Skip to main content
Mijn bibliotheek
Shop
Nieuws Boeken Tijdschriften E-learning Web-tv Video Audio
Tips voor Mijn BSL
UITGEBREID ZOEKEN
Inloggen
Top
Gepubliceerd in:
Straling hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

2023 | OriginalPaper | Hoofdstuk

6. Radiobiologie

Auteur : Dr. N. A. P. Franken

Gepubliceerd in: Stralingsdeskundigheid in de praktijk

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Log in om toegang te krijgen
share
DELEN

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

  • Optie A:
    Klik op de rechtermuisknop op de link en selecteer de optie “linkadres kopiëren”
  • Optie B:
    Deel de link per e-mail
    Link delen
publish
Publiceer nu

Samenvatting

Ioniserende straling induceert een scala van biologische en moleculaire effecten in cellen. Het belangrijkste effect dat straling veroorzaakt is DNA-schade. De meeste van die schade kan goed gerepareerd worden door de verschillende DNA-herstelmechanismen. DNA-dubbelstrengbreuken zijn de ergste vorm van schade die ioniserende straling kan induceren. Ook tumorcellen kunnen hun DNA goed repareren. Daarom zijn veel combinatiebehandelingen met radiotherapie erop gericht om het DNA-herstel te remmen, bijvoorbeeld hyperthermie of bepaalde chemotherapeutica. De verschillende soorten straling kunnen de schade direct of indirect, via radicaalvorming, induceren. De directe schade wordt veelal geïnduceerd door geladen deeltjes, zoals elektronen, protonen of alfadeeltjes. De indirecte schade wordt door ongeladen deeltjes geïnduceerd, zoals neutronen en gammastraling. Patiënten die na radiotherapie veel bijwerkingen vertonen hebben vaak een lagere expressie van DNA-herstelgenen voor het dubbelstrengbreukherstel. Hierdoor zou dit type herstel minder effectief kunnen werken.
vorige hoofdstuk Detectie van straling
volgende hoofdstuk Inwendige besmetting
Literatuur
1.
Bos AJJ, Draaisma FS, Okx WJC. Inleiding tot de stralingshygiëne. Den Haag: Sdu Uitgevers; 2009.
2.
3.
4.
Ivanov EP, Tolochko G, Lazarev VS, Shuvaeva L. Child leukaemia after Chernobyl. Nature. 1993 Oct 21;365(6448):702.CrossRefPubMed
5.
6.
Van Bekkum DW, Barendsen GW, Broerse JJ, Hermens AF, Kal HB, Straling en radioactiviteit. Tsjernobyl,. Vragen en antwoorden op een rij gezet door TNO. Ned Tijdschr Geneeskd. 1986;1986(130):1082.
7.
Oei AL, Korangath P, Mulka K, Helenius M, Coulter JB, Stewart J, et al. Enhancing the abscopal effect of radiation and immune checkpoint inhibitor therapies with magnetic nanoparticle hyperthermia in a model of metastatic breast cancer. Int J Hyperthermia. 2019 Nov;36(sup1):47–63.CrossRefPubMedPubMedCentral
8.
Van Oorschot B, Hovingh SE, Moerland PD, Medema JP, Stalpers LJ, Vrieling H, et al. Reduced activity of double-strand break repair genes in prostate cancer patients with late normal tissue radiation toxicity. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2014 Mar 1;88(3):664–70.CrossRefPubMed
9.
Warters R, Hofer K, Harris C, Smith J. Radionuclide toxicity in cultured mammalian cells: elucidation of the primary site of radiation damage. Curr Top Radiat Res Q. 1978;12:389–407.PubMed
10.
Ward JF. DNA damage produced by ionizing radiation in mammalian cells: identities, mechanisms of formation, and reparability. Prog Nucleic Acid Res Mol Biol. 1988;35:95–125.CrossRefPubMed
11.
Buxton GV. Basic Radiation Chemistry of Liquid Water. In: Baxendale JH, Busi F, editors. The study of fast processes and transient species by electron pulse radiolysis. New York: Springer; 1982. p. 243–4.
12.
Sinclair WK, Morton RA. X-Ray and ultraviolet sensitivity of synchronized Chinese hamster cells at various stages of the cell cycle. Biophys J. 1965 Jan;5(1):1–25.CrossRefPubMedPubMedCentral
13.
Rothkamm K, Löbrich M. Evidence for a lack of DNA double-strand break repair in human cells exposed to very low X-ray doses. Proc Nat Acad Sciences USA. 2003;100(9):5057–62.CrossRef
14.
Franken NAP, Rodermond H, Stap J, Haveman J, Van Bree C. Clonogenic assay of cells in vitro. Nat Protoc. 2006;1:2315–9.CrossRefPubMed
15.
Stalpers L, Franken K. Radiobiologie: 30 jaar lineair-kwadratisch model. Ned Tijdschr Geneeskd. 2012;156:A4670.
16.
Franken NAP, Oei AL, Kok HP, Rodermond HM, Sminia P, Crezee J, et al. Cell survival and radiosensitisation: modulation of the linear and quadratic parameters of the LQ model (Review). Int J Oncol. 2013 May;42(5):1501–15.CrossRefPubMed
17.
Barendsen GW. De relaties tussen RBE en LET voor verschillende soorten dodelijke schade in zoogdiercellen: biofysische en moleculaire mechanismen. Stralingsres. 1994;139:257–70.
18.
Hall EL, Giaccia AJ. Radiobiology for the radiobiologist. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2018.
19.
Tannock IF, Hill RP, Bristow RG. Basic science of oncology. New York: McGraw Hill Professional; 2013.
20.
Girdhani S, Sachs R, Hlatky L. Biological effects of proton radiation: what we know and don’t know. Review Radiat Res. 2013 Mar;179(3):257–72.CrossRefPubMed
21.
Barendsen GW, Koot CJ, Van Kersen GR, Bewley DK, Field SB, Parnell CJ. The effect of oxygen on impairment of the proliferative capacity of human cells in culture by ionizing radiations of different LET. Int J Radiat Biol Relat Stud Phys Chem Med. 1966;10(4):317–27.CrossRefPubMed
22.
23.
Ceccaldi R, Rondinelli B, D’Andrea AD. Repair pathway choices and consequences at the double-strand break. Trends Cell Biol. 2016 Jan;26(1):52–64.CrossRefPubMed
24.
25.
Stinson BM, Loparo JJ. Repair of DNA double-strand breaks by the nonhomologous end joining pathway. Annu Rev Biochem. 2021 Jun;20(90):137–64.CrossRef
26.
Li X, Heyer WD. Homologous recombination in DNA repair and DNA damage tolerance. Cell Res. 2008;18:99–113.CrossRefPubMed
27.
McVey M, Lee SE. MMEJ repair of double-strand breaks (director’s cut): deleted sequences and alternative endings. Trends Genet. 2008 Nov;24(11):529–38.CrossRefPubMedPubMedCentral
28.
Brandsma I, Van Gent DC. Pathway choice in DNA double strand break repair: observations of a balancing act. Genome Integr. 2012 Nov;3(1):9.PubMedPubMedCentral
29.
Fortini P, Pascucci B, Parlanti E, D’Errico M, Simonelli V, Dogliotti E. The base excision repair: mechanisms and its relevance for cancer susceptibility. Biochimie. 2003 Nov;85(11):1053–71.CrossRefPubMed
30.
31.
IJff M, Crezee J, Oei AL, Stalpers LJA, Westerveld H. The role of hyperthermia in the treatment of locally advanced cervical cancer: a comprehensive review. I J Gynecol Cancer. 2022;32(3):288–96.
32.
Elming PB, Sørensen BS, Oei AL, Franken NAP, Crezee J, Overgaard J, et al. Hyperthermia: the optimal treatment to overcome radiation resistant hypoxia. Cancers (Basel). 2019 Jan 9;11(1):60.CrossRefPubMedPubMedCentral
33.
Oei AL, Vriend LEM, Krawczyk PM, Horsman MR, Franken NAP, Crezee J. Targeting therapy-resistant cancer stem cells by hyperthermia. Int J Hyperthermia. 2017 Jun;33(4):419–27.CrossRefPubMed
34.
Oei AL, Vriend LE, Crezee J, Franken NAP, Krawczyk PM. Effects of hyperthermia on DNA repair pathways: one treatment to inhibit them all. Radiat Oncol. 2015 Aug;7(10):165.CrossRef
Metagegevens
Titel
Radiobiologie
Auteur
Dr. N. A. P. Franken
Copyright
2023
Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum
Boek
Stralingsdeskundigheid in de praktijk

Print ISBN: 978-90-368-2937-3

Elektronisch ISBN: 978-90-368-2938-0

Copyright: 2023

DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-2938-0_6