Top

Tijdschrift voor Psychotherapie

Gepubliceerd in:

01-04-1999

De kortzichtige eenvoud van het depressieprotocol

Een kritisch commentaar vanuit het Nederlands Psychoanalytisch Instituut

Auteur: Wouter Gomperts

Gepubliceerd in: Tijdschrift voor Psychotherapie | Uitgave 2/1999

Abstract

In dit artikel worden kanttekeningen geplaatst bij het depressieprotocol. Betoogd wordt dat de empirisch-wetenschappelijke argumentatie ('aangetoonde werkzaamheid van kortdurende therapie, en het ontbreken van deugdelijk, vergelijkbaar onderzoek naar langdurige therapie') simplistisch is. Deze is alleen gebaseerd op het succes van het «controlled clinical trials research paradigma» in het efficacy-onderzoek naar de korte-termijneffecten van kortdurende therapie. Geen rekening wordt gehouden met het falen van dit paradigma in lange termijn effectonderzoek. Dat is het geval in effectonderzoek naar langdurige therapie, maar ook als het effectonderzoek naar kortdurende therapie een lange termijn follow-up krijgt. Bovendien zijn er aanwijzingen dat een en hetzelfde protocol voor alle depressieve patienten ongenuanceerd is en dat de bestendigheid van het behandelingseffect tegenvalt.

Richtlijnen voor de psychotherapeutische behandeling van depressie van de Werkgroep Consensus en protocollering psychotherapie bij depressie (1997) is het eerste behandelprotocol dat de Nederlandse Vereniging voor Psychotherapie heeft gemaakt. De richtlijnen, ook wel het depressieprotocol genoemd, zijn voor behandelaars in de (ambulante) geestelijke gezondheidszorg. De bedoeling is dat er ook voor andere stoornissen zulke protocollen gemaakt worden zoals bijvoorbeeld voor angststoornissen.

Een behandelprotocol is te omschrijven als een al of niet schematische weergave van gewenst psychotherapeutisch handelen volgens gestandaardiseerde richtlijnen (vergelijk Heuves, 1998). In een protocol wordt aangegeven hoe de behandeling moet verlopen en hoe lang de behandeling duurt. Een protocol heeft een verplichtend karakter: in een bepaalde situatie of bij een bepaalde diagnose is de therapeut eraan gehouden op de voorgeschreven wijze te handelen en therapeuten die dit niet doen, zouden hierop aangesproken kunnen worden. Stoornisspecifieke werkstandaarden moeten de kwaliteit van psychotherapie vergroten. In gestandaardiseerde stoornisspecifieke behandeltrajecten krijgen de patiënten de behandeling waarvan bekend is dat deze voor hun stoornis succesvol is. De invoering van effectief gebleken behandelstandaarden moet de wetenschappelijke en maatschappelijke status van psychotherapie verhogen en wordt gezien als een belangrijke stap in een verdergaande professionalisering.

De protocollisering van psychotherapie roept echter ook discussie op. In dit artikel worden bij het depressieprotocol kanttekeningen geplaatst over de uniformering van de psychotherapie bij depressie en de empirisch-wetenschappelijke argumentatie daarvoor.

vorige artikel Verschillen en overeenkomsten tussen twee cliëntpopulaties uit 1960 en 1990

volgende artikel Serie opleiders van het eerste uur

Bachrach, H.M., Galatzer-Levy, R., Skolnikkoff, A., & Waldron Jr., S. (1991). On the efficacy of psychoanalysis. Journal of the American Psychoanalytic Association, 39, 871-916.PubMed

Beenen, F., & Trijsburg, R.W. (1998). Proces en effectonderzoek bij psychoanalytische psychotherapieën. Ongepubliceerd manuscript.

Blatt, S.J. (1992). The differential effect of psychotherapy and psychoanalysis on anaclitic and introjective patients: The Menninger Psychotherapy Research Project revisited. Journal of the American Psychoanalytic Associaton, 40, 691-724.

Blatt, S.J. Quilan, D.M., Pilkonis, P., & Shea, T. (1995). Impact of perfectionism and need for approval on the brief treatment of depression. The National Health Institute of Mental Health Treatment of Depression Collaborative Research Program revisited. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 63, 125-132.CrossRefPubMed

Cuijpers, P. (1997). Welke psychotherapie is het meest effectief bij een depressie? Het oordeel van de Dodo. Tijdschrift voor Psychotherapie, 24, 5, 329-345.

Dorrepaal, E., Nieuwenhuizen, Ch. van , Schene, A., & Haan, R., de (1998). De effectiviteit van cognitieve en interpersoonlijke depressiebehandeling: een meta-analyse. Tijdschrift voor Psychiatrie, 40, 27-39.

Elkin, I. (1994). The NIMH Treatment of Depression Collaborative Research Program: Where we began and where we are now. In A. E. Bergin, & S.L. Garfield (Eds.), Handbook of psychotherapy and behavior change (4th ed., pp 114-135). New York: Wiley.

Elkin, I., Parloff, M.B., Hadley. S.W., & Autry, J.H. (1985). NIMH Treatment of Depression Collaborative Research Program: Background and research plan. Archives of General Psychiatry, 42, 305-316.PubMed

Elkin, I., Shea, M.T, Watkins J.T., Imber, S.D. Sosky, S.M., Collins, J.F., Glass, D.R. Pilkonis, P.A., Leber, W.R. Dochery, J.P., Fiester, S.J., & Parloff, M.B. (1989). NIMH Treatment of Depression Collaborative Research Program. General effectiveness of treatments. Archives of General Psychiatry, 46, 971-982.PubMed

Elkin, I., Shea, M.T, Watkins J.T., Imber, S.D. Sosky, S.M., Collins, J.F., Glass, D.R. Pilkonis, P.A., Leber, W.R. Dochery, J.P., Fiester, S.J., & Parloff, M.B. (1995). Initial severity and differential treatment outcome in the NIMH Treatment of Depression Collaborative Research Program. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 63, 841-847.CrossRefPubMed

Fisher, S., & Greenberg, R.P. (1996). Freud scientifically reappraised. Testing the theory and therapy. New York: Wiley.

Freud, A. (1954). The widening scope of indications for psychoanalysis: discussion. In The writings of Anna Freud. New York: International Universitiy Press, 1968, 4, 356-376.

Gabbard, G.O. (1994). Psychodynamic psychiatry in clinical practice. Washington: American Psychiatric Press.

Garfield, S.L. (1996) Some problems associated with «validated» forms of psychotherapy. Clinical Psychology: Science and Practice, 3, 218-229.CrossRef

Goldfried, M.R., & Wolfe, B.E. (1996). Psychotherapy practice and research. Repairing a strained alliance. American Psychologist, 51, 1007-1016.CrossRefPubMed

Heuves, W. (1998). En nu doen we allemaal de piano weg; het keyboard heeft de toekomst. Het protocol in de behandeling van depressie: een voorlopige reactie. Tijdschrift voor Psychoanalyse, 4, 55-60.

Hollon, S.D., & Beck, A.T. (1994). Cognitive and cognitive-behavioral therapies. In A. E. Bergin, & S.L. Garfield (Eds.), Handbook of psychotherapy and behavior change. New York: Wiley.

Howard, K, Orlinsky, D., & Lueger, R. (1994). Clinically relevant outcome research in individual psychotherapy. New models guide the researcher and clinician. British Journal of Psychiatry, 165, 4-8CrossRefPubMed

Jonghe. F. de, & Wijn, P. (1996). Psychotherapie bij depressie. Tijdschrift voor psychotherapie, 22, 371-387.

Kantrowitz, J.L., Katz, A.L., & Paolitto, F. (1990). Follow up of psychoanalysis five to ten years after termination, I. Stability of change. Journal of the American Psychoanalytic Association, 38, 771-496.

Kazdin, A.E. (1986). Comparative outcome studies of psychotherapy: Methodological issues and strategies. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 54, 95-105.CrossRefPubMed

Ludgate, J.W. (1994). Cognitive behaviour therapy and depressive relapse: justified optimism of unwarranted complacency? Behavioural and Cognitive Psychology, 22, 1-11.CrossRef

Marschall, R.D., Vaughan, S.C., MacKinnon, R.A., Mellman, L.A., & Roose, S.P. (1997). Assessing outcome in psychoanalysis and long-term dynamic psychotherapy. Journal of the American Academy of Psychoanalysis, 24, 575-604.

Muñoz, R.F., & Ying, Y. (1993). The prevention of depression: research and practice. Baltimore: John Hopkins University Press.

Robinson, L.A., Berman, J.S., & Neimeyer, R.A. (1990). Psychotherapy for the treatment of depression. A comprehensive review of controlled outcome research. Psychological Bulletin, 108, 30-49.CrossRefPubMed

Sandell, R, Blomberg, J, Lazar, A, Schubert, J, Broberg, J., & Carlson, J. (1996). Long-term effects of psychotherapy and psychoanalysis. Paper presented at the conference of the Deutsche Psychoanalytische Vereinigung, Wiesbaden, november 1996.

Sandell, R., Blomberg, J., & Lazar , A. (1997). When reality doesn't fit the blueprint: doing research on psychoanalysis and long-term psychotherapy in a public health service program. Psychotherapy Research, 7, 333-344.

Seligman, M. E. (1995). The Effectiveness of Psychotherapy. The Consumer Reports Study. American Psychologist, 50, 965-974.CrossRefPubMed

Shapiro, D.A., Rees, A., Barkham, M., Hardy, G., Reynolds, S., & Startup, M. (1995). Effects of treatment duration and severity of depression on the maintenance of gains after cognitive-behavioural and psychodynamic-interpersonal psychotherapy. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 63, 378-387.CrossRefPubMed

Shea, M.T., Elkin, E., Imber, S.D., Sotsky, S.M., Watkins, J.T., Collins, J.F., Pilkonis, P.A., Beckham, E., Glass, D.R., Dolan, R.T., & Parloff (1992). Course of depressive symptoms over follow-up. Findings from the NIMH Treatment of Depression Collaborative Research Program. Archives of General Psychiatry, 49, 782-787.PubMed

Shea, M.T., Pilkonis, P.A., Beckham, E., Collins, J.F., Elkin, I, Sotsky, S.M., & Docherty, J.P. (1990). Personality disorders and treatment outcome in the NIMH Treatment of Depression Collaborative Research Program. American Journal of Psychiatry, 147, 711-718.PubMed

Thomson, L.W., Gallagher, D., & Czirr, R. (1988). Personality disorder and outcome in the treatment of late-life depression. Journal of Geriatric Psychiatry, 21, 133-153.

Wallerstein, R.S. (1986). Forty-two lives in treatment. A study of psychoanalysis and psychotherapy. New York: Guilford.

Weber, J.J., Bachrach, H.M., & Solomon, M. (1985). Factors associated with the outcome of psychoanalysis. Report of the Columbia Psychoanalytic Center Research Project (II). International Review of Psycho-Analysis, 12, 251-262.

Werkgroep Consensus en Protocollering Psychotherapie bij Depressie. (1997). Richtlijnen voor de psychotherapeutische behandeling van depressie. Utrecht: Nederlandse Vereniging voor Psychotherapie.

Titel: De kortzichtige eenvoud van het depressieprotocol
Een kritisch commentaar vanuit het Nederlands Psychoanalytisch Instituut
Auteur: Wouter Gomperts
Publicatiedatum: 01-04-1999
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Gepubliceerd in: Tijdschrift voor Psychotherapie / Uitgave 2/1999
Print ISSN: 0165-1188
Elektronisch ISSN: 1876-5637
DOI: https://doi.org/10.1007/BF03061893

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Abstract

Log in om toegang te krijgen