Top

Gepubliceerd in:

2014 | OriginalPaper | Hoofdstuk

Taaltherapie bij kinderen met taalontwikkelingsproblemen

december 2006

Auteurs : Dr. H.F.M. Peters, Prof. Dr. R. Bastiaanse, Prof. Dr. J. Van Borsel, Dr. K. Jansonius-Schultheiss, Prof. Dr. P.H.O. Dejonckere, Drs. Sj. Van der Meulen, B.J.E. Mondelaers

Gepubliceerd in: Taalontwikkelingsstoornissen

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Samenvatting

Taaltherapie is de therapie waarbij de communicatieve en talige ontwikkeling (die van de taalinhoud, de taalvorm en het taalgebruik) centraal staat (Schaerlaekens, 2002). De therapie wordt door deskundigen uitgevoerd, maar de omgeving van het kind, de ouder(s), gezinsleden, familie, de leerkrachten en idealiter ook de leeftijdgenoten moeten er steeds bij betrokken worden. Gezien de zeer diverse oorzaken die aan een taalprobleem ten grondslag liggen en gezien de diverse gebieden van taal die aangetast kunnen zijn, is taaltherapie allerminst een monolithisch gegeven.

vorige hoofdstuk Diagnostiek bij specifieke taalontwikkelingsstoornissen

sli (Specific Language Impairment) is de spraak-taalstoornis waarbij het kind expressief beneden gemiddeld scoort (vaak meer dan –1.5 sd) en waarbij het taalbegrip meestal mild gestoord is (tot –1 sd); het non-verbale iq is gemiddeld. Er zijn typen sli te beschrijven (Conti Ramsden, 1999), zoals sli-type fonologie, slitype lexicaal-syntactisch, sli-type semantisch-pragmatisch. De term wordt door taaldeskundigen gebruikt.

Dysfasie is de expressieve spraak-taalstoornis die meestal op een aangeboren oorzaak berust en niet te beschouwen is als een globale of atypische taalstoornis (bijvoorbeeld corticale doofheid of verbale agnosie) (Njiokiktjien, 2004). De term dysfasie wordt vooral door medici gebruikt.

Agt, H.M.E. van & Koning, H.J. de (2005). Vroegtijdige onderkenning taalontwikkelingsstoornissen 0-3 jaar. 8 jaar follow-up studie. Eindrapport-samenvatting. Rotterdam: Erasmus mc, Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg.

Anderson Wood, L., & Rae Smith, B.R. (2001). Working with pragmatics. A practical guide to promoting communicative confidence. Bicester: Speechmark.

Appel, R., & Vermeer, A. (1994). Tweede-taalverwerving en tweede-taalonderwijs. Bussum: Coutinho.

Balkom, H. van & Welle Donker-Gimbrère, M. (1994). Kiezen voor communicatie. Nijkerk: Intro.

Barnes, S., Gutfreund, M., Salterly, D., & Wills, G. (1983). Characteristics of adult speech which predict children’s language development. Journal of Child Language, 10, 65-84.

Beitchman, J.H., Cohen. N., Kostantareas, M., & Tannock, R. (eds). (1996). Language, learning and behavior disorders. New York: Cambridge University Press.

Berko-Gleason, J. (1994). The Development of Language. New York: Macmillan.

Bishop, D.V.M. (1997). Uncommon Understanding. Development and Disorders of Language Comprehension in Children. Hove: Psychology Press Ltd.

Bishop, D.V.M. (1998). Development of Children’s Communicative Checklist (ccc): a method for assessing qualitative aspects of communicative impairment in children. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 39, 879-892.

Bishop, D.V.M., & Edmundson, A. (1987). Language impaired four-year-olds: Distinguishing transient from persistent impairment. Journal of Speech and Hearing Disorders, 52, 156-173.

Bishop, D.V.M., & Leonard, L.B. (eds) (2000). Speech and language impairments in children. Causes, Characteristics, Intervention and Outcome. Philadelphia, PA: Taylor & Francis.

Black, M., & Chiat, S. (2003). Linguistics for Clinicians. London: Arnold.

Blankenstijn, C.J.K., & Scheper, A.R. (2003). Language development in children with psychiatric impairment. Dissertatie. Universiteit van Amsterdam.

Blauw, A. de (2006). Geletterdheid onder de vier: prentenboeken in spontane ouder-kindinteractie thuis. Handout symposium Alle Taal Centraal, 21 maart Veldhoven. www.alletaalcentraal.nl.

Bochane, M. (2006). Narration in Children with a Semantic Pragmatic Language Disorder. Doctoraalscriptie, Faculteit Algemene Gezondheidswetenschappen, Logopedie Wetenschappen, Universiteit van Utrecht.

Bruyn, N. (1995). Ouders in de hoofdrol: De Hanen oudercursus. Achtergronden en effecten. Logopedie en Foniatrie, 72, 103-108.

Cantwell, D.P., & Baker, L. (1985). Psychiatric and learning disorders in children with speech and language disorders. Advances in Learning and Behavioural Disabilities, 4, 29-47.

Cantwell, D.P., & Baker, L. (1987). Developmental speech and language disorders. New York: The Guilford Press.

Chapman, R., & Miller, J. (1980). Analyzing language and communication in the child. In R. Schiefelbusch (ed.). Non-speech language and communication: Analysis and intervention. Baltimore: University Park Press.

Chiat, Sh. (2000). Understanding Children with Language Problems. Cambridge: Cambridge University Press.

Coenen, M., Olijkan, E., & Sanders, M. (1992). Woordenlijst voor 12- tot 15-jarigen. Rotterdam: Projectbureau ovb.

Conti Ramsden, G., & Botting, N. (1999). Classification of children with Specific Language Impairments. Longitudinal considerations. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 42, 1195-1204.

Cole, K., & Dale, P. (1986). Directive language instruction and interactive language instruction with language delayed preschool children: A comparison study. Journal of Speech and Hearing Research, 29, 206-217.

Cole, K., Dale, P., & Mills, P.E. (1991). Individual Differences in Language Delayed Children’s Responses to Direct and Interactive Preschool Instruction. Topics in Early Childhood Special Education, 11, 99-124.

Coster, F.W. (2002). Behavioural Problems in Children with Specific Language Impairment. Dissertatie. Rijksuniversiteit Groningen.

Coster, F.W., Goorhuis-Brouwer, S.M., Nakken, H., & Lutje Spelberg, H.C. (1999). Specific language impairments and Behavioural Problems. Folia Phoniatrica, 51, 99-107.

Cummins, J., & Swain, M. (1986). Bilingualism in education: aspects of theory, research and practice. London: Longman. Dalen, J.G.T. van (1994). Autisme van binnenuit bekeken. Kijken door licht-autistische ogen. Engagement, 21, 3-8.

Damhuis, R., Glopper, K. de, Boers, M., & Kienstra, M.A.M. (1992). Woordenlijst voor 4- tot 6jarigen: een streeflijst voor kleuters. Rotterdam: Projectbureau ovb Rotterdam.

Denckla, M. (1985). Motor coordination in dyslexic children: Theoretical and clinical implications. In F. Duffy & N. Geschwind (eds). Dyslexica: A neuroscientific approach to clinical evaluation. Boston: Little, Brown & Company.

Dik, S.C. (1989). The Theory of Functional Grammar. Dordrecht: Foris Publications.

Dungen, L. van den & Verboog, M. (1991). Kinderen met taalontwikkelingsstoornissen. Bussum: Coutinho.

Dungen, L. van den & Boon, N. den (2001). Beginnende communicatie. Therapieprogramma voor communicatieve functies in de preverbale en vroegverbale fase. Amsterdam: Harcourt.

Dungen, L. van den (2007). Taaltherapie voor kinderen met taalontwikkelingsstoornissen. Bussum: Coutinho.

Elbers, L., & Loon-Vervoorn, W.A. van (2000). Lexicon en semantiek. In S. Gillis & A.M. Schaerlaekens (red.). Kindertaalverwerving. Een handboek voor het Nederlands. Groningen: Martinus Nijhoff: 185-225.

Ervin-Tripp, S. (1974). Is second language learning like the first? TESOL Quarterly, 8, 111-127.

Feiter, I. (2005). Het effect van Piracetam op woordvindingsproblemen bij kinderen. Een oriënterende studie. Doctoraalscriptie Algemene Taalwetenschap Psycholinguïstiek en Taalpathologie, Universiteit van Amsterdam.

Feiter, I., & Hilgers, D. (2006). Therapie bij woordvindingsstoornissen. Handout symposium Alle Taal Centraal, 21 maart, Veldhoven. www.alletaalcentraal.nl

Fey, M. (1986). Language intervention in young children. Boston, MA: College-Hill Press.

Fey, M., & Proctor-Williams, K. (2000). Recasting, elicited imitation and modelling in grammar intervention for children with specific language impairments. In D.V.M. Bishop & L.B. Leonard (eds). Speech and language impairments in children. Causes, Characteristics, Intervention and Outcome. Philadelphia, PA: Taylor & Francis.

Frith, U. (1989). Autism: Explaining the enigma. Oxford: Blackwell.

Gerken, L.A. (1991). The metrical basis for children’s subjectless sentences. Journal of Memory and Language, 30, 431-451.

Gerken, L.A. (1996). Prosodic structure in young children’s language production. Language, 72, 683-712.

German, D. (2001). A phonological based strategy to improve word-finding abilities in children. Communication Disorders Quarterly, 23, 179-192.

German, D., & Newman, R.S. (2004). The impact of lexical factors on children’s word-finding errors. Journal of Speech, Language and Hearing Research, 47, 624-636.

Gillam, R.B. (2006). A randomized comparison of three language intervention programs. Keynote Lecture Child Language Seminar, University of Newcastle upon Tyne, uk, 21th of July.

Goorhuis-Brouwer, S.M., & Schaerlaekens, A.M. (2003). Handboek Taalontwikkeling, taalpathologie en Taaltherapie bij Nederlandssprekende kinderen. Utrecht: De Tijdstroom.

Greenspan, S.I., & Wieder, S. (2005). Infant and early childhood mental health: A comprehensive developmental approach to assessment and intervention. Washington: American Psychiatric Publishing.

Grice, H.P. (1975). Logic and Conversation. In P. Cole & J. Morgan (eds). Speech Acts, Syntax and Semantics, 3. New York: Academic Press.

Hart, B.M., & Risley, T.R. (1975). Incidental teaching of language in the preschool. Journal of Applied Behavior Analysis, 8, 411-420.

Hart, B.M., & Risley, T.L. (1995). The social world of children learning to talk. Baltimore: Paul Brookes.

Hoff-Ginsberg, E. (1987). Topic Relations in mother-child conversation. First Language, 7, 145-158.

Jansonius-Schultheiss, K. (1986). Dysfasie bij kinderen. Logopedie en Foniatrie, 58, 102-108.

Jansonius-Schultheiss, K., Roelofs, M., De Bruin, B., & Stumpel, H. (2006). Renfrew’s Taalschalen Nederlandse Aanpassing en uitbreiding (RTNA). Amsterdam: Pro-education.

Joffe, V. (2006). Speech and language therapy with language impaired secondary school children: assessment, therapeutic and methodological implications. Proceedings Child Language Seminar, University of Newcastle upon Tyne, uk 138-139.

Jong, J. de (1999). Specific Language Impairment in Dutch: Inflectional Morphology and Argument Structure. Dissertatie. Rijksuniversiteit Groningen.

Joyce, N. (2006). BLAST: a Programme for Use in Nurseries. Middlesbrough: Middlesbrough Primary Care nhs Trust.

Julien, M.M.R., & Blumenthal, M. (1994). Taalstoornissen bij meertalige kinderen. In H.F.M. Peters e.a. (red.). Handboek Stem-Spraak-Taalpathologie (B8.1.5). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Knijff, W.A., & Goorhuis-Brouwer, S.M. (2002). Therapie-effecten bij kinderen met specifieke en niet-specifieke taalstoornissen. Logopedie en Foniatrie, 74, 209-214. Konst, E. (2006). Vroegsignalering van spraaktaalstoornissen op het consultatiebureau. Handout symposium Alle Taal Centraal, 21 maart. Veldhoven. www.alletaalcentraal.nl.

