Top

Gepubliceerd in:

2017 | OriginalPaper | Hoofdstuk

6. Orgaantransplantatie en bloedtransfusie

Auteur : Prof. dr. D. P. Engberts

Gepubliceerd in: Leerboek Gezondheidsrecht

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Samenvatting

Al in het begin van de twintigste eeuw was het chirurgisch mogelijk om organen te transplanteren, maar pas decennia later wist men een getransplanteerd orgaan ook duurzaam te laten functioneren. Vanaf 1966 worden in Nederland met succes niertransplantaties verricht en sinds de jaren tachtig ook lever-, pancreas-, hart- en longtransplantaties. Jaarlijks wordt daarnaast een groot aantal weefseltransplantaties verricht met huid, bot en hoornvlies. De Wet op de orgaandonatie (WOD) beoogt een viertal doelen te bereiken: meer rechtszekerheid voor patiënten, donors, nabestaanden, artsen en ziekenhuizen, vergroting van het aanbod en rechtvaardige verdeling van de beschikbare organen en voorkomen dat financiële belangen gaan overheersen. Sinds de invoering in 1998 is de WOD driemaal geëvalueerd, veelal met het doel het aanbod van donororganen te vergroten.

vorige hoofdstuk Rondom het einde van het leven

volgende hoofdstuk Belangen van derden: medische verklaringen, keuringen en adviezen

Kootstra G. Geschiedenis van orgaantransplantatie. In: Wezel HBM van, Slooff MJH, Goor H van, redactie. Orgaandonatie. Organisatorische, juridische, ethische en medisch-technische aspecten van orgaan- en weefseldonatie. Houten/Diegem: Bohn Stafleu van Loghum; 1998. pag. 3–5.

Wever LJS. Het juridisch kader. In: Wezel HBM van, Slooff MJH, Goor H van, redactie. Orgaandonatie. Organisatorische, juridische, ethische en medisch-technische aspecten van orgaan- en weefseldonatie. Houten/Diegem: Bohn Stafleu van Loghum; 1998. pag. 13.

ZonMw. Evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag: ZonMw; 2001.

ZonMw. Tweede evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag: ZonMw; 2004.

ZonMw. Derde evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag: ZonMw; 2006.

Art. 1 WOD.

Bloeddonaties zijn geregeld in de Wet inzake bloedvoorziening; voor donatie van geslachtscellen en embryo’s is een regeling opgenomen in de Embryowet, zie par. 4.5. Voor gebruik van foetaal weefsel is de Wet foetaal weefsel tot stand gebracht.

Art. 32 WOD.

Dergelijke donors woorden ook altruïstische of samaritaanse donors genoemd in navolging van de gelijkenis uit Lucas 10:25–37, waar het verhaal wordt verteld van een man die hulp biedt aan een hem onbekende hulpbehoevende zonder een tegenprestatie te vragen.

Leidsch Dagblad 17 december 2011.

Art. 6 WOD.

Art. 8 WOD.

Art. 3 WOD. Incidenteel wordt ervoor gepleit om orgaandonatie bij leven of de registratie in het Donorregister als potentiële postmortale donor te stimuleren door het introduceren van financiële prikkels: Dijk G van, Hilhorst MT. Financiële stimulering van orgaandonatie. Een ethische verkenning. Den Haag: Centrum voor ethiek en gezondheid; 2007. Als vergoeding voor orgaandonatie bij leven wordt gesuggereerd levenslange vrijstelling van premiebetaling voor de ziektekostenverzekering.

Klerk M de, IJzermans JNM, Kranenburg LW et al. Gepaarde donorruil. Nieuw landelijk programma voor nierdonatie bij leven. Ned Tijdschr Geneeskd 2004;148:420–3.

Zie bijvoorbeeld: www.niertransplantatie.info/patienten/niertransplantatiemogelijkheden.

Hoewel de lever een regenererend vermogen heeft, zal partiële leverdonatie door een wilsonbekwame niet spoedig geoorloofd zijn vanwege de daaraan voor de donor verbonden medische risico’s.

Kamerstukken II 1991/92, 22358, nr. 3, pag. 12 (MvT).

