Top

Gepubliceerd in:

2020 | OriginalPaper | Hoofdstuk

9. De sensomotorische cirkel

Auteur : Dr. Ben van Cranenburgh

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Samenvatting

Alles wat wij doen heeft zijn sensorische gevolgen: re-afferentie. We voelen de traptrede, we horen onszelf zingen of praten, we zien de tennisbal die we geslagen hebben. De re-afferentie geeft ons een greep op ons handelen. De re-afferentie kan worden uitgebreid met informatie die de leraar of therapeut geeft: knowledge of performance (KP) = informatie over de correcte uitvoering van een beweging, knowledge of results (KR) = informatie over het resultaat. Het belang van re-afferentie blijkt ook uit beeldvormend onderzoek: bij het verrichten van een handeling worden altijd ook sensorische gebieden geactiveerd (bijvoorbeeld akoestische schors bij praten). Iedere handeling heeft zijn eigen sensorische structuur: bij een balsport is het zien onontbeerlijk, bij vioolspelen of zingen is het gehoor onmisbaar, schaatsen/fietsen/skiën zijn onmogelijk zonder bewegingsgevoel (kinesthesie). Soms kunnen compensaties aangeleerd worden: de blinde leert braille, de dove gebarentaal, de patiënt met gevoelloze benen kijkt naar iedere stap. Een ‘efference copy’ is een kopie van een motorisch opdrachtsignaal die o.a. terechtkomt in sensorische schorsgebieden, die daardoor op de hoogte zijn van de re-afferentie die ophanden is. Een onverwachte externe waarneming (ex-afferentie) wordt daardoor totaal anders ervaren dan een verwachte, zelfveroorzaakte waarneming.

vorige hoofdstuk De hiërarchische opbouw van het zenuwstelsel

volgende hoofdstuk De drie functionele units van Luria

achterhoorn

achterste gedeelte van de grijze stof van het ruggenmerg waar zich de neuronennetwerken bevinden voor de verwerking van via de achterwortel binnenkomende informatie

achterstreng

achterste gedeelte van de witte stof van het ruggenmerg waarin de lange banen verlopen die informatie naar de hersenen vervoeren. Betreft vnl. fijne tast- en bewegingszin, zogenaamde gnostische sensibiliteit (in de kliniek ook wel ‘diepe gevoel’ genoemd)

basale kernen/ganglia

kernen in het binnenste van de hemisferen die van belang zijn voor de (automatische) motoriek

cerebellum

kleine hersenen

CVA

Cerebro Vasculair Accident. Lett. ‘ongeluk met hersenvaten’. In de volksmond: beroerte. De neurologische verschijnselen (parese, afasie etc.) ontstaan meestal plotseling ten gevolge van een stoornis in de bloedvoorziening van een deel van de hersenen (ischemie/infarct 80 %, bloeding 20 %)

efference copy/efferentiekopie

kopie van een motorisch opdrachtsignaal die aftakt naar diverse plaatsen in het centraal zenuwstelsel

ex-afferentie

prikkels die afkomstig zijn uit de omgeving en niet het directe of indirecte gevolg zijn van eigen beweging of handeling

formatio reticularis

groot netwerk van neuronen dat in, en over de gehele lengte van de hersenstam ligt. Vanuit dit netwerk wordt de hersenschors geactiveerd ten behoeve van de arousal (ARAS), en ook het ruggenmerg ten behoeve van houding en spiertonus (DRAS)

gnostische sensibiliteit

de ‘herkennende’ sensibiliteit: fijne discriminerende tast, kinesthesie

kinesthesie

houdings- en bewegingszin. Het vermogen bewust de houding en beweging van eigen lichaam(sdelen) waar te nemen (behoort tot de proprioceptie)

Knowledge of Performance. Feedback over de wijze van uitvoering van een beweging (bijv. de correctheid van het looppatroon)

Knowledge of Results. Feedback over de resultaten van een beweging of handeling (bijv. de effectiviteit van het lopen: de bus halen, oversteken)

motoneuron, alfa en gamma

motorische zenuwcellen waarvan het cellichaam in de motorische voorhoorn ligt. De axonen treden via de voorwortel uit. De alfa-motoneuronen innerveren de spiervezels, de gamma-motoneuronen innerveren de spierspoelen

noxisch

schadelijk, beschadigend

piramidebaan

banen die in de hersenschors ontspringen en in één ruk via de piramiden (in de medulla oblongata) naar het ruggenmerg verlopen. Moderne naam: directe corticospinale baan

proprioceptie

waarneming/opvang van prikkels door receptoren/sensoren die in het bewegingsapparaat gelegen zijn (spierspoel, peessensor, gewrichtssensor, evenwichtsorgaan). Het gedeelte van de proprioceptieve informatie dat bewust kan worden waargenomen noemt men de kinesthesie

re-afferentie

het geheel van afferente (zintuiglijke) informatie dat – direct of indirect – veroorzaakt wordt door de eigen bewegingen/handelingen

recurrente inhibitie

‘terugkerende remming’: via een zijtak van het axon kan een inhiberend interneuron (bijv. een Renshaw-neuron) geactiveerd worden dat het oorspronkelijke neuron remt

sensorische substitutie

vervanging van het ene zintuig door het andere, bijvoorbeeld braille lezen via de tastzin bij blinden

spierspoel

in de spier gelegen orgaantjes die gevoelig zijn voor rek (bevatten zgn. ‘nuclear bag’ en ‘nuclear chain’ vezels; worden afferent door I-a en II vezels, en efferent door gamma-motoneuronen geïnnerveerd)

synaps

contact- en schakelplaats tussen twee neuronen waar via een chemische tussenstap (de neurotransmitter) informatie wordt overgedragen

thalamus

groot kerngebied in het diencephalon waarin (1) sensorische informatie wordt doorgeschakeld naar de schors, (2) vezels van het arousal-systeem (ARAS) schakelen, en (3) output-informatie uit de basale kernen overschakelt naar de schors

voorhoorn

voorste gedeelte van de grijze stof van het ruggenmerg waar zich de neuronennetwerken bevinden die van belang zijn voor de productie van output-signalen die via de voorwortel het ruggenmerg verlaten naar de spieren

Bach y Rita, P. (1982). Sensory substitution in rehabilitation. In Illis et al. (Eds.), Rehabilitation of the neurological patient. Oxford: Blackwell.

Beard, M. (1969). An outline of Piaget’s developmental psychology. New York: Mentor Book.

Bernstein, N. (1967). The coördination and regulation of movement. Oxford: Pergamon.

Held, R. (1965). Plasticity in sensory-motor systems. Scientific American, 213(5), 84–97.

Kandel, E. R. (1991). Principles of neural science (1st ed. 1981/3rd ed.). New York: Appleton & Lange.

Lassen, N. A., et al. (1978). Brain function and blood flow. Scientific American, 239(4), 50–59.

Luria, A. R. (1963). Restoration of function after brain injury. Oxford: Pergamon.

Morris, D. (1978). Manwatching. A field guide to human behaviour. Frogmore, St Albans: Triad Panther.

Mountcastle, V. (Ed.). (1980). Medical physiology. St Louis: Mosby.

Vellutino, F. R. (1989). Dyslexia. In W. S. Y. Wang (Ed.), The emergence of language. Development and evolution. New York: Freeman.

Von Holst, E. (1973). The behavioral physiology of animals and man, Selected papers, vol. 1. London: Methuen. (Orig. in Duits, 1950).

Walsh, R. (1981). Towards an ecology of the brain. Lancaster: mtp press.

Gallistel, G. (1980). The organization of action. A new synthesis, Hillsdale: Lawrence Erlbaum Ass.

Kandel, E. R., et al. (2013). Principles of neural science (5th ed.). New York: McGraw-Hill.

Taylor, J., (Ed.) (1958). Selected writings of John Hughlings Jackson, vol. 2, New York: Basic Books.

Titel: De sensomotorische cirkel
Auteur: Dr. Ben van Cranenburgh
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Boek: Neurowetenschappen
Print ISBN: 978-90-368-2492-7

Elektronisch ISBN: 978-90-368-2493-4

Copyright: 2020
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-2493-4_9

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen