Ontwikkeling en (her)ontwerp van zorgorganisaties

Meer dan ooit zijn zorginstellingen in beweging. Kanteling, fusie, decentralisatie, de-concentratie, transmuralisering, het is aan de orde van de dag. Deze veranderingen zijn voor zorgorganisaties van het grootste belang om te kunnen blijven voldoen aan de ver-wachtingen en eisen die de omgeving stelt. Met allerlei maatschappelijke ontwikkelingen veranderen namelijk ook deze omgevingseisen in de loop der tijd. Als voorbeeld noemen we de emancipatie van de consument die zich ook in de gezondheidszorg manifesteert in eengrotere mondigheid van patiënten, de WGBO en de toenemende invloed van patiënten-, cliënten en bewonersverenigingen. Zorgorganisaties zijn erg gevoelig voor veranderende omgevingseisen. Externe maatschappelijke eisen aan kwaliteit en kwantiteit van de zorg werken namelijk direct door in de interne proceseisen. Het primaire proces is immers het zorgproces. De proceseisen vervolgens zijn bepalend voor de wijze waarop de processen Worden ingericht en dus voor de organisatie. Een voorbeeld van de directe vertaling van externe eisen naar proces en organisatie is te vinden in de psychiatrie, waar hogere eisen aan de continuïteit van zorg en zorg op maat leiden tot een meer doelgroepgerichte bena-dering en organisatie van de zorg. Het zorgproduct (zorgproces) waar de cliënt behoefte aan heeft, houdt niet op bij de instellingsgrenzen. Het (her)ontwerp gaat dan ook vaak zo ver dat het komt tot samenwerking of fusie van verschillende zorgaanbieders. In feite is er dan sprake van (her)ontwerp op sectorniveau en niet alleen op instellingsniveau. Het gevolg van de nieuwe omgevingseisen is dus dat bestaande organisatievormen, ontworpen op basis van de eisen van weleer, niet langer voldoen. Bit betekent een zoektocht naar, en ontwikkeling van nieuwe organisatievormen. Is er iets meer te zeggen over de nieuwe omgevingseisen en over de implicaties voor het herontwerp van organisaties? Globaal kan onderscheid gemaakt Worden in doelmatigheids-en kwaliteitsmotieven voor organisatie-verandering (Huijsmans, 1991). Een derde overweging die, als gevolg van werkdruk en arbeidsmarktproblemen, steeds meer een rol van betekenis gaat spelen als argument voor organisatieverandering is de kwaliteit van de arbeid. Afhankelijk van de primaire motie-ven die de aanleiding vormen voor een organisatieverandering zien wij verschillende uitwerkingen in de organisatieontwikkeling.