Skip to main content
Mijn bibliotheek
Shop
Nieuws Boeken Tijdschriften E-learning Web-tv Video Audio
Tips voor Mijn BSL
UITGEBREID ZOEKEN
Inloggen
Top
Gepubliceerd in:
Inleiding: Een kennismaking met de inspannings- en sportfysiologie hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

2023 | OriginalPaper | Hoofdstuk

15. Hoogte, hyperbare omstandigheden en lagere zwaartekracht

Auteurs : Larry W. Kenney, Jack H. Wilmore, David L. Costill, Ramón Lindauer

Gepubliceerd in: Inspannings- en sportfysiologie

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Log in om toegang te krijgen
share
DELEN

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

  • Optie A:
    Klik op de rechtermuisknop op de link en selecteer de optie “linkadres kopiëren”
  • Optie B:
    Deel de link per e-mail
    Link delen
publish
Publiceer nu

Introductie

Op 14 oktober 2012 vestigde de Oostenrijker Felix Baumgartner verschillende wereldrecords voor skydiving. Op die dag ging Baumgartner met een heliumballon de stratosfeer in naar een hoogte van 39 km (een hoogterecord voor ballons), waarna hij de ballon verliet en vanaf die hoogte naar de aarde sprong (een hoogterecord voor parachutespringen). Daarbij werd hij de eerste mens die de geluidsbarrière doorbrak buiten een voertuig, door een snelheid van 1.343 km/u te bereiken tijdens een vrije val van 4 minuten en 19 seconden.
Op zulke hoogten zou, zonder een drukpak en ademhalingsapparatuur, Baumgartners lichaam niet in staat zijn geweest om zuurstof te leveren aan zijn weefsels en zou hij het bewustzijn snel hebben verloren. Zijn speciale pak was ook gemaakt om hem te beschermen tegen de lage omgevingsdruk, de extreme kou (−52 °C), wrijving en andere gevaren. Had het pak niet goed gewerkt, dan zou hij boven de 19,2 km de fatale aandoening gasembolie hebben gekregen, de vorming van gasbellen in zijn lichaamsvloeistoffen.
Maar alles ging volgens plan en hij opende zonder problemen zijn parachute en landde veilig in de woestijn van New Mexico. Felix Baumgartner liet bij het overwinnen van de gevaren van deze grote hoogte niet alleen een bijzondere menselijke prestatie zien, maar ook de kracht van technologie.
vorige hoofdstuk Inspanning onder warme en koude omstandigheden
volgende hoofdstuk Sporttraining
Bijlagen
Alleen toegankelijk voor geautoriseerde gebruikers
Woordenlijst
Partiële zuurstofdruk (PO 2 )
De druk die in een mengsel van gassen door zuurstof wordt uitgeoefend.
Hypobare omgeving
Een omgeving met een lage atmosferische druk, zoals op grote hoogte.
Hypoxie
Een afgenomen aanbod van zuurstof in de weefsels.
Respiratoire alkalose
Een situatie waarbij door een toegenomen verwijdering van kooldioxide de pH van het bloed toeneemt.
Decompressieziekte
Een aandoening waarbij bellen stikstof in het bloed en de weefsels ontstaan, veroorzaakt door te snel opstijgen van een duiker.
Acute hoogteziekte
Ziekte die wordt gekarakteriseerd door hoofdpijn, misselijkheid, overgeven, kortademigheid en slapeloosheid. Deze begint normaliter 6 tot 96 uur nadat men grote hoogten bereikt en duurt enkele dagen.
Hyperbare omgeving
Een omgeving waar de druk hoger is dan op zeeniveau.
Persluchtapparatuur (Eng: scuba)
Apparatuur om onder water te kunnen ademen.
Duikreflex
Een reflexmatige reactie op onderdompeling van het gezicht bij de mens en bij veel waterzoogdieren. De reactie omvat bradycardie, perifere vasoconstrictie, herverdeling van bloed naar de vitale organen, en afgifte van bloedcellen opgeslagen in de milt.
Atriaal natriuretisch peptide (ANP)
Een hormoon dat zorgt voor toename van afgifte van natrium door de nieren, wat zorgt voor afname in extracellulair vocht.
TLV/RV ratio
De verhouding tussen het totale longvolume (TLV) en restvolume (RV) van een duiker: deze verhouding bepaald de dieptegrens voor duiken met ingehouden adem.
Zuurstoftoxiciteit
Een probleem veroorzaakt door het inademen van geconcentreerde zuurstof over een langere periode, zoals bij diepzeeduiken.
Zuurstofvergiftiging
Zie Zuurstoftoxiciteit.
Stikstofnarcose
Een door een verhoogde partiële druk van stikstof bij de ademhaling onder water veroorzaakte situatie. De symptomen in het centraal zenuwstelsel zijn: verminderd beoordelingsvermogen, ernstige schade, en mogelijk zelfs overlijden.
Spontane pneumothorax
Het binnengaan van lucht in de pleuraholte, vaak veroorzaakt door het scheuren van alveoli, wat kan leiden tot inklappen van longen.
Lagere zwaartekracht
Een omgeving waarin het lichaam wordt blootgesteld aan lagere zwaartekracht, zoals in de ruimtevaart.
Orthostatische intolerantie
Symptomen als ‘licht in het hoofd’, syncopen en bewustzijnsverlies bij opstaan of andere overgangen naar een meer rechtkomende houding.
Barometrische (lucht)druk (Pb)
De totale druk uitgeoefend door de atmosfeer op een gegeven hoogte.
Cheyne-Stokes-ademhaling
Afwisselende perioden van snelle en langzame, oppervlakkige ademhaling, met in tussenpozen, periodes waarin de ademhaling tijdelijk compleet stopt. Een symptoom van acute hoogteziekte.
Longoedeem door grote hoogte
Een aandoening met onbekende oorzaak waarbij er zich vloeistof ophoopt in de longen, wat de ventilatie bemoeilijkt en zorgt voor kortademigheid en vermoeidheid, zich verder uitend door verminderde zuurstofopname van het arteriële bloed, geestelijke verwarring en verlies van bewustzijn.
Vestibulair systeem
Gespecialiseerde receptoren die beweging waarnemen in het binnenoor.
Cerebraal oedeem door grote hoogte
Een aandoening met onbekende oorzaak waarbij er zich vloeistof ophoopt in de schedelholte op hoogte, zich uitend door geestelijke verwardheid dat kan verergeren naar een coma en zelfs overlijden.
Literatuur
1.
Bartsch, P., & Saltin, B. (2008). General introduction to altitude adaptation and mountain sickness. Scandinavian JournalofMedicine and Science in Sports, 18(Suppl 1), 1-10.
2.
Bonetti, D.L., & Hopkins, W.G. (2009). Sea-level exercise performance following adaptation to hypoxia: A meta-analysis. Sports Medicine, 39, 107-127.
3.
Bosco, G., Rizzato, A., Moon, R.E., & Camporesi, E.M. (2018). Environmental physiology and diving medicine. Frontiers in Psychology, 9, 72-95.
4.
Brocherie, F., Millet, G.P., Hauser, A., Steiner, T., Rysman, J., Wehrlin, J.P., & Girard, O. (2015). “Live high-train low and high” hypoxic training improves team-sport performance. Medicine and Science in Sports and Exercise, 47, 2140-2149.
5.
Brooks, G.A., Wolfel, E.E., & Groves, B.M. (1992). Muscle accounts for glucose disposal but not blood lactate appearance during exercise after acclimatization to 4,300 m. Journal of Applied Physiology, 72, 2435-2445.
6.
Brosnan, M.J., Martin, D.T., Hahn, A.G., Gore, C.J., & Hawley, J.A. (2000). Impaired interval exercise responses in elite female cyclists at moderate simulated altitude. Journal of Applied Physiology, 89, 1819-1824.
7.
Buskirk, E.R., Kollias, J., Piconreatigue, E., Akers, R., Prokop, E., & Baker, P. (1967). Physiology and performance of track athletes at various altitudes in the United States and Peru. In R.F. Goddard (Ed.), The effects of altitude on physical performance (pp. 65-71). Chicago: Athletic Institute.
8.
9.
Chapman, R.F., Karlsen, T., Resaland, G.K., Ge, R.-L., Harber, M.P., Witkowski, S., Stray-Gundersen, J., & Levine, B.D. (2014). Defining the “dose” of altitude training: How high to live for optimal sea level performance enhancement. Journal of Applied Physiology, 116(6), 595-603.
10.
Daniels, J., & Oldridge, N. (1970). Effects of alternate exposure to altitude and sea level on world-class middle-distance runners. Medicine and Science in Sports, 2, 107-112.
11.
Forster, P.J.G. (1985). Effect of different ascent profiles on performance at 4200 m elevation. Aviation, Space, and Environmental Medicine, 56, 785-794.
12.
Foss, J.L., Constantini, K., Mickleborough, T.D., & Chapman, R.F. (2017). Short-term arrival strategies for endurance exercise performance at moderate altitude. Journal of Applied Physiology, 123(5), 1258-1265.
13.
Gilbert-Kawai, E.T., Milledge, J.S., Grocott, M.P., & Martin, D.S. (2014). King of the mountains: Tibetan and Sherpa physiological adaptations for life at high altitude. Physiology, 29, 388-402.
14.
Julian, C.G. (2017). Epigenomics and human adaptation to high altitude. Journal of Applied Physiology, 123(5), 1362-1370.
15.
Levine, B.D., & Stray-Gundersen, J. (1997). “Living high-training low”: Effect of moderate-altitude acclimatization with low-altitude training on performance. Journal of Applied Physiology, 83, 102-112.
16.
Muza, S.R., Beidleman, B.A., & Fulco, C.S. (2010). Altitude preexposure recommendations for inducing acclimatization. High Altitude Medicine and Biology, 11, 87-92.
17.
18.
Norton, E.G. (1925). The fight for Everest: 1924. London: Arnold.
19.
Petersen, N., Jaekel, P., Rosenberger, A., et al. (2016). Exercise in space: The European Space Agency approach to in-flight exercise countermeasures for long-duration missions on ISS. Extreme Physiology and Medicine, 5, 9-21.
20.
Pugh, L.C.G.E., Gill, M., Lahiri, J., Milledge, J., Ward, M., & West, J. (1964). Muscular exercise at great altitudes. Journal of Applied Physiology, 19, 431-440.
21.
Robach, P., Bonne, T., Fluck, D., Burgi, S., Toigo, M., Jacobs, R.A., & Lundby, C. (2014). Hypoxic training: Effect on mitochondrial function and aerobic performance in hypoxia. Medicine and Science in Sports and Exercise, 46, 1936-1945.
22.
Stray-Gundersen, J., Chapman, R.F., & Levine, B.D. (2001). “Living high-training low” altitude training improves sea level performance in male and female elite runners. Journal of Applied Physiology, 91, 1113-1120.
23.
Sutton, J., & Lazarus, L. (1973). Mountain sickness in the Australian Alps. Medical Journal of Australia, 1, 545-546.
24.
Sutton, J.R., Reeves, J.T., Wagner, P.D., Groves, B.M., Cymerman, A., Malconian, M.K., Rock, P.B., Young, P.M., Walter, S.D., & Houston, C.S. (1988). Operation Everest II: Oxygen transport during exercise at extreme simulated altitude. Journal of Applied Physiology, 64, 1309-1321.
25.
West, J.B., Peters, R.M., Aksnes, G., Maret, K.H., Milledge, J.S., & Schoene, R.B. (1986). Nocturnal periodic breathing at altitudes of 6300 and 8050 m. Journal of Applied Physiology, 61, 280-287.
26.
Zange, J., Miller, K., Schuber, M., et al. (1997). Changes in calf muscle performance, energy metabolism, and muscle volume caused by long-term stay on space station MIR. InternationalJournal of Sports Medicine, 18, S308–S309.
Metagegevens
Titel
Hoogte, hyperbare omstandigheden en lagere zwaartekracht
Auteurs
Larry W. Kenney
Jack H. Wilmore
David L. Costill
Ramón Lindauer
Copyright
2023
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Boek
Inspannings- en sportfysiologie

Print ISBN: 978-90-368-2920-5

Elektronisch ISBN: 978-90-368-2921-2

Copyright: 2023

DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-2921-2_15