Top

Gepubliceerd in:

2011 | OriginalPaper | Hoofdstuk

9 Hedendaagse afasiologie

Auteur : Roelien Bastiaanse

Gepubliceerd in: Afasie

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Samenvatting

In hoofdstuk 3 is de geschiedenis van de afasiologie beschreven. Die beschrijving eindigde met de jaren zeventig van de vorige eeuw. Dit hoofdstuk zal ingaan op de debatten die sinds die tijd zijn gevoerd. Er is veel gediscussieerd over de methodologie van afasieonderzoek, met name over de vraag of dat moet gebeuren met groepsonderzoek of case studies. Het onderzoek naar stoornissen op klank-, woord- en zinsniveau is de laatste decennia verfijnd, mede door de invloed van de linguïstiek en de neuropsychologie. Sinds het begin van de jaren negentig van de vorige eeuw is de aandacht voor de talige functies in de rechterhemisfeer toegenomen. De rechterhemisfeer draagt duidelijk bij aan het taalproces, maar de precieze rol is vooralsnog onduidelijk. Neuro-imaging van taal is een ander methodologisch middel dat gebruikt wordt om de relatie tussen taal en hersenen te onderzoeken, maar tot nu toe wordt er vooral onderzoek gedaan naar taalverwerking bij gezonde sprekers, hoewel de eerste studies naar taalverwerking bij afasiepatiënten al rond de eeuwwisseling werden gepubliceerd. De laatste jaren is er steeds meer belangstelling voor taalstoornissen bij degeneratieve ziekten, zoals de ziekte van Alzheimer en frontotemporale dementie, maar bijvoorbeeld ook bij de ziekte van Parkinson. Bijzondere aandacht is er voor zogenaamde ‘primair progressieve afasie’. Tot slot is er de laatste 25 jaar aandacht voor het vergelijken van afatisch gedrag in verschillende talen en afasie bij tweetalige sprekers. Al deze recente ontwikkelingen zullen in dit hoofdstuk besproken worden.

vorige hoofdstuk 8 Enkele gevalsbeschrijvingen

volgende hoofdstuk 10 Afasiologie in de lage landen: de stand van zaken

Vreemd genoeg voorspelden Friedmann en Grodzinsky (1997) geen problemen met het onderwerp.

Deze paragraaf is voor een groot deel gebaseerd op het artikel Taalstoornissen bij dementie (Prins e.a., 2002).

Atrofie is een afname van het aantal cellen.

Er zijn twee discussies geweest in Brain and Language over groeps- versus case studies .

Ten eerste:

Miceli, G., Silveri, M., Romani, C. & Caramazza, A. (1989). Variation in the pattern of omissions and substitutions of grammatical morphemes in the spontaneous speech of so-called agrammatic patients. Brain and Language, 36, 447-492.CrossRefPubMed

Caplan, D. (1991). Agrammatism is a theoretically coherent aphasic category. Brain and Language, 40, 274-281.CrossRefPubMed

Grodzinsky, Y. (1991). There is an entity called agrammatic aphasia. Brain and Language, 41, 555-564.CrossRefPubMed

Ten tweede:

Grodzinsky, Y., Piñango, M.M., Zurif, E. & Drai, D. (1999). The critical role of group studies in neuropsychology: Comprehension regularities in Broca’s aphasia. Brain and Language, 67, 134-147.CrossRefPubMed

Berndt, R.S. & Caramazza, A. (1991). How ‘regular’ is sentence comprehension in Broca’s aphasia? It depends on how you select the patients. Brain and Language, 67, 242-247.CrossRef

Zurif, E.B. & Piñango, M.M. (1999). The existence of comprehension patterns in Broca’s aphasia. Brain and Language, 70, 133-138.CrossRefPubMed

Drai, D. & Grodzinsky, Y. (1999). Comprehension regularity in Broca’s aphasia? There’s more of it than you ever imagined. Brain and Language, 70, 139-143.CrossRefPubMed

Kohn, S.E. (ed.) (1992). Conduction Aphasia. Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates.

Nespoulous, J.-L. & Villiard, P. (eds.) (1990). Morphology, Phonology, and Aphasia. New York: Springer Verlag.

Whitaker, H.A. (ed.) (1988). Phonological Processes and Brain Mechanisms. New York: Springer Verlag.

Ellis, A.W. & Young, A.W. (1993). Human Cognitive Neuropsychology. 2nd. ed. Hove: Lawrence Erlbaum. Dit is een handboek op het gebied van stoornissen in gesproken en geschreven taal op woordniveau.