Lahey, M. (1988). Language disorders and language development. New York: Macmillan.

Law, J. (2004). The implications of different approaches to evaluating intervention: Evidence from the study of language delay/disorder. Folia Phoniatrica, 56, 199-219.

Leonard, L. (1975). Modeling as a clinical procedure in language training. Language, Speech, and Hearing Services in the Schools, 6, 72-85.

Leonard, L., Camarata, S., Rowan, L., & Chapman, K. (1982). The communicative functions of lexical usage by language impaired children. Applied Psycholinguistics, 10, 179-202.

Leonard, L. (2000). Experimental studies of language learning impairment across languages. In D.V.M. Bishop & L.B. Leonard (eds). Speech and language impairments in children. Causes, Characteristics, Intervention and Outcome. Philadelphia, PA: Taylor & Francis.

Levelt, W.J.M. (1989). Speaking. From intention to articulation. Cambridge, ma: mit Press.

Manders, E. (1996). Al doende spreekt men. Normale en afwijkende pragmatiek bij kinderen en volwassenen. Leuven: Acco.

Manders, E. (2001). Therapie op pragmatische basis. In Manders, E., & Zink, I. (red.). Taaltherapie bij kinderen. Antwerpen: Garant.

Manolson, A. (1996). Praten doe je met zijn tweeën: een gids voor ouders om hun kind te helpen bij het leren praten. Utrecht: nizw uitgeverij.

Miller, J. (1981). Assessing children’s Language behaviour: A developmental process approach. Needham Hts, ma: Allyn & Bacon.

Naremore, R. (1980). Language disorders in children. In T. Hixon, L. Shriberg & J. Saxman (eds). Introduction to communication disorders. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall: 137-176.

Nelson, N. (1993). Childhood language disorders in context: Infancy through adolescence. Columbus, oh: Merrill.

Njiokiktjien, Ch. (2004). Gedragsneurologie van het Kind. Amsterdam: Suyi Publicaties.

Noens, I., Berckelaer-Onnes, I. van & Verpoorten, R. (2000). Indicatiestelling ondersteunende communicatie bij ass. Kan Comvoor leemte opvullen? Logopedie en Foniatrie, 72, 244-247.

Paul, R. (1993). Patterns of development in late talkers: Preschool years. Journal of Childhood Communication Disorders, 15: 7-14.

Paul, R. (2000a). Language disorders from infancy to adolescence. Assessment and intervention. St. Louis: Mosby.

Paul, R. (2000b). Predicting outcomes of early expressive language delay: Ethical implications. In D.V.M. Bishop & L.B. Leonard (eds). Speech and language impairments in children. Causes, Characteristics, Intervention and Outcome. Philadelphia, pa: Taylor & Francis.

Paul, R., & Cohen, D. (1984). Outcomes of severe disorders of language acquisition. Journal of Autism and Developmental Disorders, 14, 405-421.

Perfetti, C. (1985). Reading ability. New York: Oxford University Press.

Postel, R. (2001). Taalstimulering bij meertaligen. In E. Manders & I. Zink (red.). Taaltherapie bij kinderen. Antwerpen: Garant.

Renfrew, C. (1997).The Renfrew Language Scales. Bicester: Speechmark.

Robertson, S.B., & Weismer, S. (1997). The inf luence of peer models on the play scripts of children with specific language impairments. Journal of Speech, Language and Hearing Research, 40, 49-61.

Schaerlaekens, A.M. (2002). Inleiding. In E. Manders & I. Zink (red.). Taaltherapie bij kinderen. Antwerpen: Garant.

Schaerlaekens, A., Kohnstamm, D., Lejaegere, M., Vries, A. de, Peeters, L., & Zink, I. (1999). Streeflijst Woordenschat voor Zesjarigen (3e herz. versie gebaseerd op nieuw onderzoek in Nederland en België). Amsterdam: Harcourt.

Schuele, C.M., Rice, M.L., & Wilcox, K.A. (1995). Redirects: a strategy to increase peer initiations. Journal of Speech, Language and Hearing Research, 38, 1319-1333.

Schwartz, R., Chapman, K., Terrell, B., Prelock, P., & Rowan, L. (1985). Facilitating word combinations in language impaired children through discourse structure. Journal of Speech and Hearing Disorders, 50, 31-39.

sli Working Group (2004). The Child with SLI and its educational setting. Meeting 30th of March, 2004, School of Education, University of Birmingham, Birmingham, UK.

Snow, C. E., & Ferguson, C. (eds). (1977). Talking to children: Language input and acquisition: Language input and acquisition. New York: Academic Press.

Steerneman, P. (2000). Leren denken over denken en leren begrijpen van emoties. Groepsbehandeling van kinderen. Leuven: Garant.

Stelt, J.M. van der (1993). Finally a word: a sensori-motor approach to the mother-infant system in its development towards speech. Dissertatie. Universiteit van Amsterdam.

Storkel, H. L. (2001). Learning new words: Phonotactic probability in language development. Journal of Speech, Language an Hearing Research, 44, 1321-1337.

Stiegler L.N., & Hoffmann P.R. (2001). Discourse intervention for word finding in children. Journal of Communication Disorders, 34, 277-303.

Tallal, P., Stark, R.E., & Mellits, E.D. (1985). Identification of language-impaired children on the basis of rapid perception and production skills. Brain and Language, 25, 314-322.

Tallal, P. (1988). Developmental Language Disorders. In J.F. Kavanagh & T.J. Truss, Jr. (eds). Learning Disabilities: Proceedings of the national conference. Parkton, md: York Press: 181-172.

Tallal, P., Merzenich, M., Miller, S., & Jenkins, W. (1998). Language learning impairments: Integrating basic science, technology and remediation. Experimental Brain Research, 123, 210-219.

Tomassello, M. (2000). Acquiring syntax is not what you think. In D.V.M. Bishop & L.B. Leonard (eds). Speech and language impairments in children. Causes, Characteristics, Intervention and Outcome. Philadelphia, pa: Taylor & Francis.

Tomblin, J.B. (2005). Adolescent Outcomes of Developmental Language Disorder in Kindergarten. Plenaire presentatie, srcld. University of Wisconsin, Madison, usa.

Veerman, J.W., & Duivenvoorde, Y. (1997). Evaluatieonderzoek Hanen Oudercursus: het uitkomstonderzoek. Duivendrecht: Paedologisch Instituut.

Verhallen, M., & Verhallen, S. (2005). WoordenStart. Enkhuizen: AmbraSoft.

Verpoorten, R., Noens, I., & Berckelaer-Onnes, I. (1999). ComVoor: Voorlopers in Communicatie. Leiden. Te bestellen via:luyckx@fsw.leidenuniv.nl.

Vygotsky, L. (1978). Mind in society: The development of higher psychological processes. Cambridge, ma: Harvard University Press.

Warren, S.F., & Kaiser, A.P. (1986). Generalization of treatment effects by young languagedelayed children: a longitudinal analysis. Journal of Speech and Hearing Disorders, 51, 239-251.

Weismer, S., & Hesketh, L. (1993). The inf luence of prosodic and gestural cues on novel word acquisition by children with specific language impairment. Journal of Speech and Hearing Research, 36, 1013-1025.

Wetherby, A., & Prizant, B. (2005). Autism Spectrum Disorders. A Transactional Developmental Perspective. Baltimore: Paul Brooks.

Blank, M. (1973). Teaching, learning in the preschool: a dialogue approach. Ohio: Columbus.

Braam-Voeten, M.W.J.A. (1997). Van Taaltheorie naar Taaltherapie. Evaluatie en analyse van een congruentie- en capaciteitentherapie bij kinderen met taalstoornissen. Dissertatie. Enschede: Universiteit Twente.

Braam-Voeten, M.W.J.A., & Stokmans, M.M. (1995). Woordenschat-programma: Leidraad en Basislijst. Amsterdam: Harcourt.

Braam-Voeten, M.W.J.A., & Stokmans, M.M. (2001). Het Basis-Woordenschat-programma. Theoretisch sterk onderbouwd en bruikbaar voor vele doeleinden. Logopedie en Foniatrie, 73, 152-157.

Buekers, R., & Dekelver, J. (2002). Indirecte taaltherapie: Vormen van ouderbegeleiding bij kinderen met een gestoorde taalverwerving. In E. Manders & I. Zink (red.). Taaltherapie bij kinderen. Antwerpen: Garant.

Damhuis, R., Glopper, K. de, Boers, M., & Kienstra, M.A.M. (1992). Woordenlijst voor 4- tot 6jarigen: een streeflijst voor kleuters. Rotterdam: Projectbureau ovb Rotterdam.

Dungen, L. van den & Verboog, M. (1991). Kinderen met taalontwikkelingsstoornissen. Bussum: Coutinho.

Dungen, L. van den & Boon, N. den (2001). Beginnende communicatie. Therapieprogramma voor communicatieve functies in de preverbale en vroegverbale fase. Amsterdam: Harcourt.

Dungen, L. van den (2007). Taaltherapie voor kinderen met taalontwikkelingsstoornissen. Coutinho, Bussum.

Kievit, Th., Tak, J.A., & Bosch, J.D. (red.) (2002). Handboek psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen. Utrecht: De Tijdstroom.

Manders, E. (1996). Al doende spreekt men. Normale en afwijkende pragmatiek bij kinderen en volwassenen. Leuven: Acco.

Manders, E., & Zink, I. (red.) (2002). Taaltherapie bij kinderen. Antwerpen: Garant.

Nulft, D. van der & Verhallen, M. (2002). Met woorden in de weer. Praktijkboek voor het basisonderwijs. Bussum: Coutinho.

Schaerlaekens, A., Kohnstamm, D., Lejaegere, M., Vries, A. de, Peeters, L & Zink, I. (1999). Streeflijst woordenschat voor 6-jarigen (3e herz. versie gebaseerd op nieuw onderzoek in Nederland en België). Amsterdam: Harcourt.

Schlichting, L., & Koning, G. de (1990). FIT, Functionele imitatie van taalstructuren. Taalprogramma voor kinderen met een grammaticale achterstand. Amsterdam: Harcourt. Schlichting, L., & Koning, G. de (1998). TenT, Taalachterstand en Taalverwerving. Een programma voor kinderen met een grammaticale en lexicale achterstand. Amsterdam: Harcourt. Werkgroep Trant. (1995). Transparant, een helder oefenprogramma voor taalontwikkeling. Ternaet:

Baert. Werkgroep Trant. (1996). Transparant Supplement. Ternaet: Baert. Werkgroep Trant. (1998). Transparant Plus. Ternaet: Baert. Zink, I. (2002). Therapie op semantische basis / Woordenschattherapie. In E. Manders & I.

Zink (red.). Taaltherapie bij kinderen. Antwerpen: Garant.

Welle Donker-Gimbrère, M., Slofstra-Bremer, C., Meulen, Sj. van der, Denderen-Lubbers,

M. van, Beek, B. van & Verschoor, A. (red.) (2000). Spraak- en taalproblemen bij kinderen. Ervaringen en inzichten. Assen: van Gorcum.

http://www.hszuyd.nl/logobehandelmaterialen voor Taalstoornissen, samengesteld door de logopedisten Anne Heijthuijsen, Petra Mulleners, Patricia Onstein en Thea Swinkels.

www.baert.com

www.harcourt.nl

www.prolog-k2.nl

www.schubi.nl

Titel: Taaltherapie bij kinderen met taalontwikkelingsproblemen
Auteurs: Dr. H.F.M. Peters
Prof. Dr. R. Bastiaanse
Prof. Dr. J. Van Borsel
Dr. K. Jansonius-Schultheiss
Prof. Dr. P.H.O. Dejonckere
Drs. Sj. Van der Meulen
B.J.E. Mondelaers
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Boek: Taalontwikkelingsstoornissen
Print ISBN: 978-90-368-0795-1

Elektronisch ISBN: 978-90-368-0796-8

Copyright: 2014
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-0796-8_15

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen