Top

Gepubliceerd in:

01-09-2014 | Wetenschap

Is schematherapie bij ouderen zinvol?

Een proof-of-conceptstudie naar de effectiviteit van groepsschematherapie

Auteurs: Drs. A.C. Videler, Prof. dr. G. Rossi, Drs. M. Schoevaars, Prof. dr. C.M van der Feltz-Cornelis, Prof. dr. S.P.J. van Alphen

Gepubliceerd in: GZ - Psychologie | Uitgave 6/2014

Samenvatting

Achtergrond:

Recent is aangetoond dat schemagerichte cognitieve gedragstherapie in groepsverband (SCBT-g) tot verbeteringen leidt in actuele symptomatologie, maladaptieve schema’s en schemamodi. Dit is onderzocht bij zowel volwassenen (gemiddelde leeftijd 38) als jongvolwassenen (gemiddelde leeftijd 22,5 jaar) met persoonlijkheidsstoornissen of kenmerken hiervan. Er is echter nog geen effectonderzoek verricht bij ouderen. Daarom hebben we in een proof-of-conceptstudie verkend of SCBT-g effectief is bij ouderen met kenmerken van een persoonlijkheidsstoornis en recidiverende depressies. Een proof-of-conceptstudie betreft een studie waarin de toepasbaarheid en werkzaamheid van een nieuwe interventie getest wordt in een kleine pilotstudie.

Methode:

Eenendertig ambulante patiënten, variërend in leeftijd van 60 tot 78 jaar, met kenmerken van een persoonlijkheidsstoornis en/of recidiverende depressies. Primaire uitkomstmaat was actuele symptomatologie (BSI) en intermediërende uitkomstmaten waren maladaptieve schema’s (YSQ) en schemamodi (SMI), gemeten voorafgaand, halverwege en aan het einde van de behandeling. T-toetsen voor afhankelijke steekproeven werden verricht, en Cohen’s d effectmaten berekend. Als proof-of-conceptanalyse werden hiërarchische regressieanalyses met residuale verschilscores gebruikt om te analyseren of vroege procesveranderingen in maladaptieve schema’s latere veranderingen in symptomatologie voorspelden.

Resultaten:

Het bleek dat SCBT-g leidde tot significante verbetering in alle drie de uitkomstmaten met middelmatige effectgroottes. Veranderingen in de ernst van maladaptieve schema’s van het begin tot het midden van de behandeling voorspelden symptoomverbetering van het midden tot het einde van de behandeling.

Conclusie:

Onze bevindingen bieden voorlopig bewijs dat SCBT-g via verbeteringen in maladaptieve schema’s leidt tot significante afname van klachten bij ouderen met kenmerken van een persoonlijkheidsstoornis en/of recidiverende depressies. SCBT-g bleek bij ouderen wel iets minder effectief dan bij volwassenen (Van Vreeswijk e.a. 2012) en jongvolwassenen (Renner e.a. 2013). Wellicht dient schematherapie aangepast te worden aan leeftijdsspecifieke aspecten van ouderen om de effectiviteit te vergroten. Een noodzakelijke vervolgstap voor verder onderzoek is een RCT met controleconditie. Voor de GZ-psycholoog met opleiding in schematherapie is deze geprotocolleerde behandelmethode goed toepasbaar in de klinische praktijk.

vorige artikel ‘De psychotherapie bespaart de samenleving veel geld’

volgende artikel Wat is de bedoeling?

Gedetailleerde informatie over de statistische analyses is op te vragen bij de eerste auteur.

American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders, 4th edition text revision. Washington DC: American Psychiatric Association.CrossRef

American Psychological Association (2013). Guidelines for psychological practice with older adults. Washington DC: American Psychological Association.

Arntz, A., & Van Genderen, H. (2009). Schema therapy for borderline personality disorder. Oxford: Wiley-Blackwell.

Balsis, S., Woods, C.M., Gleason, M.E., e.a. (2007). Over and underdiagnosis of personality disorders in older adults. American Journal of Geriatric Psychiatry, 15, 742–753. doi: 10.1097/jgp.0b013e31813c6b4eCrossRefPubMedPubMedCentral

Bamelis, L., Bloo, J., Bernstein, D., & Arntz, A. (2012). Effectiveness studies. In: Vreeswijk, M. van, Broersen, J., & Nadort, M. (Red.). The Wiley-Blackwell Handbook of Schema Therapy. Chichester: John Wiley & Sons.CrossRef

Bamelis, L.M., Evers, S.M.A.A., Spinhoven, P., e.a. (2013). Results of a Multicenter Randomized Controlled Trial of the Clinical Effectiveness of Schema Therapy for Personality Disorders. American Journal of Psychiatry in Advance. doi:10.1176/appi.ajp.2013.12040518

Beurs, E. de (2011). Brief Symptom Inventory: Handleiding. Leiden: PITS.

Broersen, J., & Van Vreeswijk, M. (2012). Schema therapy in groups: a short-term schema CBT protocol. In: Vreeswijk, M. van, Broersen, J., & Nadort, M. (Red.). The Wiley-Blackwell Handbook of Schema Therapy. Chichester: John Wiley & Sons.

Cohen, J. (1988). Statistical power analyses for the behavioral sciences (2nd ed.). Hillsdale: Erlbaum.

Derogatis, L.R. (1975). The Symptom Checklist-90-R. Baltimore: Clinical Psychometric Research.

Finkel, S.E. (1995). Causal analysis with panel data. Thousand Oaks: Sage.CrossRef

Farrell, J. (2012). Introduction to Group schema therapy. In: Van Vreeswijk, M., Broersen, J., & Nadort, M. (Red.). The Wiley-Blackwell Handbook of Schema Therapy. Chichester: John Wiley & Sons.CrossRef

Giesen-Bloo, J., Van Dyck, Spinhoven, P., e.a. (2006). Outpatient psychotherapy for borderline personality Disorder: Randomized trial of Schema-focused therapy versus transference-focused psychotherapy. Archives of General Psychiatry, 63, 649–658. doi: 10.1001/archpsyc.63.6.649CrossRefPubMed

Hendriks, G.J., Oude Voshaar, R.C., Keijsers, G.P., e.a. (2008). Cognitivebehavioural therapy for late-life anxiety disorders: a systematic review and metaanalysis. Acta Psychiatrica Scandinavica, 117, 403–411. DOI: 10.1111/j.1600-0447.2008.01190.xCrossRefPubMed

James, I.A. (2008). Schemas and schema-focused approaches with older people. In: Laidlaw, K., & Knight, B. (Red.) Handbook of Emotional Disorders in Later Life: Assessment and treatment. Oxford: Oxford University Press.

Krishna, M., Jauhari, A., Lepping, P, e.a. (2011). Is group psychotherapy effective in older adults with depression? A systematic review. International Journal of Geriatric Psychiatry, 26(4), 331–340. DOI: 10.1002/gps.2546CrossRefPubMed

Laidlaw, K., & Thompson, L.W. (2008). Cognitive behaviour therapy with depressed older people. In: Laidlaw, K. & Knight, B. (Red.) Handbook of Emotional Disorders in Later Life: Assessment and treatment. Oxford: Oxford University Press.CrossRef

Lambert, M.J., Hansen, N.B., & Bauer, S. (2008). Assessing the clinical significance of outcome results. In: Nezu, A., & Nezu, C.M. (Red.) Evidence-based Outcome research: A Practical Guide to conducting randomized controlled trials for psychosocial interventions. New York: Oxford University Press.

Lawrence Gould, A. (2005). Timing of futility analyses for ‘proof of concept' trials. Statistics in Medicine, 24, 1815–1835. DOI: 10.1002/sim.2087CrossRefPubMed

Lobbestael, J., Van Vreeswijk, M. F., Spinhoven, P., e.a. (2010). Reliability and validity of the Short Schema Mode Inventory (SMI). Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 38, 437–458. doi: 10.1017/S1352465810000226CrossRefPubMed

Lobbestael, J., Van Vreeswijk, M. F., Arntz, e.a. (2005). Dutch translation of the Young Atkinson mode inventory (YAMI). Maastricht: Maastricht University.

Oltmanns, T.F., & Balsis, S. (2011). Personality disorders in later life: Questions about the measurement, course and impact of disorders. Annual Review of Clinical Psychology, 27, 321–349. doi: 10.1146/annurev-clinpsy-090310-120435CrossRef

Pauwels E, Claes L, Dierckx E, e.a. (2014). Age neutrality of the Young Schema Questionnaire in patients with a substance use disorder. International Psychogeriatrics, 3, 1–0. doi:10.1017/S1041610214000519

Pinquart, M., Duberstein, P.R., & Lynness, J.M. (2007). Effects of psychotherapy and other behavioral interventions on clinically depressed older adults: a meta-analysis. Journal of Aging and Mental Health, 11, 645–57. doi: 10.1080/13607860701529635

Rijkeboer, M. M., Van den Bergh, H., & Van den Bout, J. (2005). Stability and discriminative power of the Young Schema Questionnaire. Journal of Behavioral Therapy and Experimental Psychiatry, 36, 129–144. doi: 10.1016/j.jbtep.2004.08.005

Renner, F., Van Goor, M., Huibers, M., e.a. (2013). Short-term Group schema cognitive-behavioral therapy for Young adults with personality disorder features: Associations with changes in symptomatic distress, schemas, schema modes and coping styles. Behaviour Research and Therapy, 51, 487–492. doi: 10.1016/j.brat.2013.05.011CrossRefPubMed

Scogin, F., Welsh, D., Hanson, A., e.a. (2005). Evidence-based psychotherapies for depression in older adults. Clinical Psychology: Science and Practice. 12, 222–237. doi: 10.1093/clipsy.bpi033

Sterk, F., & Rijkeboer, M. (1997). Schema-Vragenlijst. Utrecht: Ambulatorium Universiteit Utrecht.

Van Alphen, S.P.J. (2011). Treatment of avoidant personality pathology in late life. International Psychogeriatrics, 30, 1–4. doi:10.1017/S1041610213001312

Van Alphen, S.P.J., Bolwerk, N., Videler, A.C., e.a. (2012). Age related aspects and clinical implementations of diagnosis and treatment of personality disorders in older adults. Clinical Gerontologist, 1, 27–41. doi: 10.1080/07317115.2011.628368CrossRef

Van Alphen, S.P.J., Derksen, J.J.L., Sadavoy, J., e.a. (2012). Features and challenges of personality disorders in later life. Aging & Mental Health, 16, 805–810. doi:10.1080/13607863.2012.667781CrossRef

Van Asselt, A.D.I., Dirksen, C.D., Arntz, A., e.a. (2008). Out-patient psychotherapy for borderline personality disorder: Cost-effectiveness of schema-focused therapy v. transference-focused psychotherapy. British Journal of Psychiatry, 192, 450–457. doi:10.1192/bjp.bp.106.033597CrossRefPubMed

Van der Feltz-Cornelis, C.M., Van Os, J., Knappe, S., e.a. (2014). Towards Horizon 2020: Challenges and advances for clinical mental health research. Outcome of an expert survey. Neuropsychiatric Disease and Treatment, 10, 1075–1068. doi:10.2147/NDT.S59958

Van Vreeswijk, M.F., Broersen, J. Giesen-Bloo e.a. (2008). Technieken in schematherapie. In: Van Vreeswijk, M.F., Broersen, J., & Nadort, M. (red.) Handboek schematherapie: Theorie, praktijk en onderzoek. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Van Vreeswijk, M. F., Spinhoven, P., Eurelings-Bontekoe, e.a. (2012). Changes in symptom severity, schemas and modes in heterogeneous psychiatric patient groups following short-term schema cognitive behavioural group therapy: A naturalistic pre-treatment and post-treatment design in an outpatient clinic. Clinical Psychology and Psychotherapy, 21, 29–38. doi: 10.1002/cpp.1813.

Videler, A.C., Van Royen, R.J.J., Windeln, K., e.a. (2010). Indicatiestelling en behandeling. In: S.P.J. van Alphen (Red.). Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen. Diagnostiek, behandeling & gedragsadvisering (pp. 110-144). Amsterdam: Hogrefe.

Videler, A.C., Van Royen, R.J.J., & Van Alphen, S.P.J. (2012). Schema therapy for older adults: Call for evidence. International Psychogeriatrics, 24, 1186–1187. doi:10.1017/S1041610211002638CrossRefPubMed

Young, J.E. (1990). Cognitive Therapy for Personality Disorders: a Schemafocused Approach. Sarasota: Professional Resource Press.

Young, J. E., & Brown, G. (1994). Young Schema-Questionnaire (2nd ed.). In J. E. Young (Red.) Cognitive therapy for personality disorders: A schema-focused approach. Sarasota: Professional Resource Press.

Young, J.E., Klosko, J., & Weishaar, M.E. (2003). Schema therapy: A practitioner's guide. New York: The Guilford Press.

Zarit, S.H., & Zarit, J.M. (2011). Mental disorders in older adults: Fundamentals of Assessment and Treatment. New York: Guilford Press.

Titel: Is schematherapie bij ouderen zinvol?
Een proof-of-conceptstudie naar de effectiviteit van groepsschematherapie
Auteurs: Drs. A.C. Videler
Prof. dr. G. Rossi
Drs. M. Schoevaars
Prof. dr. C.M van der Feltz-Cornelis
Prof. dr. S.P.J. van Alphen
Publicatiedatum: 01-09-2014
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Gepubliceerd in: GZ - Psychologie / Uitgave 6/2014
Print ISSN: 1879-5080
Elektronisch ISSN: 1879-5099
DOI: https://doi.org/10.1007/s41480-014-0052-z

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Achtergrond:

Methode:

Resultaten:

Conclusie:

Log in om toegang te krijgen

Andere artikelen Uitgave 6/2014

Psycholance moet dwang- en drangmaatregelen verminderen

Methodiek biedt positief effect op de levenskwaliteit

Wat is de bedoeling?

Polderland

Heuristieken en vertekeningen in het klinisch-diagnostische proces

Nieuws