Skip to main content
Mijn bibliotheek
Shop
Nieuws Boeken Tijdschriften Toetsvragen Web-tv Video Audio
Tips voor Mijn BSL
Inloggen
Top
Gepubliceerd in:
hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

2024 | OriginalPaper | Hoofdstuk

2. Het domein arbeid & gezondheid

Auteurs : Yvonne Heerkens, Marcel Balm, Josephine Engels

Gepubliceerd in: Handboek arbeid & gezondheid

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Log in om toegang te krijgen
share
DELEN

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

  • Optie A:
    Klik op de rechtermuisknop op de link en selecteer de optie “linkadres kopiëren”
  • Optie B:
    Deel de link per e-mail
    Link delen
publish
Publiceer nu

Samenvatting

In dit hoofdstuk staan de volgende kernpunten centraal:
  • Arbeid is doelgericht betekenisvolle diensten leveren voor een passende beloning.
  • Arbeid is een belangrijke factor voor gezondheidsbeleving (arbeid als medicijn of als ziekmaker).
  • Duurzaam werk stelt werkenden in staat om zich te ontwikkelen, te presteren en gezond en gemotiveerd aan het werk te zijn.
  • Functioneren en eigen regie zijn centrale begrippen in het domein arbeid & gezondheid.
  • Een gezonde leefstijl levert een belangrijke bijdrage aan fysieke en mentale gezondheid en daarmee aan arbeidsparticipatie.
  • Niet iedereen is in staat op eigen kracht een baan te vinden en te behouden; daarom wordt er ondersteuning geboden via bemiddeling en re-integratiedienstverlening.
  • Zelfredzaamheid en eigen regie zijn belangrijke uitgangspunten van het (re-)integratiebeleid en om aan het werk te blijven.
  • Duurzame inzetbaarheid is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van werkgever en werknemer.
  • Maatschappelijke ontwikkelingen en de gevolgen voor de arbeidsmarkt vragen om een leven lang leren van de werkenden, om deskundigheidsbevordering van alle betrokken professionals en om een integrale (keten)benadering gericht op het optimaliseren van belasting en belastbaarheid.
  • Om gezonder en veiliger te kunnen werken is – naast het opvolgen van regels en procedures (compliance) – ook een actieve houding ten opzichte van gezond en veilig gedrag (participatie) essentieel om gezond en veilig werken structureel te borgen.
vorige hoofdstuk Inleiding
volgende hoofdstuk Terminologie, modellen en instrumenten
Voetnoten
1
Dit intermezzo is op verzoek van de eerste auteur geschreven door Reinout Woittiez.
 
2
Vanaf 1 januari 2015 is de raad verdergegaan onder de naam: Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS).
 
3
De MET-waarde ofwel het metabool equivalent geeft de hoeveelheid energie weer die een bepaalde fysieke inspanning kost ten opzichte van de hoeveelheid benodigde energie in rust. Eén MET komt overeen met de ruststofwisseling (basaalstofwisseling), de hoeveelheid energie die verbruikt wordt tijdens stilzitten. De MET-waarde wordt uitgedrukt in zuurstofverbruik per kg lichaamsgewicht per minuut. Eén MET is gelijk aan 3,5 ml zuurstof per kg lichaamsgewicht per minuut. De MET-waarde van lichamelijke activiteiten varieert van 0,9 MET (bij slaap) tot 18 MET (zware inspanning). Ontleend aan: https://​nl.​wikipedia.​org/​wiki/​MET-waarde; geraadpleegd d.d. 12/09/2022.
 
4
De BMI wordt berekend door het lichaamsgewicht in kilo’s te delen door het kwadraat van de lichaamslengte (lengte keer lengte, uitgedrukt in meters).
 
5
Overal waar hij/hem staat, kan ook zij/haar gelezen worden of enige andere vorm die recht doet aan de volledige seksuele en genderdiversiteit in het lhbtqi+ spectrum.
 
6
Mensen hebben alleen nog recht op een WAO-uitkering als ze op 1 januari 2006 al een WAO-uitkering ontvingen; anders vallen ze onder de WIA. De WIA bevat twee regelingen: IVA = Inkomensvoorziening volledig arbeidsongeschikten en WGA = Werkhervatting gedeeltelijk arbeidsongeschikten.
 
7
Het CBS gaat in 2022 over op een andere manier van publiceren over wat tot nu toe de ‘bevolking met een westerse of niet-westerse migratieachtergrond’ werd genoemd. Voortaan is meer bepalend waar iemand zelf geboren is, en minder bepalend waar iemands ouders geboren zijn. Daarbij wordt het woord migratieachtergrond niet meer gebruikt. De hoofdindeling westers/niet-westers wordt vervangen door een indeling op basis van werelddelen en veelvoorkomende immigratielanden. Ontleend aan: CBS introduceert nieuwe indeling bevolking naar herkomst; geraadpleegd d.d. 15/07/2022; deze indeling wordt vanaf 2022 geleidelijk ingevoerd in de statistieken en publicaties; dat betekent dat in het merendeel van de statistieken en publicaties waarnaar in dit handboek verwezen wordt nog wordt uitgegaan van de ‘oude’ beschrijving.
 
8
Personen die onder de Richtlijn vallen, kunnen voor een periode van één jaar tijdelijke bescherming krijgen. Deze periode kan tweemaal verlengd worden met zes maanden.
 
9
Hiermee wordt verwezen naar de term ‘capabilities’ uit de Capability Approach, zie par. 2.2.2.
 
Literatuur
Antonovsky A. The salutogenic model as a theory to guide health promotion. Health Promot Int. 1996;11(1):11–8.CrossRef
Arendt H. The human condition. Chicago & London: The University of Chicago Press; 1958.
AWVN. Het bevorderen van eigenaarschap bij laagopgeleiden om te werken aan de eigen duurzame inzetbaarheid. Literatuuronderzoek duurzame inzetbaarheid. Den Haag: Algemene Werkgeversvereniging Nederland; 2016.
Balliester T, Elsheikhi A. The future of work: a literature review. Working paper. Geneva: International Labour Organization (ILO); 2018.
Bickenbach J, Cieza A, Rauch A, Stucki G. ICF Core Sets; manual for clinical practice. 1st ed. Gottingen: Hogrefe Publishing; 2012.
Blijleven R, Hertog K, Marcelissen F. Jac van der Klink: ‘We benaderen werk en werkenden te veel met de instrumenten van gisteren.’ TBV. 2016;24(1):32–6.CrossRef
Breque M, De Nul L, Petridis A. Industry 5.0 Towards a sustainable, humancentric and resilient European industry. Policy brief. Brussels: European Commission/Directorate-General for Research and Innovation; 2021.
Burdorf A, Robroek, SJW, Schuring, M, Brouwer S, Van Holland BJ, Koolhaas W, Abma FI, Detaille S, Heerkens YF, Van der Klink JJL, Van der Beek AJ, Boot CRL. Kennissynthese Werk(en) is gezond. Een studie in opdracht van ZonMw. Den Haag: ZonMw; 2016.
Conen W. Waarden van werk. ESB Arbeidsmarkt; 2018.
Conen W. Waarde van werk in Nederland. Den Haag: Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid; 2020.
De Lange AH. Langer werken? De arbeidsmarkt in transitie en duurzame inzetbaarheid. Installatie tekst Lectoraat Human Resource Management. Nijmegen: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; 2014.
De Lange AH, Van der Heijden BJIM. Een leven lang inzetbaar? Duurzame inzetbaarheid. 3e druk. Alphen a/d Rijn: Vakmedianet; 2022.
De Lange A, Wielenga-Meijer E, Duijker T, Hanstede B. Omdat het kan! HRM-handvatten voor een inclusieve arbeidsmarkt. Alphen a/d Rijn: Vakmedianet; 2018.
Den Braber C. Capability approach. De capability approach in het sociaal werk in neoliberaal Europa. Maatwerk Vakblad voor professionals in sociaal werk. 2015;(5):10–3.
Dorenbosch L, Sanders J, Blonk R. Duurzame inzetbaarheid vanuit theoretisch perspectief: de kwetsbaarheid van inzetbaarheid. Hoofdstuk 2. In: Blatter B, Dorenbosch L, Keijzer L, redactie. Duurzame inzetbaarheid in perspectief. Hoofddorp: TNO; 2014.
Douwes M, Huysmans MA, De Looze MP, Kraan KO. Gevolgen van robotisering voor de arbeidsbelasting en het arbeidsdeskundig handelen. Leiden: TNO; 2017.
Edmondson AC. Teamwork on the fly. How to master the new art of teaming. Harvard Business Review April 2012; Reprint R1204D.
Godschalk JJ. Nederland als postindustriële samenleving: problemen werkgelegenheid, arbeid en moraal. Amersfoort: Academische uitgeverij; 1986.
Hento I, Lagerveld S, Bleeker Y, Zuiderent-Jerak T. Technologie voor inclusie werkt in de praktijk. De waarde van technologie op de werkvloer voor mensen met een arbeidsbeperking. UWV Kennisverslag 2020-8.
Houtman I, Kraan K, Bakhuys Roozenboom M, Van den Bossche S. Trends in de arbeidsomstandighedn van werknemers in Nederland en Europa. Tijdschrift Voor Arbeidsvraagstukken. 2017;33(4):404–28.CrossRef
Huber M, Knottnerus JA, Green L, Van der Horst H, Jadad AJ, Kromhout D, Elonard B, Lorig K, Loureiro MI, Van der Meer JWM, Schnabel P, Smith R, Van Weel C, Smid H. How should we define health? BMJ. 2011;343(4163):235–7.
Ilmarinen J, Tuomi K, Seitsamo J. New dimensions of work ability. In: Costa G, Goedhard WJA, Ilmarinen J, redactie. Assessment and promotion of work ability, health and well-being of ageing workers. International Congress Series. No. 1280. Amsterdam: Elsevier; 2005. pp. 3–7.
ILO. Workplace stress: A collective challenge. International Labour Organization. 2016, 978-92-2-130642-9.
Jansen E, Den Braber C, Tirions M. Kwaliteit van leven en de grondslagen van de capability benadering. Hoofdstuk 3. In: Tirions M, Blok W, Den Braber C, redactie. De capability benadering in het sociaal domein. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2018.
Jonsson H, Persson D. Towards an experiential model of occupational balance: an alternative perspective on flow theory analysis. J Occup Sci. 2006;13(1):62–73.CrossRef
Kemper HCG, Ooijendijk WTM, Stiggelbout M. Consensus over de Nederlandse Norm Gezond Bewegen. TSG. 2000;78:180–3.
Klooster E, Mengh C. ROA-rapport ‘(On)gelijke toegang tot stage en werk van hbo’ers met een migratieachtergrond’. Maastricht: Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt; 2020.
KNMG. KNMG-visiedocument Zorg die werkt. Naar een betere arbeidsgerichte medische zorg voor (potentieel) werkenden. Utrecht: Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst; 2017.
Koenen E. Artikel en samenvatting gebaseerd op een interview door Diane Coutu met prof. J. Richard Hackman, Harvard University, in de Harvard business review van mei 2009. Why Teams Don’t Work (hbr.​org). [s.l.]; [z.d.].
Kuiper C, Verhoef J, Verkerk K. Expertisecentrum arbeid en gezondheid. Hogeschool Rotterdam: Interne publicatie. Rotterdam; 2000.
Le Blanc P. De mens centraal: technologisering en het mensgericht herontwerpen van werk. Intreerede d.d. 17 juni 2022. Eindhoven: Technische Universiteit Eindhoven; 2022.
Lemmers, De Greeff J. Gezondheidsbevordering en leefstijl. Een praktische inleiding. Amsterdam: Boom Uitgevers; 2018.
De LJ. Wereld aan het werk: van de prehistorie tot nu. Zwolle: WBOOKS; 2021.
Mittelmark MB, Bauer GF, Vaandrager L, Pelikan JM, Sagy S, Eriksson M, Lindström B, Meier Magistretti C, redactie. The Handbook of Salutogenesis Second Edition. Zürich: Springer Open; 2022.
Mutubuki EN, Van Doormaal MCM, Conijn D, Toonders S, Ostelo RWJG, redactie. KNGF-Richtlijn Zelfmanagement. Amersfoort: Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF)/Vereniging van Oefentherapeuten Cesar en Mensendieck (VvOCM); februari 2022.
NEN. Nederlandse Praktijkrichtlijn 6070. Sturen op duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Delft: Nederlands Normalisatie Instituut NEN; 2010.
Oomens S. Organiseren van de inclusieve arbeidsmarkt. Arbeidsdeskundige handvatten voor werkgevers. Lectorale rede. Nijmegen: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; 2017.
Ouweneel E, Schaufeli W, De Blanc P. Van preventie naar amplitie: interventies voor optimaal functioneren. Gedrag & Organisatie. 2009;22(2):118–35.CrossRef
Overgoor L. Zorg en welzijn bijeen. Een nieuwe structuur voor de eerstelijnszorg. Medisch Contact. 2003; (58): 938–41.
Overgoor L. Van systeem naar mens, van probleem naar wens. Persoonlijke interactie als voorwaarde voor de GG/ZZ-visie. VOZ Magazine. 2018;12:3.
Poiesz T, Caris J, Lapré F. Gezondheid: een definitie? TSG. 2016;94(7):252–5.CrossRef
PWC. De toekomst van Werk 2030. Een wake-upcall voor organisaties, burgers en overheid. [s.l.]: PWC Nl; 2018.
RIVM. ICF. Nederlandse vertaling van de International Classification of Functioning, Disability and Health, ICF. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu; 2002.
RIVM. E-healthmonitor 2021. Stand van zaken digitale zorg. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu; 2022.
Robeyns I. Wellbeing, Freedom and Social Justice. The Capability Approach Re-examined. Cambridge, UK: Open Book Publishers; 2017.
Schaufeli W. De psychologie van arbeid en gezondheid. Hoofdstuk 1. In: Schaufeli W, Bakker A, redactie. De psychologie van arbeid en gezondheid; tweede herziene druk. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2007.
Schaufeli WB, Bakker AB. Job demands, job resources, and their relationship with burnout and engagement: a multi-sample study. J Organ Behav. 2004;25:293–315.CrossRef
Schaufeli W, Bakker A, redactie. De psychologie van arbeid en gezondheid. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2013.
Schelvis RMC. Decreasing work stress in teachers. Dissertation Vrije Universiteit Amsterdam (VU); Amsterdam: Ipskamp Printing; 2017.
SCP. Werken aan de start. Jonge mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau; 2018.
SER. Advies ‘Sociale zekerheid en Gezondheidszorg’. Den Haag: Sociaal-Economische Raad; 1998.
SER. Een kwestie van gezond verstand: breed preventiebeleid binnen arbeidsorganisaties. Den Haag: Sociaal-Economische Raad; 2009.
SER. Betere zorg voor werkenden. Een visie op de toekomst van de arbeidsgerelateerde zorg. Den Haag: Sociaal-Economische Raad, advies 14/07; 2014.
Stallinga G, Heerkens Y. Functioneren als focus van zorg en welzijn. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2021.CrossRef
Stallinga HA. Salutogenese en ICF: nieuwe kaders voor gezondheidszorg. TVZ Tijdschrift Voor Verpleegkundigen. 2012;122(6):27–8.
Strijk JE, Wendel-Vos GCW, Picavet HSJ, Hofstetter H, Hildebrandt VH. Wat is vitaliteit en hoe is het te meten? Kerndimensies van vitaliteit en de Nederlandse Vitaliteitsmeter. TSG. 2015;93(1):33–40.CrossRef
Ten Have HAMJ, Ter Meulen RHJ, Van Leeuwen E. Medische ethiek. Houten/Diegem: Bohn Stafleu van Loghum; 1998.
Tirions M, Den Braber C. Menselijk welzijn en vrijheid. Hoofdstuk 2. In: Tirions M, Blok W, Den Braber C, redactie. De capability benadering in het sociaal domein. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2018.
TNO. De kosten van ziekteverzuim voor werkgevers in Nederland. Leiden: TNO; 2014.
Triple i Human Capital. Energie op de werkvloer: Nederland anno 2013. Utrecht: Triple i Human Capital; 2013.
Valkenburg B. Hoofdbegrippen op het veld arbeid. In: Beukema L, Coenen H, Valkenburg B, redactie. Arbeid en modernisering: een inleiding in de sociaal-wetenschappelijke bestudering van arbeid. Utrecht: Lemma; 1996.
Van der Horst A, Hoogstraten P, Meyer H, Serlie A, Wanrooy M, et al. Groot psychologisch modellenboek; 51 modellen voor ontplooiing van jezelf en anderen. Culemborg: Van Duuren Management; 2010.
Van der Klink J. Value at work. Sustainable employability as capability: a multidisciplinary perspective. Inaugural address. Tilburg: Tilburg University; 2015.
Van der Klink JJL, Brouwer S, Bultmann U, Burdorf A, Schaufeli WB, Van der Wilt GJ, Zijlstra FRH. Duurzaam inzetbaar: een werkdefinitie. Den Haag: ZonMw; 2010.
Van der Klink JJL, Bültmann U, Burdorf A, Schaufeli WB, Zijlstra FRH, Abma FI, Brouwer S, Van der Wilt GJ. Sustainable employability – definition, conceptualization, and implications: a perspective based on the capability approach. Scand J Work Environ Health. 2016;42(1):71–9. https://​doi.​org/​10.​5271/​sjweh.​3531.CrossRefPubMed
Van der Stel J. Definitie ‘gezondheid’ aan herziening toe. Medisch Contact. 2016;23:18–9.
Van der Veen S, Evans N, Aalders MC, Overgoor LG, Huisman MA, Widdershoven GAM. BigMove: a group intervention for people with physical and mental health conditions. International Journal of Integrated Care. 2022;22(2):6,1–12. https://​doi.​org/​10.​5334/​ijic.​5955.
Van Hal L, Heerkens Y, Engels J, Beukema L, Oomens S. Werken met veranderende waarden en de implicaties voor HRM. Hoofdstuk 13. In: Detaille S, De Lange A, redactie. Future of work: sociale innovatie en HRM. Zeist: Vakmedianet; 2021.
Van Staa A. Zelfmanagement of toch Positieve Gezondheid? Een dissident geluid. Lezing tijdens de ZonMw Invitational Conference Positieve Gezondheid, positieve psychologie en zelfmanagement; 2016.
Van Vuuren T. Vitaliteitsmanagement: Je hoeft niet ziek te zijn om beter te worden. Oratierede. Heerlen: Open Universiteit; 2011.
Van Vuuren T, Marcelissen F. Sturen op eigen regie voor duurzame inzetbaarheid. Een gezamenlijke verantwoordelijkheid van werkgevers én werknemers. TBV. 2017;25(8):264–7.
Van Vuuren T, Lub M, Marcelissen F. Sturen op eigen regie van werknemers op gezondheid: een noodzakelijke paradox. Tijdschrift Voor HRM. 2016;9:1–18.
Verburgh HS. Filosofie van de gezondheidswetenschappen. Leiden: Martinus Nijhoff; 1989.
Vooijs M, Van der Heid I, Leensen M, Hoving J, Wind H, Frings-Dresen M. Richtlijn chronisch zieken en werk. Amsterdam: Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid, Academisch Medisch Centrum (AMC); 2016.
WEF. Future of Jobs-rapport 2020. Cologny/Geneva: World Economic Forum; 2020.
WHO. Ottawa charter for health promotion. WHO/HPR/HEP/95.1. Geneva: World Health Organization; 1986.
WHO. ICF. International Classification of Functioning, Disability and Health. Geneva: World Health Organization; 2001.
WHO. Managing for Results. An introduction to WHO’s ways of working. Geneva: World Health Organization; 2006.
Wilcock AA. An occupational perspective of health. Thorofare: Slack Inc.; 1998.
Wilcock AA. Occupation for health. Vol. 1: A journey from selfhelp to prescription. Londen: BAOT; 2001.
Woittiez R. Als het schuurt tussen leefwereld en systeemwereld. Dialoog als instrument voor moreel fitte organisaties. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2021.
WVC. Gezondheid als uitgangspunt. Nota 2000 in het kort. Den Haag: Staatsuitgeverij; 1986.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
87.
88.
89.
90.
91.
92.
93.
94.
95.
96.
97.
98.
99.
100.
101.
102.
103.
104.
105.
106.
107.
108.
109.
110.
111.
112.
113.
114.
115.
116.
117.
118.
119.
120.
121.
122.
123.
124.
125.
126.
127.
128.
129.
Resultaatverantwoordelijke teams: zegen of ramp? – Boommanagement; geraadpleegd d.d. 04/01/2023.
130.
Ondernemingen roepen met klem op tot actie voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt – Duurzaam Ondernemen (duurzaam-ondernemen.nl); geraadpleegd d.d. 19/08/2022.
131.
132.
133.
134.
135.
Metagegevens
Titel
Het domein arbeid & gezondheid
Auteurs
Yvonne Heerkens
Marcel Balm
Josephine Engels
Copyright
2024
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Boek
Handboek arbeid & gezondheid

Print ISBN: 978-90-368-2973-1

Elektronisch ISBN: 978-90-368-2974-8

Copyright: 2024

DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-2974-8_2