Caramazza, A. (ed.) (1991). Issues in Reading, Writing and Speaking. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers. Een verzameling artikelen van Caramazza en collega’s die de talloze verschijningsvormen van afasie laat zien.

Journal of Neurolinguistics, 15 (2002) bevat een speciaal nummer, geredigeerd door Shapiro en Caramazza, over de relatie tussen afasie en de uitval van verschillende woordklassen. Hetzelfde tijdschrift publiceerde een jaar later een speciaal nummer geredigeerd door Druks en Masterson over de verschillen tussen de verwerking van zelfstandige naamwoorden en werkwoorden bij afasie.

Voor een discussie over de rol van het gebied van Broca en taalproductie en -begrip bij afasie van Broca zie:

Grodzinsky, Y. (2000). The neurology of syntax: Language use without Broca’s area. Behavioral and Brain Sciences, 23, 1-71. Dit bevat een hoofdartikel van Grodzinsky en een reactie daarop van meer dan dertig collega-onderzoekers.CrossRefPubMed

Een discussie in Brain and Language 96 (2006) over de aard van de onderliggende stoornis in het zinsbegrip bij afasie van Broca:

Drai, D. & Grodzinsky, Y. (2006). A new empirical angle on the variability debate: Quantitative neurosyntactic analyses of a large data set from Broca’s aphasia. Brain and Language, 96, 117-128.CrossRefPubMed

Caplan, D., DeDe, G. & Brownell, H. (2006). Effects of syntactic features on sentence-picture matching in Broca’s aphasics: A reply to Drai and Grodzinsky (2005). Brain and Language, 96, 129-134.CrossRefPubMed

Bastiaanse, R. & Zonneveld, R. van (2006). Comprehension of passives in Broca’s aphasia. Brain and Language, 96, 135-142.CrossRefPubMed

De Bleser, R., Schwartz, W. & Burchert, F. (2006). Quantitative neurosyntactic analyses: The final word? Brain and Language, 96, 143-146.CrossRefPubMed

Amunts, K. & Willmes, K. (2006). From intersubject variability in clinical syndromes to anatomical variability. Brain and Language, 96, 147-150.CrossRefPubMed

Friedmann, N. (2006). Generalizations on variations in comprehension and production: A further source of variation and a possible account. Brain and Language, 96, 151-153.CrossRefPubMed

Toraldo, A. & Luzzatti, C. (2006). Which variability? Brain and Language, 96, 154-156.CrossRefPubMed

Drai, D. & Grodzinsky, Y. (2006). The variability debate: More statistics, more linguistics. Brain and Language, 96, 157-170.CrossRef

Grodzinsky, Y., Shapiro, L. & Swinney, D. (eds.) (2000). Language and the Brain: Representation and Processing. San Diego: Academic Press. Een verzameling hoofdstukken over onderzoek naar de interfaces tussen de verschillende niveaus van representatie van taal.

Visch-Brink, E.G. & Bastiaanse, R. (eds.) (1998). Linguistic Levels in Aphasia. San Diego: Singular Publishing Group. Een boek met hoofdstukken over stoornissen op fonologisch, lexical-semantisch en morfosyntactisch niveau.

Tompkins, C. (1995). Right Hemisphere Communication Disorders: Theory and Management. San Diego: Singular Publishing Group. Een overzicht van het effect van beschadiging van de rechterhemisfeer op het taalgebruik.

Joanette, Y. & Brownell, H.H. (eds.) (1990). Discourse Ability and Brain Damage: Theoretical and Empiral Perspectives. New York: Springer Verlag.

Joanette, Y. & Brownell, H.H. (eds.) (1993). Narrative Discourse in Neurologically Impaired and Normal Aging Adults. San Diego: Singular Publishing group.

De laatste twee boeken zijn geredigeerde bundels over de problemen op tekstniveau bij patiënten met rechter- en linkerhemisfeerletsel.

Twee goede inleidende Nederlandstalige artikelen zijn de volgende.

Hagoort, P. & Indefrey, P. (1997). De neurale architectuur van het menselijk taalvermogen. In: H.F.M. Peters, R. Bastiaanse, J. van Borsel, P.H.O. Dejonckere, K. Jansonius-Schultheiss, Sj. van der Meulen & B.M.E. Mondelaers (red.), Handboek Stem- Spraak- Taalpathologie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Wijers, A.A. & Stowe, L.A. (1998). Onderzoek naar taal en spraak met behulp van metingen aan de hersenen. In: H.F.M. Peters, R. Bastiaanse, J. van Borsel, P.H.O. Dejonckere, K. Jansonius-Schultheiss, Sj. van der Meulen & B.M.E. Mondelaers (red.), Handboek Stem- Spraak- Taalpathologie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Stowe, L.A., Haverkort, M. & Zwarts, F. (2005). Rethinking the neurological basis of language. Lingua, 115, 997-1042. Een overzicht van de relevante onderzoeken op het gebied van de representaties van taal in de hersenen.CrossRef

Grodzinsky, Y. & Friederici, A.D. (2006). Neuroimaging of syntax and syntactic processing. Current Opinion in Neurobiology, 16, 240-246. Een overzicht én interpretatie van fMRI- en ERP-onderzoek naar syntactische verwerking.CrossRefPubMed

Peter Indefrey heeft drie indrukwekkende metastudies uitgevoerd waarin hij de resultaten van neuro-imaging onderzoek op klank-, worod- en zinsniveau heeft samengevat.

Op klankniveau: Indefrey, P. & Cutler, A. (2004), Prelexical and lexical processing in listening. In: M. Gazzaniga (ed.), The Cognitive Neurosciences III, pp. 759-774. Cambridge, MA: MIT-Press.

Op woordniveau: Indefrey, P. & Levelt, W.J.M. (2004). The spatial and temporal signatures of word production components. Cognition, 92, 101-144.

Op zinsniveau: Indefrey, P. (2004). Hirnaktivierungen bei syntaktischer Sprachverarbeitung: eine Meta-Analyse. In: H.M. Müller & G. Rickheit (eds.), Neurokognition der Sprache, pp. 31-50. Tübingen: Stauffenburg Verlag.

Embick, D. & Poeppel, D. (2005). Mapping syntax using imaging: prospects and problems for the study of neurolinguistic computation. In: K. Brown (ed.), Encyclopedia of Language and Linguistics. 2nd ed. Oxford: Elsevier. Een kritische beschouwing over neuro-imaging van taal en de interpretatie van de resultaten.

Brown, C.M. & Hagoort, P. (eds.) (1999). The Neurocognition of Language. Oxford: Oxford University Press.

Marantz, A., Miyashita, Y. & O’Neil, W. (2000). Image, Language, Brain. Cambridge, MA: MIT-Press.

Prins, R.S., Prins, N.D. & Visch-Brink, E.G. (2002). Taalstoornissen bij dementie. In: H.F.M. Peters, R. Bastiaanse, J. van Borsel, P.H.O. Dejonckere, K. Jansonius-Schultheiss, Sj. van der Meulen & B.M.E. Mondelaers (red.), Handboek Stem- Spraak- Taalpathologie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Een mooi overzichtsartikel over de taal- en spraakstoornissen bij verschillende typen dementie.

Over taalproblemen bij de ziekte van Parkinson is een speciaal nummer verschenen van Cortex, 45 (2009), geredigeerd door Bastiaanse en Leenders.

Menn, L. & Obler, L.K. (1990). Agrammatic Aphasia: A Cross-Language Narrative Sourcebook. Philadelphia: John Benjamin’s Publishing Company. Dit boek bevat data van Broca-patiënten (zowel experimentele tests als spontane taal) in een groot aantal talen.

Bastiaanse, R. & Grodzinsky, Y. (2000). Grammatical Disorders in Aphasia: A Neurolinguistic Perspective. London: Whurr Publishers. Een geredigeerde bundel over het zinsbegrip en zinsproductie van Broca-patiënten in verschillende talen.

Journal of Neurolinguistics 14 (2001) bevat een speciaal nummer over afasie in verschillende talen. Hetzelfde geldt voor Aphasiology 10 (1996).

Fabbro, F. (1999). The Neurolinguistics of Bilingualism: An Introduction. Hove: Psychology Press. Een boek waarin de relatie tussen taal en hersenen wordt verkend, waarin tweetaligheid wordt besproken en waarin veel case studies van twee- en meertalige afasiepatiënten worden gepresenteerd.

Paradis, M. (2004). A Neurolinguistic Theory of Bilingualism. Amsterdam: John Benjamins. Een boek over afasie bij tweetaligheid (en meertaligheid), waarin ook aandacht wordt besteed aan neuro-imaging van taal bij tweetaligheid.CrossRef

Titel: 9 Hedendaagse afasiologie
Auteur: Roelien Bastiaanse
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Boek: Afasie
Print ISBN: 978-90-313-9029-8

Elektronisch ISBN: 978-90-313-9030-4

Copyright: 2011
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-313-9030-4_9

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen