Slikmechanisme

In dit hoofdstuk komen de voornaamste begrippen aan de orde die op het gebied van de orofaryngeale slikproblematiek van belang zijn voor de klinisch onderzoeker en de therapeut. Het gaat hierbij om de beschrijving van de normaal verlopende slikbewegingsactiviteit.

Kauwen en slikken doen we dagelijks vele malen in een vloeiend proces, maar zonder ons van die fysiologie bewust te zijn, want we eten en drinken vooral om er plezier aan te beleven. De mondholte, de orofarynx, de hypofarynx en de larynx zijn het bovenste deel van de ademweg, en als stemgenerator en aanzetstuk ons instrument tot verbale communicatie. Tegelijk vormen deze structuren het bovenste deel van de voedselweg. Omdat de oesofagus zich achter de trachea bevindt, kruist de voedselweg tijdens het slikken de ademweg. Dat vraagt snel en veilig transport van het voedsel van de mond naar de oesofagus, waarbij de ademweg kort wordt afgesloten. Tegelijk ademen en slikken is daarom bij mensen (in tegenstelling tot verschillende dieren) uitgesloten (Laitman & Reidenberg, 1993). Als de coördinatie van dit proces tekortschiet, is onder andere verslikken – dat wil zeggen inademen van voedsel – het gevolg.

De neurologische regulatie van het slikken en de pathologie daarvan komt grotendeels overeen met die van het spreken (zie hoofdstuk B5), want het betreft dezelfde orofaryngeale structuren. Maar er zijn ook verschillen. Dit hoofdstuk is een korte beschrijving van de centrale en perifere neurologische structuren die noodzakelijk zijn voor efficiënt en veilig slikken. De uitgebreidheid van dit netwerk verklaart waarom bij zoveel verschillende neurologische aandoeningen tevens slikstoornissen voorkomen (Zald & Pardo, 1999) (zie bijvoorbeeld de beschrijvingen in hoofdstuk B6.1.2).

In dit hoofdstuk wordt de ontwikkeling van het slikken bij het begin van het leven beschreven. Daarnaast wordt er aandacht besteed aan het afnemen van de slikfunctie aan het eind van het leven: het slikken bij de ouder wordende mens.