7. Weer aan het werk

Re-integratie heeft betrekking op de inspanningen, die tot doel hebben cliënten te doen herintreden in betaalde arbeid.

Re-integratie omvat alle activiteiten die worden verricht om te bevorderen dat iemand die uitgevallen is uit het werk weer terug kan keren in het arbeidsproces.

Er zijn vier contexten van re-integratie: eerste spoor, tweede spoor en derde spoor re-integratie en re-integratie vanuit de Ziektewet.

In het eerste spoor van het re-integratietraject is het streven dat de werknemer het werk kan hervatten bij de werkgever waarmee hij een arbeidsovereenkomst heeft, in eerste instantie in de eigen functie. Is dit niet mogelijk, dan in een andere functie binnen dezelfde arbeidsorganisatie.

In het tweede spoor van het re-integratietraject moeten werkgever en werknemer samen op zoek naar passend werk bij een andere werkgever. Dit spoor is gericht op werkhervatting buiten de oorspronkelijke arbeidsorganisatie, omdat duidelijk is geworden dat er geen mogelijkheden zijn voor re-integratie bij de oorspronkelijke werkgever.

In het derde spoor van het re-integratietraject gaat het om terugkeer naar werk vanuit een situatie waarin een arbeidsongeschiktheidsuitkering is toegekend en er geen arbeidscontract meer is. Derde spoor re-integratie begint wanneer het zoeken naar mogelijkheden voor tweede spoor re-integratie niet succesvol is geweest en de wettelijke termijn van twee jaar ziekteverzuim wordt overschreden.

De Ziektewet is van toepassing op werknemers met een tijdelijk of flexibel arbeidscontract, die ziek zijn bij afloop van hun arbeidscontract of die ziek worden binnen één maand na afloop van dit arbeidscontract. Bijvoorbeeld werknemers met een arbeidscontract voor bepaalde tijd of flexibel contract voor bijvoorbeeld thuiswerkers, oproepkrachten, stagiairs of freelancers.

Veel mensen die COVID-19 hebben doorgemaakt houden nog maanden- tot jarenlang klachten, die benoemd worden als post-COVID-19-syndroom, ofwel long-COVID, waarvan de belangrijkste zijn: vermoeidheids- of conditionele klachten, cognitieve klachten (zoals geheugen- en concentratieproblemen en brainfog), benauwdheid of kortademigheid, hartkloppingen of andere hartklachten, spier-, zenuw- of gewrichtsklachten, en reuk- of smaakproblemen. Een aanzienlijk deel van de patiënten herstelt maar heel langzaam of helemaal niet. Er is maatwerk nodig en bij sommige patiënten een afwijkende aanpak in het re-integratietraject, waarin wordt voorkomen dat iemand te snel te veel doet en waarin in kleine stapjes en een traag tempo wordt opgebouwd naar een wat hoger belastbaarheidsniveau.

Door de veranderingen in wetgeving en de (mede) daardoor teweeggebrachte ontwikkelingen op het gebied van preventie, vitaliteit, duurzame inzetbaarheid en re-integratie nam in de periode 1978 tot 2008 het verzuimpercentage sterk af, van 10 % eind jaren zeventig van de vorige eeuw tot 4 % in 2008. Daarna bleef het relatief stabiel tot 2017, maar tijdens de recente crisis vanwege de COVID-19-pandemie steeg het verzuimpercentage via 5 % in 2020 tot 5,6 % in 2022. In de zorg ligt het verzuimpercentage nog 2–3 % boven het landelijk gemiddelde.

Mede onder invloed van veranderingen in wetgeving en in de begeleiding van werkenden is in de afgelopen decennia zowel het algehele verzuimpercentage als het aantal arbeidsongeschiktheidsuitkeringen aanzienlijk afgenomen.

Arbeidsorganisaties doen er goed aan om een gericht verzuim- en re-integratiebeleid uit te werken en in het kader daarvan goede afspraken te maken met de bedrijfsarts, andere kerndeskundigen, arboprofessionals en re-integratieprofessionals.

Arbocuratieve samenwerking is nog steeds onderontwikkeld, maar blijft van groot belang voor het bevorderen van de arbeidsparticipatie van werkenden met een chronische aandoening of ziekte. Er komt wel steeds meer aandacht voor.

De leidinggevenden en de HR-professionals kunnen binnen een arbeidsorganisatie een belangrijke rol vervullen om de kans op re-integratie bij zieke werknemers te vergroten.

Er zijn veel bevorderende en belemmerende factoren voor werkhervatting of werkbehoud bekend, die praktische handvatten kunnen bieden voor re-integratie-interventies.

Van een proactief re-integratiebeleid, waarin tijdig (zonder onnodige vertraging) en op maat casemanagement, werkaanpassingen en gerichte re-integratie-interventies kunnen worden ingezet, kan een duidelijk positief effect op verzuimreductie en werkhervatting worden verwacht.

Er is behoorlijk veel onderzoek beschikbaar over re-integratie-interventies, dat erg gevarieerd is in inhoud van de interventies en betrokken doelgroepen, maar in grote lijnen wel aanwijzingen kan opleveren voor de keuze van interventies waarvan positieve effecten te verwachten zijn. Het is van groot belang om uit te zoeken welke interventiecomponenten voor welke doelgroepen in het behandelaanbod van een bepaalde re-integratie-organisatie of zorginstelling zijn opgenomen.