De WOD houdt er geen rekening mee dat het familielid van de wilsonbekwame aspirant-donor wiens toestemming wordt vereist, zelf de belanghebbende patiënt kan zijn aan wie de donatie ten goede zal komen. Het ligt in de rede te veronderstellen dat in zo’n situatie de rechtbank er niet mee akkoord zal gaan dat de vereiste toestemming door het belanghebbende familielid wordt gegeven.

Art. 4 WOD.

Thans: Stichting Matchis te Leiden

Art. 5 WOD.

Strikt genomen had het donorcodicil toen geen wettelijke basis, maar in de praktijk gold het als afdoende legitimatie om tot uitname van organen over te gaan.

Art. 9 WOD.

Overigens is een donorcodicil of een andere schriftelijke wilsverklaring met betrekking tot orgaandonatie ook voldoende om te gelden als toestemming of bezwaar in de zin van de WOD (art. 9 lid 4 WOD).

Art. 10 WOD.

Art. 10 lid 1 WOD.

Art. 10 lid 4 WOD.

Voor het geval de ouders niet het gezag over de minderjarige uitoefenden: de voogd.

Art. 12 WOD.

Art. 23 lid 2 WOD.

Art. 20 lid 3 WOD.

Art. 20 WOD.

Art. 11 lid 1 WOD.

Art. 11 lid 2 WOD.

Art. 11 lid 3 WOD.

Art. 14 lid 1 WOD.

Art. 14 lid 2 WOD. Zie hierover: Dijk JG van. Hersendood en orgaandonatie. In: NVvN: Biemond Cursus Intensive Care en Traumatologie.Utrecht; 2012, pag. 29–44.

Dit (geactualiseerde) Hersendoodprotocol is van kracht geworden als bijlage bij een algemene maatregel van bestuur (Besluit Hersendoodprotocol van 21 maart 2016, Stb. 2016, 170). Zie ook: Besluit van 19 september 2016, Stb. 2016, 349, art. XXVII (correctie van een misslag).

Kompanje, EJO, Dijk G van, Bakker J. Een weg naar meer postmortale donors. Med Contact 2008;63:1.541–4.

Art. 23 WOD.

Art. 24 e.v. WOD.

Art. 18 lid 1 en 2 WOD.

Een vergelijkbare overeenkomst bestaat tussen de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS) en de Stichting Bio Implant Services te Leiden met betrekking tot weefsels (hoornvliezen, hartkleppen, bot).

Deze en andere informatie is te vinden op www.transplantatiestichting.nl.

Art. 18 lid 3 WOD.

Art. 22 lid 1 WOD.

ZonMw. Evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag: ZonMw; 2001. ZonMw. Tweede evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag: ZonMw; 2004. ZonMw. Derde evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag: ZonMw; 2006.

ZonMw. Tweede evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag: ZonMw; 2004, pag. 135.

ZonMw. Tweede evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag: ZonMw; 2004, pag. 136.

ZonMw. Derde Evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag: ZonMw; 2006.

Med Contact 2011;66:1631.

Ook met betrekking tot postmortale orgaandonatie is voorgesteld financiële prikkels te overwegen om het aanbod te vergroten. Die prikkels zouden kunnen bestaan uit het uitkeren van een geldbedrag bij inschrijving in het Donorregister, uit een eenmalige korting op de ziektekostenverzekeringspremie of uit een hogere inschaling op de wachtlijst ingeval de aspirant-donor later zelf zou zijn aangewezen op een orgaantransplantatie. Ook kan worden gedacht aan een bijdrage in de uitvaartkosten nadat orgaandonatie daadwerkelijk heeft plaatsgevonden. Dijk G van, Hilhorst MT. Financiële stimulering van orgaandonatie. Een ethische verkenning. Den Haag: Centrum voor ethiek en gezondheid; 2007.

Kamerstukken I 2015/16, 33506, nr. A.

Incidenteel zijn zulke transplantaties ook al verricht, zij het nog niet met blijvend resultaat.

In het Engels spreekt men van variant Creutzfeldt-Jakob Disease, afgekort: vCJD.

Xenotransplantatie is vooralsnog verboden op grond van art. 6a lid 1 WBMV. Bij AMvB kunnen bepaalde verrichtingen van dit verbod worden uitgezonderd.

Er is ook EU-regelgeving inzake bloed en bloedproducten. Die is in het bijzonder van belang voor de lang houdbare bloedproducten zoals stollingsfactoren, immunoglobulinen en albumine, waarvoor een internationale markt bestaat.

Art. 2 Wib.

Art. 3 Wib.

Art. 4 lid 1 Wib.

Het inzamelen van bloed uit navelstrengen en het oogsten van stamcellen uit perifeer bloed door middel van aferese worden niet aangemerkt als een bloeddonatie in de zin van de Wib en vallen daarom niet onder de werking van deze wet. De Wet kwaliteit en veiligheid lichaamsmateriaal is wel van toepassing.

Art. 2 Wib.

Art. 4 lid 2 Wib.

Art. 14 Wib.

Art. 5 Wib.

Rechtbank Amsterdam 3 februari 1999; TvGR 2000/41.

Het beleid van Sanquin ter voorkoming van overdracht van virale, bacteriële en parasitaire infecties en van prionziekten is gedetailleerd beschreven in de (interne) Richtlijn Donorkeuring (versie 018 d.d. 27.06.2016).

College voor de Rechten van de Mens: oordeel nr. 2014–0284 (24 april 2015).

In 2007 had de Commissie Gelijke Behandeling – de voorganger van het CRM – geoordeeld dat permanente uitsluiting als bloeddonor gerechtvaardigd was om dringende redenen van volksgezondheid.

Gevers JKM, Friele RD. Beslissen over postmortale orgaandonatie: tussen toestemming en bezwaar. NJB. 2004;79(2):032–7.

Hartogh GA den. Afscheid van de vrijblijvendheid. Beslissystemen voor orgaandonatie in ethisch perspectief. Den Haag: Centrum voor ethiek en gezondheid; 2008.

Hené RJ. De opmars en problemen van levende donors. In: Engberts DP et al., redactie. Ethiek & recht in de gezondheidszorg (losbl.). Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2004. Katern XXIII: Transplantatiegeneeskunde.

Hilhorst MT. Nierdonatie bij leven: ethische vragen bij een dynamische praktijk. In: Engberts DP et al., redactie. Ethiek & recht in de gezondheidszorg (losbl.). Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2005. Katern XXIII: Transplantatiegeneeskunde.

Kompanje EJO. Geven en nemen. De praktijk van postmortale orgaandonatie. Een kritische beschouwing. Utrecht: Van der Wees; 1999.

Meersbergen DYA van. Commentaar Wet op de orgaandonatie. In: Engberts DP et al., redactie. Tekst & commentaar gezondheidsrecht*. 6e druk. Deventer: Kluwer; 2015. pag. 1471–526.

Persijn GG. Allocatie van organen, in het bijzonder nieren, binnen Eurotransplant. In: Engberts DP et al. redactie. Ethiek & recht in de gezondheidszorg (losbl.). Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2005. Katern XXIII: Transplantatiegeneeskunde.

Rood JJ van. Kort verslag van een ontdekkingsreis in de transplantatie-immunologie. Leiden: LAG; 2005.

Steijns D, et al. Ontwikkelingen in corneatransplantatie. Lamellaire technieken in opkomst. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:A6096.PubMed

10.

Wezel HBM van, Slooff MJH, Goor H van, redactie. Orgaandonatie. Organisatorische, juridische, ethische en medisch-technische aspecten van orgaan- en weefseldonatie. Houten/Diegem: Bohn Stafleu van Loghum; 1998.

11.

Wijmen FCB van. Een kleine mooie ritselende revolutie. Over de effectiviteit van 35 jaar patiëntenrechten in Nederland. Maastricht: Universiteit Maastricht; 2006.

12.

ZonMw. Evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag: ZonMw; 2001.

13.

ZonMw. Tweede evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag: ZonMw; 2004.

14.

ZonMw. Derde evaluatie Wet op de orgaandonatie. Den Haag: ZonMw; 2006. ZonMw. Evaluatie Wet inzake bloedvoorziening. Den Haag: ZonMw; 2003.

15.

ZonMw. Tweede evaluatie Wet inzake bloedvoorziening. Den Haag: ZonMw; 2008.

Titel: Orgaantransplantatie en bloedtransfusie
Auteur: Prof. dr. D. P. Engberts
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Boek: Leerboek Gezondheidsrecht
Print ISBN: 978-90-368-1779-0

Elektronisch ISBN: 978-90-368-1780-6

Copyright: 2017
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-1780-6_6

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen