), Glory bound. Black athletes in a white America. Syracuse University Press.

Bakhtali, J.Z. & S. Ramsahai (1990), Als we de ruimte hadden, dan … Een onderzoek naar sport en sportieve recreatie van Haagse migranten. Den Haag: Warray.

CBS (1997), Allochtonen in Nederland 1997. Voorburg: CBS.

CBS (1999), Statistisch Jaarboek 1999. Voorburg: CBS.

Coakley, J.J. (1998), Sport in society. Issues and controversies. 6th ed. [1st. 1978], St. Louis: Mosby.

De Knop, P. & M. Theeboom (1992), ‘Sport als integratiemiddel voor maatschappelijk kwetsbare jongeren’. In: P. De Knop & L. Walgrave (red.), Sport als integratie. Kansen voor maatschappelijk kwetsbare jongeren (pp. 37-58). Brussel: Koning Boudewijn Stichting.

De Knop, P., L. Bollaert, M. Theeboom, E. Van Engeland & L. Van Puymbroeck (1993), Onderzoek naar de integratiemogelijkheden van islamitische migrantenmeisjes door de sport. Brussel : Koning Boudewijn Stichting.

De Knop, P., K. De Martelaer, M. Theeboom, E. Van Engeland & L. Van Puymbroeck (1994), Sport als integratie voor migrantenjongeren. Brussel: Koning Boudewijn Stichting.

De Knop, P., M. Theeboom, T. Verlinden & L. Van Puymbroeck (1998), ‘Onder de sluier. Islamitische migrantenmeisjes over sport’. In: A. Buisman (ed.), Jeugdsport en beleid (pp. 148-171). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.

DSP (2000), Sportdeelname Amsterdam 1999. Amsterdam: Gemeente Amsterdam (O+S).

Duyvendak, J.W., A. Krouwel, R. Kraaijkamp & N. Boonstra (1998), Integratie door sport? Een onderzoek naar gemengde en ongemengde sportbeoefening van allochtonen en autochtonen. Rotterdam: Bestuursdienst.

Elling, A. (2000, in press), Sociale sportnetwerken en beeldvorming onder jongeren. Arnhem: NOC*NSF.

Elling, A. & P. De Knop (1999), Naar eigen wensen en mogelijkheden. Een onderzoek naar de sociaal integrerende betekenissen van sport in relatie tot vier doelgroepen van het landelijk sportstimuleringsbeleid. Arnhem: NOC*NSF.

Elling, A. & E. Lagendijk (2000, in press), Jongeren, sport en sociale integratie. Arnhem: Jeugd in Beweging.

Elling, A., M. Theeboom & P. De Knop (1998), ‘Sociale integratie in sportbeleid in Nederland en Vlaanderen’. In: J. Steenbergen, A.J. Buisman, P. De Knop & J.M.H. Lucassen (eds.), Waarden en normen in de sport. Analyse en beleidsperspectief (pp. 261-179). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.

Harris, O. (1994), ‘Race, Sport and Social Support’. In: Sociology of Sport Journal 11, pp. 40-50.CrossRef

Hoolt, J. (1987), We willen wel, maar … Onderzoek naar sportdeelname van etnische minderheidsgroepen. Amsterdam: Bestuursinformatie en Afdeling Sport & Recreatie.

Janssens, J. (1999), Etnische tweedeling in de sport. Den Bosch: Diopter.

Jong, F. de (1989), Allochtonen en sport in eigen kring. Integratie of isolatie? Universiteit van Amsterdam: Instituut voor Sociale Geografie.

Knoppers, A. & Y. Bouman (1996), Trainers/coaches: een kwestie van kwaliteit? De arbeidscultuur van trainers/coaches (in zes teamsporten). Arnhem: NOC*NSF.

Knoppers, A. & Y. Bouman (1998), Altijd beter dan mijn sporters. De arbeidscultuur van trainers/coaches (in vier individuele sporten). Arnhem: NOC*NSF.

McCarthy, D. & R.L. Jones (1997), ‘Speed, aggression, strength, and tactical naïveté’. In: Journal of Sport and Social Issues 21 (4), pp. 348-362.CrossRef

Meloen, J.D. & P. Eersteling (1994), Er wordt wel eens wat geroepen. Discriminatie van allochtonen in de amateursport. Leiden: LISWO/Utrecht: Jan van Arkel.

NIS (1997), Volkstelling 1997. Brussel: NIS.

NIS (1998a), Bevolking van vreemde nationaliteit naar nationaliteit Vlaamse gewest 1998. Brussel: NIS.

NIS (1998b), Totale bevolking in België, de gewesten en de gemeenschappen 1998. Brussel: NIS.

Schelven, W. van (1994), Succes- en faalfactoren van allochtone sportorganisaties. Amsterdam: Stichting Spel en Sport.

Verkuyten, M. (1996), De structuur van etnische attituden. Paper voor de 7e sociaal-wetenschappelijke studiedagen ‘Van de hoed en de rand’, 11/12 april, Amsterdam.

Verkuyten, M. (1997), ‘Cultural discourse in the Netherlands: Talking about ethnic minorities in the inner-city’. In: Identities 4 (1), pp. 99-132.CrossRef

Wijnberg, I. (ed.) (1999), Een school zwart op wit. Den Haag: Equality.

Yetman, N.R. & F.J. Berghorn (1993), ‘Racial participation and integration in intercollegiate basketball: A longitudinal perspective’. In: Sociology of Sport Journal 10, pp. 301-314.CrossRef

Bourdieu, P. (1978), ‘Sport and social class’. In: Social Science Information 17 (6), pp. 819-840.CrossRef

Bourdieu, P. (1991), ‘Sport and social class’. In: C. Mukerji & M. Schudson (eds.), Rethinking popular culture. Contemporary perspectives in cultural studies (pp. 357-373). Berkeley (CA): University of California Press.

Cliquet, R.L. (1963), Bijdrage tot de kennis van het verband tussen de sociale status en een aantal antropobiologische kenmerken. Een sociaal-biologisch onderzoek op Vlaamse mannen van 19-en 20-jarige leeftijd. (Verhandelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België; Klasse der Wetenschappen 72). Brussel: Paleis der Academiën.

De Block, A., M. Dumont, J. Lejeune, H. Picard, O. Tulippe & M. Versichelen-Terrijn (1967), ‘Typologie van de gemeenten naar graad van verstedelijking’. In: Statistisch jaarboek (Hoge Raad voor de Statistiek) 46 (67/162/2-5), pp. 40-102.

De Knop, P., W. Laporte, R. Van Meerbeek, B. Vanreusel, K. De Martelaer, G. Impens & F. Roelandt (1991), Analyse van de georganiseerde sport in Vlaanderen. (Fysieke fitheid en sportbeoefening van de Vlaamse jeugd 2; Onderzoek in opdracht van de Gemeenschapsminister van Cultuur – Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap – BLOSO). Brussel: Interuniversitair Onderzoekscentrum voor Sportbeleid.

De Witte, H. (1990), Conformisme, radicalisme en machteloosheid. Een onderzoek naar de sociaal-culturele en sociaal-economische opvattingen van arbeiders in Vlaanderen. Leuven: KU Leuven – Hoger Instituut voor de Arbeid.

Derks, A. (2001), Houdingen ten aanzien van herverdeling en de verzorgingsstaat. De ‘economische progressiviteit’ van de sociaal zwakke groepen nader onderzocht. (Paper gepresenteerd op de Marktdag Sociologie 2001; Vlaamse Vereniging voor Sociologie (VVS) in samenwerking met de Nederlandse Sociologische Vereniging (NSV); 18 mei 2001, PSW – UIA, Universiteit Antwerpen).

Elchardus, M., M. Hooghe & W. Smits (2001), ‘De werken van het middenveld’. In: M. Elchardus, L. Huyse & M. Hooghe (eds.), Het maatschappelijk middenveld in Vlaanderen. Een onderzoek naar de sociale constructie van democratisch burgerschap (pp. 105-134). Brussel: VUB Press.

Gruneau, R. (1975), ‘Sport, social differentiation and social inequality’. In: D. Ball & J. Loy (eds.), Sport and social order (pp. 117-184). Reading (MA): Addison-Wesley.

Ibsen, B. (1998), ‘Sport and the welfare society. The development of sport between state, market and community. (Paper presented at the 14th International Sociological Association World Congress of Sociology; Montreal; August 1998).

Laporte, W., L. Bollaert, P. De Knop, M. Taks, M. Verhoeven, A. Duysters & D. Van Bunder (1997), Het vrijwilligerswerk in een veranderende sportwereld. Een empirische studie inzake de ontwikkeling van professionele deskundigheid. (Eindrapport in opdracht van BLOSO). Brussel: Interuniversitair Onderzoekscentrum voor Sportbeleid.

Loy, J.W. (1969), ‘The study of sport and social mobility’. In: G.S. Kenyon (ed.), Aspects of contemporary sport sociology (pp. 101-119). Chicago (Ill): Athletic Institute.

Lundberg, G.A., M. Komarovsky & M.A. McInerny (1969), Leisure. A suburban study. New York (NY): Agathon.

Lüschen, G. (1963), ‘Soziale Schichtung und Soziale Mobilität bei jungen Sportlern’. In: Kölner Zeitschrift für Soziologie & Sozial Psychologie 15, pp. 74-93.

Lüschen, G. (1969), ‘Social stratification and social mobility among young sportsmen’. In: J.W. Loy & G. Kenyon (eds.), Sport, culture and society (pp. 258-276). New York (NY): MacMillan.

Lynd, R. & H. Lynd (1929), Middletown. A study in modern American culture. New York (NY): Harcourt, Brace & World.

Lynd, R.S. & H.M. Lynd (1937), Middletown in transition. A study in cultural conflicts. New York (NY): Harcourt & Brace.

Mérenne, B., H. Van der Haegen & E. Van Hecke (1997), ‘België ruimtelijk doorgelicht’. In: Tijdschrift van het Gemeentekrediet 51 (202), 144 p.

MVG (2001), Vrind. Vlaamse regionale indicatoren 2000. Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap – Administratie Planning & Statistiek.

Ostyn, M., J. Simons, G. Beunen, R. Renson & D. Van Gerven (eds.) (1980), Somatic and motor development of Belgian secondary schoolboys. Norms and standards. Leuven: Leuven University Press.

Putnam, R. (1993), Making democracy work. Civic traditions in modern Italy. Princeton: Princeton University Press.

Putnam, R. (1995), ‘Bowling alone. America’s declining social capital’. In: Journal of Democracy 6 (1), pp. 65-78.CrossRef

Putnam, R.D. (2000), Bowling alone. The collapse and revival of American community. New York (NY): Simon & Schuster.

Renson, R. (1973), Sociokulturele determinanten van de somatische ontwikkeling, de motorische vaardigheid en het sportgedrag van 13-jarige Belgische jongens. (Leuven: Katholieke Universiteit Leuven; niet-gepubliceerd doctoraatsproefschrift lichamelijke opvoeding).

Renson, R. (1976), ‘Social status symbolism of sport stratification’. In: Hermes (Leuven) 10, pp. 433-443.

Renson, R. & A. Vermeulen (1972), ‘Sociale determinanten van de sportpraktijk bij Belgische volwassenen’. In: Sport (BLOSO) 15, pp. 25-39.

Scheerder, J. (2000), ‘Fysieke gezondheid, verschijning, ervaring en het hedendaagse vrijetijdslichaam’. In: Vrijetijdstudies 18 (3/4), pp. 5-20.

Scheerder, J. (2003), Gelijke speelvelden? Sociale gelaagdheid van de vrijetijdssport vanuit een sociaal-cultureel veranderingsperspectief. Leuven: KU Leuven; doctoraatsproefschrift lichamelijke opvoeding.

Scheerder, J., J. Delhaese & B. Vanreusel (Eds.) (2003), Jeugdsport in cijfers. De sportdeelname van jongeren in Vlaanderen in 2000 tabellen en grafieken. Tielt: Lannoo.

Scheerder, J., M. Taks, A. Van de Gaer & B. Vanreusel (1999a), Social changes in sport involvement patterns. A factor analysis of sport participation styles 1972-1998 (Paper presented at the 14th Annual Symposium of the International Sociology of Sport Association (ISSA); Hungarian University of Physical Education; Budapest; June 26-30 1999).

Scheerder, J., M. Taks, A. Van de Gaer & B. Vanreusel (1999b), ‘Social changes in sport involvement patterns. A factor analysis of sport participation styles 1972-1993’. In: L. Petrovic & G. Földesi Szabó (eds.), 14th International Sociology of Sport Association symposium abstract and program book (14th ISSA Symposium; Budapest; June 1999), (s.p.), Budapest: Hungarian University of Physical Education.

Scheerder, J., B. Vanreusel, R. Renson, G. Beunen, A.L. Claessens, J. Lefevre, R. Lysens & B. Vanden Eynde (2000), ‘Adherence to physical activity among females. A longitudinal analysis’. In: J. Avela, P.V. Komi & J. Komulainen (eds.), Proceedings of the 5th annual congress of the European College of Sport Science (Research Reports on Sport & Health 127; 5th Annual Congress of the European College of Sport Science (ECSS); Jyväskylä; July 19-23, 2000), (p. 654), Jyväskylä: University of Jyväskylä – Department of Biology of Physical Acitivity & LIKES Research Center.

Scheerder, J., M. Taks, B. Vanreusel & R. Renson (2001a), ‘Hoe sportief zijn jongeren in Vlaanderen? De “doe-cijfers” 1969-1979-1989-1999’. In: Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 161, pp. 35-42 + Erratum in: Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 162: p. 51.

Scheerder, J., M. Taks, B. Vanreusel & R. Renson (2001b), De sportbeoefening gedemocratiseerd? Een tijdstrendanalyse van de actieve sportdeelname bij volwassenen in Vlaanderen 1969-1999. (31 p.). (Paper gepresenteerd op de Marktdag Sociologie 2001 van de Vlaamse Vereniging voor Sociologie (VVS) in samenwerking met de Nederlandse Sociologische Vereniging (NSV); PSW – UIA – Universiteit Antwerpen; Antwerpen; 18 mei 2001.)

Scheerder, J., M. Taks, B. Vanreusel & R. Renson (2001c), ‘Sociale gelaagdheid in de sport: 1969-1999’. In: P. Van Aelst & D. Degeeter (eds.), 3de VVS-NSV Marktdag sociologie (Programmaboek), (p. 59). Antwerpen: Universiteit Antwerpen – UFSIA.

Scheerder, J., B. Vanreusel, M. Taks & R. Renson (2001d), Social sports stratification in Flanders 1969-1999. Intergenerational reproduction of social inequalities? (11 p.). (Paper presented at the 6th Annual Congress of the European College of Sport Science (ECSS) & 15th Congress of the German Society of Sport Science (GSSS); German Sport University Cologne; Cologne; July 24-28, 2001.)

Scheerder, J., M. Taks, B. Vanreusel & R. Renson (2001e), ‘Social stratification in sport 1969-1999’. In: J. Mester, G. King, H. Strüder, E. Tsolakidis & A. Osterburg (eds.), Perspectives and profiles (Book of abstracts; 6th Annual Congress of the European College of Sport Science & 15th Congress of the German Society of Sport Science; Cologne; July 24-28, 2001), (p. 119), Cologne: German Sport University Cologne.

Scheerder, J., B. Vanreusel, M. Taks & Renson, R. (2001f). ‘Is de actieve sportbeoefening in Vlaanderen gedemocratiseerd?. Over de sociale gelaagdheid van de sportdeelname gedurende de periode 1969-1999’. In: Tijdschrift voor Sociologie 22 (4).

Scheerder, J., B. Vanreusel, M. Taks & Renson, R. (2002), ‘Social sports stratification in Flanders 1969-1999. Intergenerational reproduction of social inequalities’. In: International Review for the Sociology of Sport 37 (2), June issue.

Scheerder, J., M. Taks, B. Vanreusel & R. Renson (2002), 30 jaar breedtesport in Vlaanderen: participatie en beleid. Trends 1969-1999 (Sport & Maatschappij 1). Gent: Publicatiefonds voor Lichamelijke Opvoeding.

Simons, J., G. Beunen, R. Renson, A. Claessens, B. Vanreusel & J. Lefevre (1990), Growth and fitness of Flemish girls. The Leuven Growth Study. (HKP Sport Science Monograph 3.) Champaign (Ill): Human Kinetics.

Taks, M. (1994), Sociale gelaagdheid in de sport. Een kwestie van geld of habitus? (Rapporten van de Onderzoekseenheid Sociaalculturele Kinantropologie 16.) Leuven: KU Leuven – Faculteit Lichamelijke Opvoeding & Kinesitherapie.

Taks, M., R. Renson & B. Vanreusel (1991), Hoe sportief is de Vlaming? Een terugblik op 20 jaar sportbeoefening 1969-1989. (Rapporten van de Onderzoekseenheid Sociaalculturele Kinantropologie 13.) Leuven: KU Leuven – Instituut voor Lichamelijke Opleiding.

Taks, M., R. Renson & B. Vanreusel (1995), ‘Social stratification in sport. A matter of money or taste?’ In: European Journal for Sport Management 2 (1): pp. 4-14.

Van der Haegen, H., E. Van Hecke & G. Juchtmans (1996), De Belgische stadsgewesten 1991. (Statistische studiën 104). Brussel: Nationaal Instituut voor de Statistiek, 42 p.

Van Hecke, E. (1998a), ‘Actualisering van de stedelijke hiërarchie in België’. In: Tijdschrift van het Gemeentekrediet 52 (205), 76 p.

Van Hecke, E. (1998b), Persoonlijke communicatie met Prof.Dr. E. Van Hecke, d.d. 12 november 1998. (Heverlee: Afdeling Sociale & Economische Geografie, W. de Croylaan 42; geschreven nota’s.)

Van Meerbeek, R. (1993), ‘Sportclubs: toen, nu en straks’. In: Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 93 (115), pp. 25-37.

Vanreusel, B. & J. Scheerder (2000), Sport: cultuur in beweging. Een verkenning van cultuurtrends in de sport (Samenleving & Sport 2; Rapport op vraag van de Koning Boudewijnstichting). Brussel: Koning Boudewijnstichting.

Vanreusel, B., M. Taks & R. Renson (1994), ‘Is golfspelen een dure manier van biljarten? De sociale gelaagdheid van de sportbeoefening in Vlaanderen in 1969, 1979 en 1989’. In: H. De Witte (ed.), Op zoek naar de arbeidersklasse. Een verkenning van de verschillen in opvattingen en leefstijl tussen arbeiders en bedienden in Vlaanderen, Nederland en Europa (pp. 25-47). Leuven: Acco.

Veblen, T. (1953 [1899]), The theory of the leisure class. New York (NY): New American Library.

Warner, L. & P.S. Lunt (1941), The social life of a modern community. (Yankee City Series). New Haven (Conn.): Yale University Press.

Yiannakis, A. (1975), ‘A theory of sport stratification’. In: Sport Sociology Bulletin 4, pp. 23-32.

Beunen, G., J. Borms, J. Vrijens, J. Lefevre & A.L. Claessens (1991), Fysieke fitheid en sportbeoefening bij de Vlaamse jeugd. Volumen 1: Fysieke fitheid van de Vlaamse jeugd van 6 tot 18 jaar. Brussel: BLOSO - Interuniversitair Onderzoekscentrum voor Sportbeleid.

Breedveld, K. (2003a), ‘Sport en bewegen’. In: SCP, Rapportage Jeugd 2002 (pp. 39-60). Den Haag: SCP.

Breedveld, K. (2003b), ‘Sport en cohesie: de relatie tussen sportdeelname en sociaal kapitaal’. In: K. Breedveld (red.). Rapportage Sport 2003. Den Haag: SCP.

Brettschneider, W.D. & H.G. Sack (1996), ‘Germany’. In: P. De Knop, L.M. Engström, B. Skirstad & M.R. Weiss (eds.) Worldwide trends in youth sport (pp. 139-151). Champaign (Ill): Human Kinetics.

Buisman, A. (ed.) (1995), Jongeren over sport. Houten: Bohn, Stafleu & Van Loghum.

Buisman, A. (ed.) (1996), Jeugdsport en beleid. Houten: Bohn, Stafleu & Van Loghum.

Buisman, A., P. De Knop & M. Theeboom (1998), ‘Kwaliteit van jeugdsport: naar een pedagogisch kader’. In: P. De Knop & A. Buisman (eds.), Kwaliteit van jeugdsport (pp. 29-61). Brussel: VUBPress.

Coakley, J. (1994), Sport in society. Issues and controversies. St. Louis (Miss.): Mosby.

De Knop, P. (1998), Jeugdsportbeleid, quo vadis? De noodzaak van kwaliteitszorg. Zeist: Jan Luiting.

De Knop, P. & A. Buisman (1998), Kwaliteit van jeugdsport. Brussel: VUBPress.

De Knop, P. & M. Theeboom (1999), ‘Sports stimulation initiatives for underprivileged youth in Flanders (Belgium)’. In: Journal of Education and Training, 20, 4-48.

De Knop, P., W. Laporte, Y. Vanden Auweele, K. De Martelaer, S. Heite, R. Rzewnicki, M. Verhoeven & P. Wylleman (1996a), Jeugdgerichtheid in de georganiseerde sport. Brussel: BLOSO - Interuniversitair Onderzoekscentrum voor Sportbeleid.

De Knop, P.; L.-M. Engström, B. Skirstad & M.R. Weiss (eds.) (1996b), Worldwide trends in youth sport. Champaign (Ill.): Human Kinetics.

De Knop, P., M. Van der Smissen & T. Van Look (1998), ‘De gemeentelijke sportacademie: keuzemogelijkheden buiten de schoolcontext’. In: P. De Knop & A. Buisman, (eds.) Kwaliteit van jeugdsport (pp. 233-247). Brussel: VUBPress.

De Knop, P., P. Wylleman, M. Theeboom, K. De Martelaer & J. Van Hoecke (1999), ‘The role of contextual factors in youth’s participation in organised sport’. In: European Physical Education Review, 5, 153-168.CrossRef

De Knop, P., J. Van Hoecke, K. De Martelaer, M. Theeboom, L. Van Heddegem & P. Wylleman (2000), Kwaliteitszorg in de sportclub: jeugdwerking. Gent: Publicatiefonds voor Lichamelijke Opvoeding.

De Martelaer, K. & P. De Knop (1998), ‘De jeugdgerichtheid van de sport’. In: J. Steenbergen, A.J. Buisman, P. De Knop & J.M.H. Lucassen (eds.) Waarden en normen in de sport. Analyse en beleidsperspectief (pp. 183-198). Houten: Bohn, Stafleu & Van Loghum.

De Martelaer, K., P. De Knop & M. Theeboom (1999), ‘The rights of children in sport: the best interest of children in sport and the actual situation in Flanders’. In: J. Zermatten (Ed.) Un champion à tout prix? Les droits de l’enfant et le sport (pp. 65-84). Sion: IDE.

Dona, H. (1981). Sport en socialisme. De geschiedenis van de Nederlandse Arbeiderssportbond: 1926-1941. Amsterdam: Van Gennep.

DSP (Van Dijk, Van Soomeren en Partners), Van Barlingen, & B. van Dijk (2000), Jeugdsportparticipatie in en door sport. Arnhem: Stichting Jeugd in Beweging.

Elling, A. (2002), Ze zijn er niet voor gebouwd. In- en uitsluiting in de sport naar sekse en etniciteit. Nieuwegein: Arko Sports Media.

Heuvel, M. van den & H. van der Poel (1999), Sport in Nederland. Een beleidsgerichte toekomstverkenning. Tilburg: Katholieke Universiteit Brabant.

Hoyng, J., P. De Knop & M. Theeboom (1998), ‘Functies en betekenissen van sport’. Vrijetijdsstudies, 16(3), 33-55.

Hulkenberg, R. & A. Buisman (1998), ‘Sportkennismakingsprojecten voor de basisschool: keuzemogelijkheden binnen de schoolcontext’. In: P. De Knop & A. Buisman, (eds.) Kwaliteit van jeugdsport (pp. 215-232). Brussel: VUBPress.

Kemper, H.G.C., W.T.M. Ooijendijf & M. Stiggelbout (2000), ‘Consensus over de Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen’. In: TSG, 78, 180-183.

Kruissink, M. (1988), ‘Van padvinderij tot pretpark, van vechtsport tot volleybal’. Justitiële Verkenningen, 5, 66-85.

L’Abée, D. (2001), Cijfers in beweging. Een overzicht en analyse van kwantitatieve gegevens over jeugd, sport en bewegen. Arnhem: NISB.

Lefevre, J., J. Bouckaert W. Duquet & H. Van der Aerschot (1999), Barometer van de fysieke fitheid van de Vlaamse jeugd. Evolutie van de fysieke fitheid van de Vlaamse jeugd (12-18 jarigen) in de jaren ’90. Brussel: Interuniversitair Onderzoekscentrum voor Sportbeleid – BLOSO.

Lenk, H. (1973), ‘Manipulation oder Emanzipation im Leistungssport?’ In: H. Lenk e.a. (eds.), Philosophie des Sports (pp. 67-108). Schorndorf bei Stuttgart: Hofmann.

Martens, R. (1978), Joy and sadness in children’s sports. Champaign (Ill): Human Kinetics.

Meulen, R. van der (2003), ‘Sportbeoefening’. In: Breedveld, K. (red.). Rapportage Sport 2003. Den Haag: SCP.

NISB (2001), Beleidsvisie School en Sport. Arnhem: NISB.

Ooijendijk, W.T.M., V.H. Hildebrandt & M. Stiggelbout (2002), Trendrapport Bewegen en Gezondheid 2000/2001. Hoofddorp: TNO Arbeid.

Ooijendijk, W.T.M., V.H. Hildebrandt & M. Stiggelbout (2003), ‘Bewegen, sport en gezondheid’. In: K. Breedveld (red.). Rapportage Sport 2003. Den Haag: SCP.

Poel, H. van der & S. Raaijmakers (1998), ‘Vol leven en beweging. Sport- en bewegingsgedrag van jongeren, 1975-1995’. In: Mens en Maatschappij (73), 3, 277-291.

Renson, R. (1990), ‘Sport, youth and culture’. In: W. Duquet, P. De Knop & L. Bollaert (eds.) Youth sport. A social approach (pp. 20-34). Brussels: VUBPress.

Rijsdorp, K. (1973), Sport als jong-menselijke activiteit. Utrecht: Jan Luiting Fonds.

Scheerder, J. (2004a), Spelen op het middenveld. Vrijetijdssport als ontspanning, ontplooiing en ontmoeting (Cultuursociologische Essays 4). Tielt: Lannoo.

Scheerder, J. (2004b), ‘Zo de ouders sprongen, zo bewegen hun jongen? Sportgedrag van jongeren in relatie tot het ouderlijk sportkapitaal’. In: Vrijetijdstudies 22(4): 7-20.

Scheerder, J. (2004/2005), ‘Je bent jong en (niet) sportactief? Op zoek naar sociale profielen van jeudsport(in)activiteit (Deel 1)’. In: Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 184: 37-47 + Erratum in: Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer (2005) 185: 17.

Scheerder, J. (2005), ‘Je bent jong en (niet) sportactief? Op zoek naar sociale profielen van jeudsport(in)activiteit (Deel 2)’. In: Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 185: 17-33.

Scheerder, J. & K. Breedveld (2004), ‘Incomplete democratisation and signs of individualisation. An analysis of trends and differences in sports participation in the Low Countries’. In: European Journal of Sport & Society 1(2): 115-134.

Scheerder, J. & G. Pauwels (2002), Vlaanderen sportief gepeild! Resultaten van de APS-survey 1999 (Stativaria 26). Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap/Administratie Planning & Statistiek.

Scheerder, J., J. Dehaese & B. Vanreusel (eds.) (2003), Jeugdsport in cijfers. De sportdeelname van jongeren in Vlaanderen in 2000 tabellen en grafieken (cd-rom met steun van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap/Afdeling Jeugd & Sport). Tielt: Lannoo.

Smits, W. (2004), Maatschappelijke participatie van jongeren. Bewegen in de sociale, vrijetijds- en culturele ruimte (Eindverslag van het Programma Beleidsgericht Onderzoek ‘Maatschappelijke participatie van jongeren’ PBO99A/14/85 in opdracht van de Administratie Cultuur / Afdeling Jeugd & Sport van de Vlaamse Gemeenschap). Brussel: Vrije Universiteit Brussel/Vakgroep Sociologie – Onderzoeksgroep TOR.

Segrave, J., C. Moreau & D. Hastad (1985), ‘An investigation into the relationship between ice hockey participation and delinquency’. In: Sociology of Sport Journal, 2(4), 281-298.CrossRef

Shields, D.L.L. & B.J.L. Bredemeier (1995), Character development and physical activity. Champaign (Ill): Human Kinetics.

Smoll, F.L. & R.E. Smith (1986), Children and youth in sport. A biopsychosocial perspective. Chicago: Brown & Benchmark.

Stokvis, R. (1979), Strijd over sport. Organisatorische en ideologische ontwikkelingen. Deventer: Van Loghum Slaterus.

Stokvis, R. (1989), De sportwereld. Een sociologische inleiding. Brussel: Samson Alphen a/d Rijn.

Van der Aerschot, H. (1999), ‘Evolutie van het aantal leden van de Vlaamse sportfederaties (1995-1998)’. Sport, 3, 24-31.

Van Pelt, H., E. Van Hove, N. Carpentier & J. Van Gils (1995), Leeronderzoek – Sportbeleving bij kinderen. Antwerpen: Universitaire Instelling Antwerpen.

Vanreusel, B., P. De Knop, K. De Martelaer, G. Impens, F. Roelandt, P. Teirlynck & P. Wylleman (1992), Fysieke fitheid en sportbeoefening van de Vlaamse jeugd. Participatie en drop out, een onderzoek naar jongeren van 12 tot 18 jaar in sportverenigingen. Brussel: BLOSO – Interuniversitair Onderzoekscentrum voor Sportbeleid.

VWS (2001), Sport, bewegen en gezondheid. Naar een actief kabinetsbeleid ter vergroting van de gezondheid door en bij sport en beweging. Den Haag: ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Weiss, M.R. & D. Gould (eds.)(1986), The 1984 Olympic scientific congress Vol. 10. Sport for children and youths. Champaign (Ill): Human Kinetics.

Wylleman, P. & P. De Knop (1998), ‘De invloed van ouders op de kwaliteit van de deelname van jonge talentvolle atleten aan competitiesport’. In: P. De Knop, & A. Buisman, (Eds.). Kwaliteit van jeugdsport (pp. 159-179). Brussel: VUBPress.

Wylleman, P., P. De Knop, M. Theeboom, K. De Martelaer, J. Van Hoecke & L. Van Heddegem (2000), ‘Jeugdsportbeleid in Vlaanderen’. In: P. De Knop (Ed.), 40 jaar Sport- en vrijetijdsbeleid in Vlaanderen. (pp. 189-202). Brussel: VUBpress.

Beunen, G., I. De Bourdeaudhuij, Y. Vanden Auweele & J. Borms, (eds.), (2001), ‘Fysieke activiteit, fitheid en gezondheid’. In: Vlaams Tijdschrift voor Sportgeneeskunde & Sportwetenschappen, speciale uitgave.

Dishman, R.K. (1989), Exercise adherence. Its impact on public health. Champaign (Ill): Human Kinetics.

Dishman, R.K. (1994), Advances in exercise adherence. Champaign (Ill): Human Kinetics.

Dishman, R.K. & J.B. Buckworth (1997), ‘Adherence to physical activity’. In: W.P. Morgan, W.P. (ed.), Physical activity and mental health (pp. 63-80). Washington D.C.: Taylor & Francis.

Engström, L.-M. (1986), ‘The process of socialisation into keepfit activities’. In: Scandinavian Journal of Sports Science, 8 (3), pp. 89-97.

Engström, L.-M. (1990), ‘Exercise adherence in sport for all from youth to adulthood’. In: P. Oja & R. Telama (eds.), Sport for all. (Proceedings of the World Congress on Sport for All; Tampere, June, 3-7 1990), (pp. 473-483). Amsterdam: Elsevier.

Engström, L.-M. (2000a), Sport and social distinction. (6 p.) Paper presented at the 5th Annual Congress of the European College of Sport Science (ECSS); University of Jyväskylä; Jyväskylä; July 19-23, 2000.

Engström, L.-M. (2000b), ‘Sport and social distinction’. In: J. Avela, P.V. Komi & J. Komulainen (eds.), Proceedings of the 5th annual congress of the European College of Sport Science (Research Reports on Sport & Health 127; 5th Annual Congress of the European College of Sport Science (ECSS); Jyväskylä; July 19-23, 2000). (p. 41). Jyväskylä: University of Jyväskylä – Department of Biology of Physical Acitivity & LIKES Research Center.

Giljam, M.J. (1986), Sportgedrag en levensloop. Een kwalitatief onderzoek naar achtergronden van sportdeelname in de gemeente Rotterdam. Amersfoort: Giordano Bruno.

Kamphorst, T. & E. Spruijt (1983), Vrijetijdsgedrag in het perspectief van de socialisatie. Utrecht: Rijksuniversiteit van Utrecht.

Malina, R.M. (1996), ‘Tracking of physical activity and physical fitness across the lifespan’. In: Research Quarterly for Exercise & Sport 67 (3, supplement), pp. 48-57.

Malina, R.M. (2001), ‘Adherence to physical activity from childhood to adulthood. A perspective from tracking studies’. In: Quest 53, pp. 346-355.CrossRef

Nijs, V. (2000), Longitudinale studie naar de stabiliteit van participatie in bewegingsactiviteiten van jeugd naar volwassenheid bij vrouwen (pilot-studie). Bijdrage tot de Leuvense Longitudinale Studie naar Levensstijl, Fysieke Fitheid en Gezondheid. (134 p. + bijlagen). (Leuven: KU Leuven – Faculteit Lichamelijke Opvoeding & Kinesitherapie; licentiaatsverhandeling lichamelijke opvoeding.)

Ostyn, M., J. Simons, G. Beunen, R. Renson & D. Van Gerven, (eds.), (1980), Somatic and motor development of Belgian secondary schoolboys. Norms and standards. Leuven: Leuven University Press.

Renson, R., B. Vanreusel, J. Lefevre & M. Taks (1989), ‘(Levenslang) bewegen in een bewegende wereld’. In: NKS-SPORTA (eds.), Een levenlang sporten (pp. 8-19). ’s-Hertogenbosch: NKS/SPORTA.

Scheerder, J., B. Vanreusel, R. Renson, G. Beunen, A.L. Claessens, J. Lefevre, R. Lysens & B. Vanden Eynde (2000), ‘Adherence to physical activity among females. A longitudinal analysis’. In: J. Avela, P.V. Komi & J. Komulainen (eds.), Proceedings of the 5th annual congress of the European College of Sport Science. (Research Reports on Sport & Health 127; 5th Annual Congress of the European College of Sport Science (ECSS); Jyväskylä; July 19-23, 2000.) (p. 654). Jyväskylä: University of Jyväskylä – Department of Biology of Physical Acitivity & LIKES Research Center.

Scheerder, J., M. Thomis, B. Vanreusel, J. Lefevre, R. Renson, B. Vanden Eijnde & G.P. Beunen (2006), ‘Adherence to sports participation from adolescence to adulthood among females. A longitudinal study’. In: International Review for the Sociology of Sport 41 (in press).

Scott, D. & F.K. Willits (1989), ‘Adolescent and adult leisure patterns. A 37-year follow-up study’. In: Leisure Sciences 11, pp. 323-335.CrossRef

Snyder, E. & E. Spreitzer (1978), Social aspects of sport. Englewood Cliffs (NJ): Prentice Hall. (Chapter 17: Lifelong participation in sport as leisure.)

Triki, S. (2001), Longitudinale studie naar de stabiliteit in de sportloopbaan van 12- tot 38-jarige Vlaamse vrouwen (pilot-studie). Bijdrage tot de Leuvense Longitudinale Studie naar Levensstijl, Fysieke Fitheid en Gezondheid. (24 p. + bijlagen). Leuven: KU Leuven – Faculteit Lichamelijke Opvoeding & Kinesitherapie; licentiaatsverhandeling lichamelijke opvoeding.

Van Briel, D. (1998), Longitudinale studie naar sportparticipatie bij 18- tot 40-jarige mannen. Een bijdrage tot de Leuvense Longitudinale Studie naar Levensstijl, Fysieke Fitheid en Gezondheid. (82 p. + bijlagen). Leuven: KU Leuven – Faculteit Lichamelijke Opvoeding & Kinesitherapie; licentiaatsverhandeling lichamelijke opvoeding.

Van der Poel, H. (1999), Tijd voor vrijheid. Inleiding tot de studie van de vrijetijd. Amsterdam: Boom.

Vanreusel, B. & J. Scheerder (2001), In the long run. Reconsidering sport participation from a social change perspective. (Paper presented at the 1st World Congress of Sociology of Sport & 34th Annual Meeting of the International Sociology of Sport Association (ISSA); Yonsei University; Seoul; July 20-24, 2001.)

Vanreusel, B., R. Renson, J. Lefevre, G. Beunen, J. Simons, A. Claessens, R. Lysens, B. Vandeneynde & H. Maes (1990), ‘Sportdeelname. Is jong geleerd ook oud gedaan?’ In: Sport (Brussel), 32 (3), pp. 68-72.

Vanreusel, B., R. Renson, G. Beunen, A.L. Claessens, J. Lefevre, R. Lysens, H. Maes, J. Simons & B. Vanden Eynde (1993a), ‘Involvement in physical activity from youth to adulthood. A longitudinal analysis’. In: A. Claessens, J. Lefevre & B. Vanden Eynde (eds.), World-wide variation in physical fitness (pp. 187-195). Leuven: KU Leuven – Institute of Physical Education.

Vanreusel, B., R. Renson, G. Beunen, A.L. Claessens, J. Lefevre, R. Lysens, H. Maes, J. Simons & B. Vanden Eynde (1993b), ‘Adherence to sport from youth to adulthood’. In: W. Duquet, P. De Knop & L. Bollaert (eds.), Youth sport. A social approach (pp. 99-109). Brussels: VUB Press.

Vanreusel, B., R. Renson, G. Beunen, A.L. Claessens, J. Lefevre, R. Lysens & B. Vanden Eynde (1997), ‘A longitudinal study of youth sport participation and adherence to sport in adulthood’. In: International Review for the Sociology of Sport 32 (4), pp. 373-387.CrossRef

Vanreusel, B., R. Renson, G. Beunen, A.L. Claessens, J. Lefevre, R. Lysens, J. Scheerder & B. Vanden Eynde (2000), ‘Becoming an (in-)active adult. A longitudinal perspective on involvement in physical activity’. In: J. Avela, P.V. Komi & J. Komulainen (eds.), Proceedings of the 5th annual congress of the European College of Sport Science. (Research Reports on Sport & Health 127; 5th Annual Congress of the European College of Sport Science (ECSS); Jyväskylä; July 19-23, 2000), (p. 106). Jyväskylä: University of Jyväskylä – Department of Biology of Physical Acitivity & LIKES Research Center.

Verhulst, A. (1990), Lifetime sport in de lichamelijke opvoeding. (152 p.), Leuven: KU Leuven – Faculteit Lichamelijke Opvoeding & Kinesitherapie; licentiaatsverhandeling lichamelijke opvoeding.

Becker, H.A. (1992), Generaties en hun kansen. Amsterdam: Meulenhoff.

Beckers, T. & H. Van der Poel (1990), Vrijetijd tussen vorming en vermaak. Een inleiding tot de studie van de vrijetijd. Leiden: Stenfert Kroese.

Blanpain, R. (1999), ‘Vijftigplussers moeten dringend weer aan het werk. Eerherstel voor de oudere werknemer’. In: De Morgen – De Focus, 23 oktober, p. 36.

Bottenburg, M. van & K. Schuyt (1996), De maatschappelijke betekenis van sport. Arnhem: NOC*NSF.

Butler, R.N. (1990), ‘The age of aging’. In: D.K. Harris (ed.), Sociology of aging, (pp. 43-45). New York (NY): Harper & Row.

Cliquet, R. & K. Thienpont (1994), Bevolking en duurzaamheid. Een uitdaging voor de 21ste eeuw. (CBGS Monografie 1994/2; Resultaten van de Internationale Conferentie over Bevolking en Ontwikkeling; Caïro; 1994), Brussel: Centrum voor Bevolkings- en Gezinsstudieën – Algemeen Bestuur van de Ontwikkelingssamenwerking.

Coakley, J.J. (1998), Sport in society. Issues and controversies. Boston (Mass): McGraw-Hill.

Crum, B. (1991), Over versporting van de samenleving. Reflecties over de bewegingsculturele ontwikkelingen met het oog op sportbeleid. Rijswijk: Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid & Cultuur.

Crum, B. (1998), ‘Nadenken over vraag en aanbod. Senioren sport in de eerste jaren van de 21ste eeuw’. In: Lichamelijke Opvoeding 86 (8), pp. 360-365.

De Knop, P. & A. Elling (2000), Gelijkheid van kansen en sport. (Samenleving & Sport 3; Rapport op vraag van de Koning Boudewijnstichting.) Brussel: Koning Boudewijnstichting.

Dekker, M. (1993), ‘Weps, grampies en grey panters (sic) veroveren markt. Vergrijzing veroorzaakt nieuw vrijetijdspatroon’. In: Recreatie & Toerisme 3 (11), pp. 6-7.

Dooghe, G. (1995), De vergrijsde toekomst. Ouderen in maatschappelijk perspectief. Leuven: Acco.

Dowling, C. (1996), Midlife meiden. Portret van de vernieuwende generatie. Amsterdam: Forum. (Vertaling van Red hot mamas 1996, New York (NY): Bantam.)

Eurostat (1992), Labour force survey. Results 1990. Luxemburg: Eurostat.

Geerts, C., T. Horckmans & I. Ponjaert-Kristoffersen (eds.), (1998), Meisjes van 50. Een sociaal en psychologisch portret van vrouwen in de middenleeftijd. Leuven: Acco.

Glass, A., C. Mendes de Leon, R. Maratolli & L. Berkman (1999), ‘Population based study of social and productive activities as predictors of survival among elderly Americans’. In: The British Medical Journal 319, pp. 478-483.PubMedCrossRef

Hinnekint, H. (2000), ‘Naar een samenleving voor alle leeftijden. Eenentwintig aandachtspunten bij het begin van de eenentwintigste eeuw’. In: J. Pacolet (ed.), Een samenleving voor alle leeftijden. Eenentwintig aandachtspunten voor de eenentwintigste eeuw. (Referatenboek van de Slotconferentie Internationaal Jaar van de Ouderen; Gent; 18 april 2000), (pp. 159-169). Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap – Afdeling Algemeen Welzijnsbeleid.

Jacobs, T. & D. Stoffelen (1998), Cultuurdeelname in Vlaanderen in 1994-1995. (Cultuurstudies 3). Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap.

Klein, D. (1999), ‘Gezin/evolutie. Met of zonder liefde’. In: Millennium 21 – Knack/Trends, 9 november, pp. 213-217.

Leirman, W. (2000), ‘Van de zijlijn naar het echte speelveld? Hinderpalen en stimulansen tot leren van en door ouderen’. In: J. Pacolet (ed.), Een samenleving voor alle leeftijden. Eenentwintig aandachtspunten voor de eenentwintigste eeuw. (Referatenboek van de Slotconferentie Internationaal Jaar van de Ouderen; Gent; 18 april 2000) (pp. 129-146). Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap – Afdeling Algemeen Welzijnsbeleid.

Luhmann, N., H. Bednarz (jr.) & E.M. Knodt (1995), Social systems (Writing Science). Stanford (CA): Stanford University Press.

Macionis, J.J. (1989), Sociology. 2nd edition. Englewood Cliffs (NJ): Prentice-Hall.

Martens, L. (1997), Strategisch plan voor sportend Vlaanderen. Brussel: Kabinet van de Vlaamse minister van Cultuur, Gezin & Welzijn.

Muelenaer, G. (1999), ‘Arbeid/vergrijzing. Het grijze zwarte gat’. In: Millennium 21 – Knack/Trends, 9 november, p. 157.

Nixon, H.L. & J.H. Frey (1996), A sociology of sport. Belmont (CA): Wadsworth.

Passier-Grootjans, M. (1987), ‘De vergrijzing van onze samenleving in recreatief perspectief’. In: Recreatie 3, pp. 4-8.

Prinssen, J. & J. Kropman (1992), Sportdeelname in Nederland. Continuïteit en veranderingen in de deelname tussen 1978 en 1990. Nijmegen: Instituut voor Toegepaste Sociale Wetenschappen – Katholieke Universiteit Nijmegen.

Raak, R. van (1989), Een nieuwe leeftijd op het spoor. Vrijetijdsbe steding van jonge senioren in relatie tot vervoer per spoor. (Tilburg: Katholieke Universiteit van Brabant; doctoraalscriptie vrijetijdswetenschappen.)

Renson, R. (1996), ‘Het lijf blijft. Bewegen in postmodernis tisch perspectief’. In: B. Raymaekers & A. Van de Putte (eds.), Een nieuw wereldbeeld voor een nieuwe mens? Lessen voor de eenentwintigste eeuw (Lessen voor de 21ste eeuw 2) (pp. 262-280). Leuven, Davidsfonds.

Sauwens, J. (2000), Beleidsnota Sport 2000-2004. Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap – Administratie Kanselarij & Voorlichting.

Sauwens, J. (2001), Beleidsbrief sport 2001. Brussel: Kabinet van de Vlaamse minister van Binnenlandse Aangelegenheden, Ambtenarenzaken & Sport.

Scheerder, J. (2000a), Trends in het toeristische vrijetijdsgedrag anno 2000. Een sociaal-antropologische benadering. Leuven: Faculteit Lichamelijke Opvoeding & Kinesitherapie – KU Leuven.

Scheerder, J. (2000b), ‘Fysieke gezondheid, verschijning, ervaring en het hedendaagse vrijetijdslichaam’. In: Vrijetijdstudies 18 (3/4), pp. 5-20.

Scheerder, J. (2001), ‘Seniorensport bij aanvang van de 21ste eeuw. Nadenken over een kwalitatief vrijetijdsbeleid voor toekomstige ouderengeneraties’. In: Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 165, pp. 8-27.

Scheerder, J. (2002), ‘Beleid: senioren in beweging. Naar een kwalitatief sport- en recreatiebeleid voor de aankomende ouderengeneratie’. In: Wijs over grijs 6 (1), pp. 15-25

Schulze, G. (1992), Die Erlebnisgesellschaft. Kultursoziologie der Gegenwart. Frankfurt: Campus.

SCP (1988), Sociaal en cultureel rapport 1988. Rijswijk: Sociaal & Cultureel Planbureau.

SCP (1996), Sociaal en cultureel rapport 1996. Rijswijk: Sociaal & Cultureel Planbureau.

SCP (1998), Sociaal en cultureel rapport 1998. 25 jaar sociale verandering. Rijswijk: Sociaal & Cultureel Planbureau.

Selby, P. & M. Schechter (1982), Aging 2000. A challenge for society. Geneva: Sandoz Institute for Health & Socio-Economic Studies.CrossRef

Toffler, A. (1982), De derde golf. Utrecht: Veen. (Vertaling van The third wave. 1980. New York (NY): William Morrow.)

Van Mechelen, F. (1980), Demografie. Leuven: Acco.

Vanreusel, B. (1992), Sportief bewegen door senioren. Een bijdrage tot een betere kwaliteit van het leven. (Voordracht tijdens de Studiedag ‘Seniorensport’ van de Kristelijke Beweging van Gepensioneerden; Leuven; 16 mei 2000.)

Vanreusel, B. & J. Scheerder (2000), Sport: cultuur in beweging. Een verkenning van cultuurtrends in de sport. (Samenleving & Sport 2; Rapport op vraag van de Koning Boudewijnstichting.) Brussel: Koning Boudewijnstichting.

Vlaamse regering (2000a), Een regering voor de Vlamingen. Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap – Afdeling Communicatie & Ontvangst.

Vlaamse regering (2000b), Kleurennota Vlaamse regering. Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap – Afdeling Communicatie & Ontvangst.

Allegaert, P., R. Lacombe, L. Laconte, M. Pruyt, B. Van Bouchaute & L. Vanmarcke (Eds.) (1996), Als een lekker taartje. Jongeren in het interesseveld. Leuven: Acco.

Becker, H.A. (1985), ‘Generaties’. In: Hollands Maandblad 26 (4), pp. 14-25.

Becker, H.A. (1987), ‘Generaties en sociale dynamiek’. In: W.E.A. Beek, J. Branckaerts, C.J.M. Corver & L. Laeyendecker (eds.). Sociologisch & Antropologisch Jaarboek (pp. 112-129). Amsterdam: Stichting Interuniversitair Instituut voor Sociaal-wetenschappelijk Onderzoek.

Becker, H.A. (1991), ‘Dynamics of life histories and generations research’. In: H.A. Becker (ed.). Life histories and generations (Proceedings of a symposium at the Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities & Social Sciences; Wassenaar, June 22-23, 1991) (pp. 1-55). Utrecht: ISOR.

Becker, H.A. (1992a), Generaties en hun kansen. Amsterdam: Meulenhoff.

Becker, H.A. (1992b), ‘A pattern of generations and its consequences’. In: H.A. Becker (ed.). Dynamics of cohort and generations research (Proceedings of a symposium at the University of Utrecht; Utrecht, December 12-14, 1991) (pp. 219-248). Amsterdam: Thesis.

Becker, H. (1997a), De toekomst van de Verloren Generatie. Amsterdam: Meulenhoff.

Becker, H.A. (1997b), ‘Tegenstellingen en conflicten tussen generaties’. In: Spiegel Historiael 5, pp. 193-198.

Bekx, N. & E. Roels (1999), Me, Myself and I. Berchem: EPO.

Breedveld, K. (2003), ‘Samenvatting en reflectie’. In: K. Breedveld (ed.). Rapportage Sport 2003 (pp. 315-340). Den Haag: Sociaal & Cultureel Planbureau.

Broeck, K. van den & A. Wittebolle (1997), De non-comgeneratie. Een pleidooi voor de jongeren van vandaag. Antwerpen: Icarus.

Broek, A. van den & P. Dekker (2001), ‘De verraderlijke charme van het begrip generatie’. In: Tijdschrift voor Sociologie 22 (4), pp. 329-360.

Council of Europe (1975), The European Sport for All Charter. Strasbourg: Council of Europe/Committee for the Development of Sport.

Council of Europe (1980), The European Sport for All Charter. Text and background. 2^nd edition. Strasbourg: Council of Europe/Committee for the Development of Sport.

Coupland, D. (1994), Generation X. Tales for an accelerated culture. London: Abacus.

Crum, B. (1998), ‘Nadenken over vraag en aanbod. Seniorensport in de eerste jaren van de 21^ste eeuw’. In: Lichamelijke Opvoeding 86 (8), pp. 360-365.

Diepstraten, I., P. Ester & H. Vinken (1998), Mijn generatie. Zelfbeelden, jeugdervaringen en lotgevallen van generaties in de twintigste eeuw. Tilburg: Syntax.

Elchardus, M. & P. Heyvaert (1990), Soepel, flexibel en ongebonden. Een vergelijking van twee laat-moderne generaties. Brussel: VUBPress.

Haan, J. de & K. Breedveld (2000), Trends en determinanten in de sport. Eerste resultaten uit het AVO 1999 (Werkdocument 68). Den Haag: Sociaal & Cultureel Planbureau.

Laurent, C. & T. Vermeiren (1999), Opus XXI, 21-10-99. Teye-ME’99. Zellik: Roularta Media.

Loret, A. (1995), Génération glisse dans l’eau, l’air, la neige … La révolution du sport des ‘années fun’ (Mutations 155-156). Paris: Autrement.

Ostyn, M., J. Simons, G. Beunen, R. Renson & D. Van Gerven (eds.) (1980), Somatic and motor development of Belgian secondary schoolboys. Norms and standards. Leuven: Leuven University Press.

Plaetsen, M. van der (1999), ‘Yuppie maakt plaats voor muppie. De pc als verlengstuk van de geest, de gsm als verlengstuk van het lichaam’. In: De Morgen/Trends 11 december: pp. 40-41.

Putnam, R.D. (2000), Bowling alone. The collapse and revival of American community. New York, NY: Simon & Schuster.

Renson, R. (1973), Sociokulturele determinanten van de somatische ontwikkeling, de motorische vaardigheid en het sportgedrag van 13-jarige Belgische jongens. (Leuven: KU Leuven – Instituut voor Lichamelijke Opleiding; doctoraatsproefschrift lichamelijke opvoeding).

Scheerder, J. (2002), ‘Sport en senioren. Naar een kwalitatief actief vrijetijdsaanbod voor toekomstige ouderengeneraties’. In: P. De Knop, B. Vanreusel & J. Scheerder (eds.) Sportsociologie. Het spel en de spelers (pp. 374-384). Maarssen: Elsevier Gezondheidszorg.

Scheerder, J. (2003), Gelijke speelvelden? Sociale gelaagdheid van de vrijetijdssport vanuit een sociaal-cultureel veranderingsperspectief. (Leuven: KU Leuven – Faculteit Lichamelijke Opvoeding & Kinesitherapie; doctoraatsproefschrift lichamelijke opvoeding).

Scheerder, J. & B. Vanreusel (2002), Actieve sportbeoefening in Vlaanderen. Technisch verslag van de SBV’99 met enkele cijferreeksen. Leuven: ACCO.

Scheerder, J. & B. Vanreusel (2003), ‘Persistence of social determinants of sport participation among adults in Flanders (Belgium). A multivariate analysis 1969-1999’. In: I. Hart-mann-Tews, B. Rulofs & S.A. Luetkens (eds.). Sport and social order. Challenges for theory and practice (Proceedings of the 2^nd ISSA World Congress of Sociology of Sport & 36^thAnnual Meeting of the International Sociology of Sport Association (ISSA); Cologne; June 18-21, 2003). (p. 24). Cologne: German Sport University.

Scheerder, J. & B. Vanreusel (2004), ‘Generaties en hun sportieve kansen. De sportparticipatie van volwassen mannen en vrouwen geboren tussen 1910 en 1970’. In: Vrijetijdstudies 22 (1), pp. 17-34.

Scheerder, J., B. Vanreusel, M. Taks & R. Renson (2001), ‘Is de actieve sportbeoefening in Vlaanderen gedemocratiseerd? Over de sociale gelaagdheid van de sportdeelname gedurende de periode 1969-1999’. In: Tijdschrift voor Sociologie 22 (4), pp. 383-417.

Scheerder, J., M. Taks, B. Vanreusel & R. Renson (2002a), 30 jaar breedtesport in Vlaanderen: participatie en beleid. Trends 1969-1999 (Sport & Maatschappij 1). Gent: Publicatiefonds voor Lichamelijke Opvoeding.

Scheerder, J., B. Vanreusel, M. Taks & R. Renson (2002b), ‘Social sports stratification in Flanders 1969-1999. Intergenerational reproduction of social inequalities?’ In: International Review for the Sociology of Sport 37 (2): pp. 219-245.CrossRef

Scheerder, J., G. Pauwels & B. Vanreusel (2003), ‘Vlaanderen sportief gepeild: wie participeert niet? Ontwikkelingen in en determinanten van (club)sportinactiviteit’. In: J. Lemaître (ed.). Vlaanderen gepeild! (pp. 231-268). Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap/Administratie Planning & Statistiek.

Simons, J., G. Beunen, R. Renson, A. Claessens, B. Vanreusel & J. Lefevre (eds.) (1990), Growth and fitness of Flemish girls. The Leuven Growth Study (HKP Sport Science Monograph 3). Champaign (Ill): Human Kinetics.

SPSS (s.a.), SPSS categorical analysis (manual with SPSS 10.0). Chicago (Ill.): SPSS.

Taks, M., R. Renson & B. Vanreusel (1991), Hoe sportief is de Vlaming? Een terugblik op 20 jaar sportbeoefening 1969-1989 (Rapporten van de Onderzoekseenheid Sociaalculturele Kinantropologie 13). Leuven: KU Leuven/Instituut voor Lichamelijke Opleiding.

Taucher, I. (1999), Lifestyle in de 21^ste eeuw. Trends die je leven, je relaties, je job en je vrijetijd beïnvloeden. Antwerpen: Icarus.

Ter Bogt, T. & B. Hibbel (eds.), (2000), Wilde jaren. Een eeuw jeugdcultuur. Utrecht: Lemma.

Allen, L.R. & T. Buchanan (1981), Techniques for comparing leisure classification systems (SIRLS document). Waterloo: University of Waterloo.

Ameye, T. & P. Delheye (2004), ‘Zweedse gymnastiek buiten!’ Een interview met Willy Laporte, Paul Swinnen en Erik Van Assche over de introductie van sport in de lichamelijke opvoeding. In: Sportimonium 24 (3), pp. 58-65.

Beck, U. (1992), Risk society. Towards a new modernity (Theory, Culture & Society). London: Sage.

Bellah, R.N., R. Madsen & W.M. Sullivan (1996), Habits of the heart. Individualism and commitment in American life. Berkeley, Cal.: University of California.

Bishop, D.W. (1970), ‘Stability of the factor structure of leisure behaviour. Analysis of four communities’. In: Journal of Leisure Research 2 (3), pp. 160-170.

Bottenburg, M. van (2000), Het topsportklimaat in Nederland. ’s-Hertogenbosch: Diopter.

Brettschneider, W.-D. (1992), ‘Adolescents, leisure, sport and lifestyle’. In: T. Williams, L. Almond & A. Sparkes (eds.). In: Sport and physical activity. Moving towards excellence (pp. 536-550). London: E& F Spon.

Brettschneider, W.-D. & M. Bräutigam (1990), Sport in der Alltagswelt von Jugendlichen. Frechen: Rittersbach.

Burton, T. (1971), ‘Identification of recreation types through cluster analyses’. In: Society & Leisure. Bulletin for Sociology of Leisure Education & Culture 3 (1), pp. 47-64.

Crum, B. (1991), Over versporting van de samenleving. Reflecties over de bewegingsculturele ontwikkelingen met het oog op sportbeleid. Rijswijk: Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid & Cultuur.

Crum, B. (1993), ‘The sportification of the society and the internal differentiation of sport’. In: EASM (ed.). Proceedings of the first European congress on sport management (1^st EASM Congress; Groningen; September 1993) (pp. 149-153). Groningen: European Association of Sport Management.

DaCosta, L.P. & A. Miragaya (eds.) (2002), Worldwide experiences and trends in Sport for All. Aachen: Meyer & Meyer Sport.

De Knop, P., V. De Bosscher & S. Leblicq (2004), Onderzoek naar het topsportklimaat in Vlaanderen. Brussel: Vrije Universiteit Brussel.

D’hoker, M. & E. Van Assche (1994), ‘Lichamelijke opvoeding in het katholiek onderwijs. Een lange weg, een moeilijk parcours’. In: M. D’hoker, R. Renson & J. Tolleneer (eds.). Voor lichaam & geest. Katholieken, lichamelijke opvoeding en sport in de 19^de en 20ste eeuw (KADOC Studies 17) (pp. 43-97). Leuven: Universitaire Pers.

Dietrich, K. & K. Heinemann (eds.) (1989), Der nicht-sportliche Sport. Beitrage zum Wandel im Sport (Texte, Quellen, Dokumente zur Sportwissenschaft 25). Schorndorf bei Stuttgart: Hofmann.

Digel, H. (1990), ‘Die Versportlichung unserer Kultur und deren Folgen für den Sport. Ein Beitrag zur Uneigentlichkeit des Sports’. In: H. Gabler & U. Göhner (eds.). Für einen besseren Sport (pp. 73-96). Schorndorf bei Stuttgart: Hof-mann.

Digel, H. (1995), Sport in a changing society. Sociological essays (Sport Science Studies 7). Schorndorf bei Stuttgart: Karl Hofmann.

Ditton, R.B. (1978), Clustering recreation participation data to identify recreation types (SIRLS document). Waterloo: University of Waterloo.

Errais, B., P. Leblanc, C. Malenfant-Dauriac & M. Metoudi (1979), ‘La complémentarité des activités professionelles et sportives en milieu industriel et urbain’. In: MJSL (ed.). Sociologie du sport (Travaux et Recherches en Education Physique et Sport 5) (pp. 83-93). Paris: Ministère de la Jeunesse, de Sports & des Loisirs.

Furlong, A. & F. Cartmel (1997), Young people and social change. Individualization and risk in late modernity (Sociology & Social Change Series). Buckingham: Open University Press.

Ganzeboom, H.B.G. (1990), ‘Cultural and economic dimensions of lifestyle’. In: B. Filipoová, S. Glyptis & W. Tokarski (eds.). Life styles. Theories, concepts, methods and results of life style research in international perspective (ISA RC 13; Vol. 2) (pp. 185-241). Prague: Czechoslovak Academy of Sciences.

Giddens, A. (1990), The consequences of modernity. Stanford (Cal.): Stanford University Press.

Glorieux, I. & M. Moens (2002), ‘Hoe vrij is de vrijetijd? Over de symbolische structuren van het vermaak’. In: M. Elchardus & I. Glorieux (eds.). De symbolische samenleving. Een exploratie van de nieuwe sociale en culturele ruimtes (pp. 85-108). Tielt: Lannoo.

Gratton, C. & A. Tice (1994), ‘Trends in sports participation in Britain 1977-1987’. In; Leisure Studies 13 (1), pp. 49-66.CrossRef

Haan, J. de & K. Breedveld (2000), Trends en determinanten in de sport. Eerste resultaten uit het AVO 1999 (SCP Werkdocument 68). Den Haag: Sociaal & Cultureel Planbureau.

Hartmann-Tews, I. (1996), Sport für alle!? Strukturwandel europäischer Sportsysteme im Vergleich: Bundesrepublik Deutschland, Frankreich, Gro_britannien (Schriftenreihe des Bundesinstituts für Sportwissenschaft 91). Schorndorf bei Stuttgart: Karl Hofmann.

Johansson, T. & F. Miegel (1992), Do the right thing. Lifestyle and identity in contemporary youth culture. Stockholm: Almqvist & Wiksell International.

Loret, A. (1995), Génération glisse. Dans l’eau, l’air, la neige … la révolution du sport des ‘années fun’ (Mutations 155-156). Paris: Autrement.

McCarthy, L.M. (1994), ‘Patterns of Irish sport participation’. In: European Journal for Sport Management 1 (2), pp. 68-90.

McKechnie, G.E. (1974), ‘The psychological structure of leisure. Past behavior’. In: Journal of Leisure Research 6 (1), pp. 27-45.

Moens, M. & J. Scheerder. (2004), ‘Social determinants of sports participation revisited. The role of socialization and symbolic trajectories’. In: European Journal of Sport & Society 1 (1), pp. 35-49.CrossRef

Palm, J. (1991), Sport for All. Approaches from Utopia to Reality. Schorndorf bei Stuttgart: Karl Hofmann.

Peterson, R.A. (1983), ‘Patterns of cultural choice’. In: American Behavioral Scientist 26 (4), pp. 422-438.CrossRef

Peterson, R.A. (1992), ‘Understanding audience segmentation. From elite and mass to omnivore and univore’. In: Poetics 21, pp. 243-258.CrossRef

Peterson, R.A. (1997), ‘The rise and fall of highbrow snobbery as a status marker’. In: Poetics 25, pp. 75-92.CrossRef

Pociello, C. (1979), ‘Pratiques sportives et demandes sociales’. In: MJSL (Ed.). Sociologie du sport (Travaux et Recherches en Education Physique et Sport 5) (pp. 31-48). Paris: Ministère de la Jeunesse, de Sports & des Loisirs.

Pociello, C. & W. Andreff (1983), Sports et société. Approche socioculturelle des pratiques (Sport & Enseignement 49). Paris: Vigot.

Pociello, C. (1995), Les cultures sportives. Pratiques, représentations et mythes sportifs (Pratiques corporelles). Paris: PUF.

Provoost, M. (2000), Het stadion. De architectuur van massasport. Rotterdam: Nai.

Renson, R. (1976), ‘Social status symbolism of sport stratification’. In: Hermes (Leuven) 10, pp. 433-443.

Romsa, G. (1973), ‘A method of deriving outdoor recreational activity packages’. In: Journal of Leisure Research 5 (4), pp. 34-46.

Scheerder, J. (2003), Gelijke speelvelden? Sociale gelaagdheid van de vrijetijdssport vanuit een sociaal-cultureel veranderingsperspectief. Leuven: KU Leuven/Faculteit Lichamelijke Opvoeding & Kinesitherapie; doctoraatsproefschrift lichamelijke opvoeding.

Scheerder, J. (2004), Spelen op het middenveld. Vrijetijdssport als ontspanning, ontplooiing en ontmoeting (Cultuursociologische Essays 4). Tielt: Lannoo.

Scheerder, J., M. Taks, A. Van de Gaer & B. Vanreusel (1999), Social changes in sport involvement patterns. A factor analysis of sport participation styles 1972-1998 (Paper presented at the 14^th Annual Symposium of the International Sociology of Sport Association (ISSA); Hungarian University of Physical Education; Budapest; June 26-30, 1999).

Scheerder, J., M. Taks & W. Lagae (2004), ‘Youth sports participation styles and market segmentation profiles. Evidence and applications’. In: NASSM (ed.). 19^th Conference of the North American Society for Sport Management (Abstract Book of the NASSM 2004 Conference; Atlanta, GA; June 2-5, 2004) (pp. 132-133). Atlanta (GA): Sport Administration Program of Georgia State University.

Scheerder, J., M. Taks, B. Vanreusel & R. Renson (2005a), ‘Social changes in youth sports participation styles 1969-1999. The case of Flanders (Belgium)’. In: Sport, Education & Society 10 (3), pp. 321-341.CrossRef

Scheerder, J., B. Vanreusel & M. Taks (2005b), ‘Leisure-time sport among physical education students. A time trend analysis of sport participation styles’. In: European Sport Management Quarterly 5 (4), pp. 415-441.CrossRef

Scheerder, J., B. Vanreusel & M. Taks (2005c), ‘Stratification patterns of active sport involvement among adults. Social change and persistence’. In: International Review for the Sociology of Sport 40 (2), pp. 139-162.CrossRef

Taks, M. (2000), Sport en tewerkstelling (Samenleving & Sport 8; Rapport op vraag van de Koning Boudewijnstichting). Brussel: Koning Boudewijnstichting.

Van Breedam, F. (2001), Social changes in sport involvement styles. Leuven: KU Leuven/Faculteit Lichamelijke Opvoeding & Kinesitherapie; niet-gepubliceerde licentieverhandeling lichamelijke opvoeding.

Van de Gaer, A. (1997), Tijdstrendanalyse van sportdeelnamestijlen. Een empirisch onderzoek bij eerste kandidatuurstudenten lichamelijke opvoeding. Leuven: KU Leuven/Faculteit Lichamelijke Opvoeding & Kinesitherapie; niet-gepubliceerde licentieverhandeling lichamelijke opvoeding.

Vanreusel, B. (1985), Tijdstrendanalyse van sportdeelnamestijlen. Leuven: KULeuven/Instituut voor Lichamelijke Opleiding; doctoraatsproefschrift lichamelijke opleiding.

Vanreusel, B. (1990), ‘Sportdeelname. Een stijlanalyse’. In: Hermes (Leuven) 21 (2-3), pp. 735-747.

Vanreusel, B. (1992), An empirical model of social functions and meanings of sport participation (Paper presented at the 1992 Olympic Scientific Congress, Malaga).

Vanreusel, B. & J. Scheerder (2000), Sport, cultuur in beweging. Een verkenning van cultuurtrends in de sport (Samenleving & Sport 2; Rapport in opdracht van de Koning Boudewijnstichting). Brussel: Koning Boudewijnstichting.

Vanreusel, B., M. Taks & R. Renson (1994), ‘Is golfspelen een dure manier van biljarten? De sociale gelaagdheid van de sportbeoefening in Vlaanderen in 1969, 1979 en 1989’. In: H. De Witte (ed.). Op zoek naar de arbeidersklasse. Een verkenning van de verschillen in opvattingen en leefstijl tussen arbeiders en bedienden in Vlaanderen, Nederland en Europa (pp. 25-47). Leuven: Acco.

Vanreusel, B., M. Taks & R. Renson (2002), ‘Belgium – Flanders. Origins, development and trends of Sport for All’. In: L.P. DaCosta & A. Miragaya (eds.). Worldwide experiences and trends in Sport for All (pp. 379-400). Aachen: Meyer & Meyer Sport.

Wippler, R. (1968), Sociale determinanten van het vrijetijdsgedrag (Bouwstenen voor de kennis van de maatschappij 63). Assen: Van Gorcum.

Zeijl, E. (2001), Young adolescents’ leisure. A cross-cultural and cross-sectional study of Dutch and German 10-15 year-olds. Leiden: Leiden University; doctoral thesis in social sciences.

Titel: 9 Sportparticipatie, in- en uitsluiting
Auteurs: Paul De Knop
Jeroen Scheerder
Bart Vanreusel
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Boek: Sportsociologie
Print ISBN: 978-90-368-1618-2

Elektronisch ISBN: 978-90-368-1619-9

Copyright: 2016
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-1619-9_9

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen