Top

Gepubliceerd in:

2020 | OriginalPaper | Hoofdstuk

15. Het cerebellum

Auteur : Dr. Ben van Cranenburgh

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Samenvatting

De kleine hersenen (cerebellum) omvatten slechts 10 % van het totale hersenvolume, maar bevatten meer dan de helft van alle neuronen. De ontwikkeling van het cerebellum heeft in de evolutie gelijke tred gehouden met die van de grote hersenen. Men onderscheidt dan ook het archicerebellum (regulatie van evenwicht), het paleocerebellum (ledematen) en het neocerebellum (planning en cognitie). De neuronenschakelingen in het cerebellum zijn uiterst geometrisch geordend. Door vergelijking van motorische opdrachtsignalen met re-afferente informatie over de uitvoering, wordt een verschilsignaal berekend waarmee ofwel de opdracht ofwel de uitvoering kan worden gecorrigeerd. In de afgelopen decennia is duidelijk geworden dat het cerebellum niet alleen een rol speelt bij de sturing van motoriek, maar ook bij de regulatie van cognities (gedachten, redeneringen), gedrag en zelfs van emoties: het cerebellum verfijnt de functie van ieder hersengebied waarmee het reciprook verbonden is. Dit impliceert dat er bij laesies in het cerebellum behalve de overbekende cerebellaire ataxie ook stoornissen kunnen zijn in cognities, gedrag en emoties.

vorige hoofdstuk De basale kernen

volgende hoofdstuk De hersenschors

ataxie

letterlijk ‘niet-orde’: coördinatiestoornis van de motoriek, bijvoorbeeld door een aandoening van het cerebellum

basale kernen/ganglia

kernen in het binnenste van de hemisferen die van belang zijn voor de (automatische) motoriek

cerebellum

kleine hersenen

cognitie

moeilijk definieerbare, vaag begrensde term. Hieronder vallen functies als: kennis, begrip, aandacht, geheugen, vooruit zien, plannen, denken, zich voorstellen, weloverwogen gedrag (zgn. executieve functies)

efference copy/efferentiekopie

kopie van een motorisch opdrachtsignaal die aftakt naar diverse plaatsen in het centraal zenuwstelsel

fylogenese

evolutie

inhibitie

remming

mental practice/motor imagery

‘in gedachte bewegen’; een techniek waarbij men bewegingen of handelingen oefent door deze te ‘denken’ zonder ze feitelijk uit te voeren

nucleus dentatus

output-kern van het neocerebellum (lobi posteriores). De nucleus dentatus krijgt input-informatie van (1) de Purkinje-neuronen in de cerebellaire schors, en van (2) collateralen van cerebellum-inputvezels (mos- en klimvezels)

nystagmus

‘oogschokjes’: onwillekeurige, soms reflexmatige, soms spontane parallelle oogbewegingen met een snelle terugslag. Vestibulaire nystagmus: opgewekt door evenwichtsprikkels (draaistoel). Optokinetische nystagmus: opgewekt door visuele prikkels (naar buiten kijken in trein). Spontane nystagmus komt onder andere voor bij aandoeningen van het cerebellum

piramidebaan

banen die in de hersenschors ontspringen en in één ruk via de piramiden (in de medulla oblongata) naar het ruggenmerg verlopen. Moderne naam: directe corticospinale baan

Purkinje-neuron

neuronen in de cerebellaire schors met een enorme dendrietboom; één output-axon heeft een inhiberende invloed op de diepe cerebellaire kernen

re-afferentie

het geheel van afferente (zintuiglijke) informatie dat – direct of indirect – veroorzaakt wordt door de eigen bewegingen/handelingen

somatotopie

ordening van het lichaam op het schorsoppervlak

spierspoel

in de spier gelegen orgaantjes die gevoelig zijn voor rek (bevatten zgn. ‘nuclear bag’ en ‘nuclear chain’ vezels; worden afferent door I-a en II vezels, en efferent door gamma-motoneuronen geïnnerveerd)

thalamus

groot kerngebied in het diencephalon waarin (1) sensorische informatie wordt doorgeschakeld naar de schors, (2) vezels van het arousal-systeem (ARAS) schakelen, en (3) output-informatie uit de basale kernen overschakelt naar de schors

vestibulo-oculaire reflex (VOR)

oogbewegingsreactie uitgelokt door evenwichtsprikkeling: een beweging van het hoofd (vestibulaire prikkel) leidt tot oogbewegingen, zodanig dat de netvliesbeelden stabiel blijven

Baillieux, H., et al. (2007). Cerebellaire neurocognitie: Recente inzichten en toepassingen voor de diagnostiek. Signaal, 58, 24–47.

Bloedel, J. R. (1992). Functional heterogeneity with structural homogeneity: How does the cerebellum operate? Behavioral and Brain Sciences, 15, 666–678.CrossRef

Kawato, M., & Gomi, H. (1992). The cerebellum and vor/okr learning models. Trends in Neurosciences, 15, 445–453.

Leiner, H., et al. (1993). Cognitive and language functions of the human cerebellum. Trends in Neurosciences, 16, 444–454 (Gevolgd door enkele commentaren).

Posner, M. I., & Raichle, M. E. (1994). Images of mind. New York: Scientific American Library/Freeman (Nederlandse vertaling: Beelden in ons brein. Maastricht: Natuur en Techniek, 1995).

Rothwell, J. (1994). Control of human voluntary movement (2nd ed.). London: Chapman.CrossRef

Schmahmann, J., & Sherman, J. (1998). The cerebellar cognitive affective syndrome. Brain, 121, 561–579.CrossRef

Shumway-Cook, A., & Woollacott, M. (2012). Motor control: Theory and practical applications (4th ed.). Baltimore: Williams & Wilkins.

Marsden, C.D. & Obeso, J.A. (1994). The functions of the basal ganglia and the paradox of stereotaxic surgery in Parkinson's disease, Brain, 117, 877–898.

Trends in Neurosciences (1990). Special Issue: Basal ganglia research. TINS; 13, 241–308.

Titel: Het cerebellum
Auteur: Dr. Ben van Cranenburgh
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Boek: Neurowetenschappen
Print ISBN: 978-90-368-2492-7

Elektronisch ISBN: 978-90-368-2493-4

Copyright: 2020
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-2493-4_15

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen