Onderdelen van bemoeizorg voor mensen met (comorbide) verslaving en aanbevelingen voor richtlijnontwikkeling voor de Nederlandse praktijk

De belangstelling voor kwaliteit in de zorg is de afgelopen decennia sterk toegenomen, evenals het aantal methoden en technieken om kwaliteit te bewaken en te bevorderen. Richtlijnen zijn hiervan een goed voorbeeld. Voor bemoeizorg, onderdeel van de openbare geestelijke gezondheidszorg, is richtlijnontwikkeling nog in een pril stadium. In dit artikel wordt ingegaan op welke onderdelen door professionals en managers van belang worden geacht bij bemoeizorg voor cliënten met (comorbide) verslaving en hoe vaak deze onderdelen in Nederland voorkomen. De gebruikte onderzoeksmethoden zijn concept mapping, semi-gestructureerde interviews en een vragenlijstonderzoek. Het onderzoek resulteerde in een gecategoriseerde lijst van onderdelen van bemoeizorg voor mensen met (comorbide) verslaving die van belang worden geacht met als hoofdthema’s: professionals, organisatie, zorgproces en doelstellingen. Het vragenlijstonderzoek liet zien dat de bemoeizorgprogramma’s in Nederland gemiddeld acht jaar oud zijn en in 97% van de gevallen bestaan uit een samenwerkingsverband van gemiddeld twaalf organisaties. Op een aantal aspecten bestaat er grote variatie tussen bemoeizorgprogramma’s in Nederland. Op grond van de bevindingen wordt aanbevolen om bemoeizorg voor mensen met (comorbide) verslaving te typeren aan de hand van vier onderdelen: professionals, organisatie, zorgproces en doelstellingen. Ten tweede dat een richtlijn niet kan bestaan uit een vastomlijnd pakket dat algemene geldigheid kent, maar beter uit een combinatie van vaste (verplichte) en variabele (attenderende) onderdelen. Verder bleek dat lang niet alle bemoeizorgprogramma’s een heldere omschrijving hebben van het ‘product’ dat ze leveren (onder andere: zorgvisie, zorgpakket, eindtermen), terwijl dit wel is aan te bevelen.