10 Sportsociologie in de praktijk

Deze bijdrage is een uitgebreidere versie van de tekst zoals die gepubliceerd is in Dug-Out (Scheerder 2001a, 2001b).

Zo heeft het Nederlandse Feyenoord een akkoord met het Belgische RWD Molenbeek, waar het enkele van zijn Afrikanen ‘uittest’. Worden de spelers kwalitatief goed bevonden, dan worden ze naar Rotterdam overgeheveld. Zijn ze echter niet goed genoeg, dan is de club slechts 33.000 euro kwijt in plaats van het tienvoud.

Clubs omzeilen het Bosman-arrest door langdurige contracten af te sluiten die geen enkele speler tot het einde uitzit. Eén jaar voor de verbintenis afloopt, wordt de speler ofwel een contractverlenging, ofwel een voortijdige transfer aangeboden. Hiervoor kunnen immers nog wel vergoedingen gevraagd worden die als een belangrijke bron van inkomsten gelden en op die manier zowel een stimulans als een voorwaarde kunnen uitmaken voor een optimale jeugdwerking.

Voetbal is zonder twijfel de populairste sport in Afrika; dagelijks raken nog meer Afrikanen in de ban van dit spel. Deze populariteit dankt het voetbal wellicht aan zijn relatieve speleenvoud, alsook aan de vrij lage accommodatiekosten. Het gebrek aan sporttoelagen, trainingsfaciliteiten en de grote afstanden maken bovendien een snelle ontwikkeling van andere takken van sport op het Afrikaanse continent quasionmogelijk (Van der Merwe 1994: 192).

Buiten het feit dat niemand objectief kan bepalen welke eigenschappen als raciaal criterium van belang zijn noch in staat is uit te maken in welke mate twee mensengroepen van elkaar dienen te verschillen om als aparte ‘rassen’ te worden beschouwd, blijkt alleen al het fenomeen van interraciale vermenging de indeling in ‘rassen’ als zinloos te bestempelen. Er bestaan bovendien haast geen gesloten menselijke voortplantingsgroepen meer. Ook resterende geïsoleerde groepen, waaronder enkele Australische aboriginals of de laatste vertegenwoordigers van de Zuid-Afrikaanse San, hebben toenemende contacten met andere groepen of dreigen opgenomen te worden in grotere cultuurgemeenschappen.

De belangrijkste sporten waarin zwarten internationaal duidelijk dominant aanwezig zijn, zijn atletiek, basketbal en boksen. In de Verenigde Staten horen hier ook nog baseball (honkbal) en Amerikaans voetbal bij.

Denk maar aan de wintersporten en aan heel wat watersporten. De accommodatie om deze sportdisciplines te kunnen beoefenen waren/zijn ofwel niet aanwezig (voornamelijk Afrika en Zuid-Amerika) ofwel niet toegankelijk voor zwarten (voornamelijk Noord-Amerika).

Wel dient opgemerkt te worden dat reeds in de eerste decennia van de twintigste eeuw zwarten, naar aanleiding van de rassendiscriminatie, eigen sportclubs en federaties oprichtten in het noorden en het westen van de Verenigde Staten. Slechts bij uitzondering was het deze organisaties toegestaan in competitie te treden met blanke sportverenigingen (Scheerder 1997a).

Dergelijke raciale en etnische mythen blijven ook vandaag de dag populair om de sportprestaties van zwarten te ‘verklaren’. Nederveen Pieterse (1990: 242) bijvoorbeeld, citeert zo Jimmy the Greek, een televisiecommentator die in een CBS-interview anno 1988 zei: ‘The black is a better athlete to begin with because he’s been bred that way (…).’

Voor een goed overzicht betreffende de centraliteitstheorie, zie onder andere Coakley ( 1998), Curtis en Loy ( 1978), Loy e.a. ( 1978) en Phillips ( 1993).

De term ‘atleet’ verwijst zowel naar mannelijke als vrouwelijke beoefenaars die in individuele of ploegsporten op nationaal of internationaal niveau aan competities deelnemen.

Zie Wylleman, Alfermann en Lavallee ( 1999), Lavallee, Sinclair en Wylleman ( 1998), Lavallee, Wylleman en Sinclair ( 1998) en Lavallee ( 2000) voor een meer uitgebreide en gedetailleerde bespreking.

De wetenschap met betrekking tot het ouder worden.

De wetenschap met betrekking tot het sterven en de dood.

Voor een overzicht, zie Weiss en Chaumeton ( 1992), Greendorfer ( 1992) en Coakley ( 1983).

