Top

2018 | Boek | 1. editie

hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

Empathie

Het geheime wapen van psychiaters en psychotherapeuten

Redacteuren: Greet Vanaerschot, Nelleke Nicolai, Marc Hebbrecht

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

Zonder empathie geen goede therapeutische relatie.

Zonder goede alliantie tussen patiënt en therapeut geen optimaal behandelingsresultaat. Wonderlijk daarom dat in de meeste leerboeken een afzonderlijk hoofdstuk over empathie ontbreekt.
Het concept empathie is niet onomstreden. Waar de ethologische school van Frans de Waal zelfs mensapen (bonobo’s) inlevingsvermogen toekent lijkt de neurobiologische school van Dick Swaab zaken als empathie inexistent te verklaren. Binnen de geestelijke gezondheidszorg wordt de roep om een rustig, empatisch contragewicht tegenover het ontregelend snelle maatschappelijk leven van vandaag steeds groter (getuige bijvoorbeeld de boeken van De Wachter en Verhaeghe).

De opleiding tot psychiater of psychotherapeut selecteert studenten niet op empatisch vermogen. Een beetje natuurtalent zou zeker helpen. Gelukkig is het beslist mogelijk om de effectiviteit van empathie binnen de werkalliantie in het therapeutische proces te verbeteren. De patiënt is geholpen met het zachte wapen van de empathie dat de goede therapeut altijd in de aanslag houdt.

Inhoudsopgave

Voorwerk

Introductie: positionering van een essentiële menselijke capaciteit

Voorwerk

1 Empathie is een complex proces

Samenvatting

Empathie is tegenwoordig een populair concept. De meer dan achttien miljoen zoekresultaten die het woord empathy op google oplevert, geven een beeld van de vele contexten waarbinnen empathie een centrale plaats toebedeeld krijgt. Allereerst wordt empathie beschouwd als cruciaal voor menselijke relaties in het dagelijkse leven.

Greet Vanaerschot

Theorie en praktijk: empathie is een kwestie van intuïtie en van ratio

Voorwerk

2 Empathie in ontwikkeling

Bouwstenen en conflicten van intermenselijke affectieve inleving

Samenvatting

Empathie is een bijzondere en complexe menselijke vaardigheid. Zelfs indien men van mening is dat de aanleg tot empathie bij de geboorte meegegeven zou zijn – als onderdeel van het aangeboren sociale repertoire – dan nog heeft het kind vanaf de geboorte behoefte aan een omgevingsaanbod waardoor de aanleg voor sociale gerichtheid en empathie tot ontplooiing komt.

Patrick Meurs

3 De neurobiologie van empathie

Samenvatting

In haar inleidende hoofdstuk verwijst Vanaerschot naar de visie op empathie als biologische mogelijkheid waarmee de mens is toegerust, die bijdraagt tot het overleven van de soort en tot de cohesie binnen de sociale groep waartoe de mens behoort.

Marc Hebbrecht

4 Onderscheid in empathie

4.1 Persoonsempathie, een psychodynamisch perspectief

Samenvatting

In deze bijdrage zal dieper worden ingegaan op de persoonsempathie en dit vanuit een psychodynamisch perspectief. Een psychodynamische benadering belicht de onbewuste aspecten en onderzoekt empathie vanuit meerdere perspectieven: de structuur van de persoonlijkheid, de levensgeschiedenis, de intrapsychische en interpersoonlijke dynamiek, de kwaliteit van de zelforganisatie enzovoort.

Marc Hebbrecht

5 Empathie in verschillende settings

5.1 Empathie in de kinderpsychotherapie

Samenvatting

In dit hoofdstuk komt aan de orde hoe een kinderpsychotherapeut het empathieconcept toepast in haar werk. Ten eerste zal dit altijd in het directe contact met het kind zijn. Dat zal aanvankelijk met emotionele of resonerende empathie gebeuren.

Eveline A. H. Groothoff

6 Empathie bij patiënten

Samenvatting

Een tussenmenselijke relatie waarbinnen belevingen gedeeld kunnen worden, vereist wederzijdse empathie. Het gezichtspunt van de ander kunnen begrijpen, emotioneel geraakt kunnen worden door de ander en hierop reageren met een passende emotie en eventueel passend gedrag, zijn voor bevredigende relaties een onlosmakelijk trio.

Greet Vanaerschot

7 Empathie heeft een breed spectrum

7.1 Authenticiteit

Samenvatting

Naast empathie en aanvaarding is authenticiteit of echtheid de meest fundamentele van de drie grondhoudingen die Rogers sinds 1957 heeft beschreven als noodzakelijk en voldoende voor constructieve persoonlijkheids-verandering. Echtheid is één aspect van de onderliggende houding van receptiviteit en openheid: openheid voor de eigen beleving en openheid voor de beleving van de patiënt (Lietaer, 2008). Echtheid in therapie betekent dat de therapeut zijn werkelijke zelf is tijdens de ontmoeting met de patiënt.

Marc Hebbrecht

Empathie kun je leren: basiscurriculum empathie

Voorwerk

8 Een methodiek

Samenvatting

Een Braziliaanse groep neurowetenschappers (Moll et al., 2014) beschreef kortgeleden hoe gevoelens van tederheid en affectie, opgeroepen door herinneringen aan troost of prettige contacten, via neurofeedback kunnen worden versterkt. Ze leiden tot toenemende empathie. De proefpersonen moesten herinneringen ophalen aan prettige situaties en kregen meteen feedback van de fmri: hoe meer een gebied ging ‘stralen’, hoe sterker kennelijk de gevoelens werden.

Greet Vanaerschot, Nelleke Nicolai

Erratum behorend bij: ‘Empathie’

Greet Vanaerschot, Nelleke Nicolai, Marc Hebbrecht

Nawerk

Titel: Empathie
Redacteuren: Greet Vanaerschot
Nelleke Nicolai
Marc Hebbrecht
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-368-2038-7
Print ISBN: 978-90-368-2037-0
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-2038-7