Ieder mens heeft een beeld van zichzelf. Je vindt jezelf hulpvaardig, aardig, sociaal, assertief, kordaat of verlegen. Een zelfbeeld ontstaat door hoe je jezelf ervaart en hoe andere mensen op je reageren. In deze wisselwerking ontstaat en verandert je zelfbeeld. Als een jong kind in de boom klimt, dan zegt het: ‘Kijk eens hoe hoog!’ Als de ander dan zegt: ‘Joh, wat hartstikke goed van je’, voelt het kind zich bevestigd. Dat past in het zelfbeeld van een stoere klimmer.
Iedereen heeft een geschiedenis. Of het nu een geschiedenis is van een week of van vijftig jaar, je hebt een geschiedenis. Geschiedenis is een opeenstapeling van ervaringen. Sommige ervaringen zullen indringend zijn, andere staan op de achtergrond of je ben ze vergeten. De herinneringen aan die ervaringen zijn niet een statisch geheel, maar zijn aan verandering onderhevig. De waardering van je eigen ervaringen wordt beïnvloed door datgene waar je in het heden mee bezig bent en hoe je jezelf ervaart en voelt.
Afscheid en loslaten horen bij elkaar. Maar dat wil niet zeggen dat als je afscheid neemt, je ook altijd loslaat. Het afscheid kan al achter de rug zijn maar je kunt nog altijd bezig zijn met de persoon of het onderwerp waar je afscheid van hebt genomen. Een dierbaar persoon kan nog in je gedachten zijn of je ziet plotseling iemand op straat die op haar of hem lijkt. Een voorwerp, een bepaalde plek, een bepaalde situatie of gebeurtenis kan weer heftige gevoelens oproepen die te maken hebben met het afscheid.
Overgangen markeren de grens tussen de ene en de andere fase in een mensenleven. In iedere cultuur worden overgangen omgeven met rituelen en symbolen (Hart, 1984). Belangrijke gebeurtenissen als trouwen, geboorte, verhuizen en overlijden zijn live-events waar ieder mens mee te maken heeft, zelf of in je directe omgeving.
‘Een nieuwe lente, een nieuw geluid.’ Ieder begin is nieuw. Het heeft nog alle verwachtingen en mogelijkheden in zich. Het kan nog van alles worden en dat betekent dat het ook niets kan worden. Dat is de spanning van een leeg vel papier, van een leeg schildersdoek. Knip maar eens in die nieuwe lap stof die je net gekocht hebt.
Ieder mens heeft de beschikking over een scala aan emoties, ook emoties die elkaars tegenpolen zijn. De ene emotie laten we zien, de andere emotie is meer verhuld. Onze socialisatie en cultuur bepalen mede welke emoties we laten zien en welke niet. Wanneer we emoties niet laten zien wil dat niet zeggen dat ze er niet zijn of dat we ze niet voelen. Emoties laten van zich horen, ze dienen zich aan. Of je nu wilt of niet.
Als je het hebt over verwerking ga je ervan uit dat mensen een thema in hun leven moeten doorwerken om er op een goede manier een punt achter te kunnen zetten en het een plek in hun leven te geven. De gevoelens en gedachten rond het onderwerp worden geuit en beleefd met als doel dat, wanneer dit in voldoende mate gebeurt, het thema tot rust kan komen. Het verdwijnt dan naar de achtergrond.
Ieder mens wordt geboren als een uniek wezen. Je bent enerzijds een individu en anderzijds een sociaal wezen. Mensen groeien op in een relatie tot andere mensen. De afwisseling daartussen is boeiend, leuk maar ook noodzakelijk. Zonder de omgang met andere mensen kunnen mensen zich niet ontwikkelen. In de relatie met anderen krijg je reactie op wat en hoe je doet. Je voegt zelf ook toe aan communicatie. Communiceren moet, want om met Watzlawick (2001) te spreken: ‘Niet communiceren is niet mogelijk.’
Als je het werken met thema’s combineert met tekenen of beeldend materiaal, heb je een scala aan mogelijkheden. Op grond waarvan kies je nu een techniek of een materiaal? Allereerst kijk je naar de groep deelnemers. Waarmee zijn ze bezig, wat spreekt hen aan en in welke fase zit de groep? Op basis daarvan kies je een onderwerp. Vervolgens ga je na welk materiaal en welke techniek bij het onderwerp past.
Beschutte werkvormen zijn opdrachten waarbij een thema of sfeer wordt weergegeven binnen een omhulsel. Door dit omhulsel kan het onderwerp een omsloten en intiem karakter krijgen. Niemand, behalve de maker, kan zien wat er binnen het omhulsel is. Aan de deelnemer is de keuze om de binnenkant aan anderen te tonen door een opening te maken in het omhulsel. Het omhulsel zelf kan eveneens onderdeel vormen van het werkstuk
De geleide fantasie is een werkvorm waarbij de begeleider aan de deelnemers in grote lijnen een verhaal vertelt. De deelnemers vormen tijdens het verhaal hun eigen fantasieën, sfeer en beelden. Doordat de geleide fantasie in een langzaam tempo en met zo min mogelijk details wordt verteld, kan iedere deelnemer zelf het verhaal invullen.
Tarotkaarten zijn kaarten met archetypische afbeeldingen en symbolen. Een van de oudst bekende spellen, met minder kaarten dan nu, is te vinden in de Franse Nationale Bibliotheek in Parijs. Het stamt uit de middeleeuwen.
In veel instellingen voor welzijn, gezondheidszorg en onderwijs werkt men met groepen. Bij gespreksgroepen, trainingsgroepen, themagroepen, therapiegroepen en leergroepen wordt de groep ook als middel gebruikt. De tendens om in groepen te werken, is de laatste jaren sterk toegenomen. Dit is gedeeltelijk voortgekomen uit bezuiniging, maar ook dankzij de emancipatie van de deelnemer: deelnemers kunnen elkaars gesprekspartner zijn. Begeleiding en hulpverlenen is niet meer iets exclusiefs tussen een begeleider en een deelnemer.
In de meeste begeleidingsgroepen wordt een tekening of een werkstuk gebruikt om het gesprek op gang te brengen of nieuwe invalshoeken te geven aan een thema. Hoe kun je naar werkstukken kijken? Waar let je op? Wat zegt een bepaald materiaal? Hoe is een thema uitgewerkt? Welke sfeer heeft een werkstuk? Hoe is er gewerkt?
Evalueren houdt in dat het werk of het proces van een bepaalde periode bekeken wordt en een betekenis krijgt toegekend. Letterlijk betekent evalueren een waarde toekennen. De ervaringen uit de bijeenkomsten en de werkstukken krijgen een waarde en een plaats in de ontwikkeling of situatie van de deelnemer en van de groep. Een aantal op zichzelf staande ervaringen kunnen een geheel gaan vormen.