Zie Wylleman, Alfermann en Lavallee ( 1999), Anderson en Morris ( 2000) en Lavallee, Gorely, Lavallee en Wylleman ( 2001) voor een uitvoeriger beschrijving van deze programma’s.

Non users’ zijn niet-participanten. Dit zijn mensen die niet actief met sport in contact komen; 35,6% van de bevolking in Vlaanderen behoort tot dit segment. ‘Light users’ zijn occasionele sporters. Zij nemen sporadisch deel aan sportactiviteiten en vertegenwoordigen 12,2%. ‘High users’ zijn frequente en/of intensieve sportbeoefenaars en hebben een aandeel van 52,3%. Voor de operationalisering van deze categorieën verwijzen we naar Pauwels en Scheerder (2004: 45-47); Scheerder en Decraene ( 2006) en Scheerder en Pauwels (2005: 150).

Eerder experimenteerden we bij het detecteren van ‘sportgroepen’ met de correspondentieanalyse (zie Scheerder & Pauwels 2002: 32-42; Scheerder e.a. 2005a, 2005b). Deze techniek is in se geen multivariate analysemethode, doch kan evenwel beschouwd worden als een vereenvoudigde vorm van factoranalyse, de standaardtechniek voor het beschrijven van verbanden tussen variabelen in een laagdimensionele ruimte. Factoranalyse vraagt echter om interval-data, terwijl de correspondentieanalyse een datareductietechniek is die uitgaat van nominale variabelen. Bovendien beschrijft de correspondentieanalyse zowel verbanden tussen de categorieën van iedere variabele als de verbanden tussen de nominale variabelen onderling.

Omdat binnen het lager onderwijs geen onderwijsvormen onderscheiden worden, nemen we hier de groep van leerlingen uit het lager onderwijs in zijn geheel op, en vergelijken deze met de verschillende onderwijsvormen in het secundair onderwijs. Ook voor de gemeenschappelijke eerste graad werd een onderscheid gemaakt naar onderwijsvorm. Om een bepaalde klas uit de gemeenschappelijke eerste graad tot een specifieke onderwijsvorm te laten behoren, werd het studieprogramma als criterium genomen. Indien dit programma voorbereidt op het algemeen secundair onderwijs dan werd deze klas ook volgens deze onderwijsvorm gecategoriseerd. Hetzelfde geldt voor de overige onderwijsvormen. Het kunstsecundair onderwijs (KSO) is in verhouding tot de overige vormen van onderwijs bijna niet vertegenwoordigd in de steekproef. De leerlingen uit het KSO werden daarom meegerekend bij de leerlingen uit het TSO.

De socio-economische status (SES) wordt hier bepaald op basis van het opleidingsniveau en de beroepsstatus van de ouders.

De Vlaamse Regering keurde in december 1997 het Strategisch Plan voor Sportend Vlaanderen goed. Het opstellen ervan was een sleutelmoment in het Vlaams sportbeleid. Het is een instrument dat systematisch de missie, de kerntaken, de strategische doelstellingen en de kritische succesfactoren omschrijft, op basis waarvan het sportbeleid in Vlaanderen verder ontwikkeld kan worden. Met dit plan kwam het Vlaamse sportbeleid in een stroomversnelling terecht. Meer bepaald werd in het strategisch plan duidelijk gestipuleerd dat een geïntegreerd en kwaliteitsvol jeugdsportbeleid dient te worden nagestreefd, op een gedecentraliseerd niveau en met een bijzondere aandacht voor de samenwerking tussen school, club en gemeente (Martens 1997).

Het Contract JeugdSport had tot doel initiatieven te ondersteunen waarbij een structurele samenwerking tussen de scholen, de sportclub en het lokale sportbeleid centraal staat, met het oog op het verhogen van de sportparticipatiekansen van de niet- of weinig sportende jongeren, voornamelijk de 12- tot en met 18-jarigen (Maeschalck e.a. 2001: 352).

De ‘FOLLO’ is een proefproject op initiatief van de Vlaamse overheid. Het betreft een samenwerking tussen de beleidsdomeinen onderwijs en sport waarin deeltijds gedetacheerde leerkrachten lichamelijke opvoeding een naschoolse opdracht vervullen binnen een sportclub, een sportfederatie en/of een lokale sportdienst. In de opdracht staan zowel lesgevende als organisatorische en coördinerende taken centraal. Met de FOLLO worden drie hoofddoelstellingen beoogd: (1) de deelname door jongeren aan naschoolse sportbeoefening in school, gemeente en club verhogen, (2) de samenwerking tussen school, gemeente en club ontwikkelen, en (3) het pedagogisch verantwoorde aanbod aan sportactiviteiten voor jongeren verhogen (De Boever e.a. 2001; Scheerder 2003b).