Top

2015 | Boek

hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

Cognitieve gedragstherapie bij somatisatie

Auteurs: Sako Visser, Michiel Reinders

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

Dit boek biedt een protocol voor de behandeling van cliënten met onverklaarde lichamelijke klachten en sensaties (somatoforme stoornissen). Het is bedoeld voor behandelaars binnen de GGZ.

Somatoforme stoornissen zijn stoornissen waarbij mensen langdurige lichamelijke klachten hebben waarvoor geen lichamelijke oorzaak gevonden kan worden. Meestal zijn er bijkomende psychische en sociale klachten en problemen.

Het protocol kan flexibel worden gbruikt, afhankelijk van het klachtenpatroon van de patiënt. De invulling van de twaalf sessies binnen het protocol is afhankelijk van de individuele patiënt. In de eerste twee sessies wordt de problematiek van de patiënt in kaart gebracht aan de hand van een cognitief gedragstherapeutisch model. Deze analyse geeft richting aan de invulling en de aandacht in de daarop volgende sessies.

Bij het boek is aanvullend materiaal beschikbaar. Het bestaat uit fragmenten met de volgende onderwerpen: Inventarisatie van de klachten en gevolgen; Cognitieve herstructurering; Exposure en responspreventie; Reactivatie; Nieuwe copingvaardigheden en Omgaan met terugval.

Inhoudsopgave

Voorwerk

1. Inleiding

Samenvatting

Dit boek gaat over de behandeling van mensen die gepreoccupeerd zijn met lichamelijke klachten waarvoor geen afdoende medische oorzaak te vinden is. Speerpunten in deze behandeling zijn: de vermindering van angst en overbezorgdheid over de gezondheid, het relativeren van catastrofale gedachten en het aanleren van andere copingstrategieën op momenten van stress. De behandeling wordt geïllustreerd aan de hand van (geanonimiseerde) voorbeelden.

Sako Visser, Michiel Reinders

2. Wetenschappelijk onderzoek naar somatisatie en somatoforme stoornissen

Samenvatting

Dit hoofdstuk geeft een overzicht van het wetenschappelijk onderzoek naar somatisatie en somatoforme stoornissen. De algemene conclusie is dat cognitief gedragstherapeutische interventies effectief zijn bij de behandeling van somatoforme stoornissen. De in het protocol beschreven interventies zijn gebaseerd op de eerder gepubliceerde behandelprotocollen, die weer gebaseerd zijn op gecontroleerde behandelstudies, met toevoeging van interventies die ook bij andere stoornissen effectief zijn gebleken.

Sako Visser, Michiel Reinders

3. Sessie 1: Breng de klachten in kaart

Samenvatting

In sessie 1 wordt een klachtenanamnese afgenomen volgens het gevolgenmodel. Verder worden de mogelijke vaardigheidstekorten bij de patiënt in kaart gebracht. Als huiswerk vult de patiënt het gevolgenschema in: voor het casusvoorbeeld en voor zijn eigen situatie.

Verder wordt de patiënt gevraagd om samen met een goede bekende (partner, vriend) een copinglijst te bespreken en van elk punt een voorbeeld te noemen waarin het goed gegaan is en een voorbeeld waar verbetering mogelijk is.

Sako Visser, Michiel Reinders

4. Sessie 2: Wat gaan we behandelen?

Samenvatting

In sessie 2 wordt samen met de patiënt een schema gemaakt waarin de vicieuze cirkels van zijn klachten te herkennen zijn aan de hand van een cognitief gedragsmatig model. Daarnaast worden er concrete behandeldoelen geformuleerd. Als huiswerk leest de patiënt informatie over cognitieve therapie en identificeert hij een aantal niet-helpende gedachten die hij over zijn klachten heeft. Verder vult de patiënt het schema in voor zijn eigen situatie.

Sako Visser, Michiel Reinders

5. Sessie 3: Start cognitieve therapie

Samenvatting

In sessie 3 wordt het cognitieve model besproken en worden de belangrijkste catastrofale, defaitistische en niet-helpende cognities van de patiënt geïdentificeerd. Als huiswerk leest de patiënt de schriftelijke rationale en de uitleg over de dagboekformulieren door. De patiënt noteert eventuele vragen of onduidelijkheden. Voor de volgende sessie vult de patiënt dagelijks de eerste vakken van een dagboekformulier in.

Sako Visser, Michiel Reinders

6. Sessie 4: Relativeren en uitdagen

Samenvatting

In sessie 4 wordt de volgende stap in de cognitieve herstructurering gezet. Naast de niet-helpende gedachten leert de patiënt zijn eigen redeneer- of denkfouten herkennen en zijn niet-helpende gedachten uit te dagen. Als huiswerk vult de patiënt dagelijks het hele dagboekformulier in en probeert de niet-helpende of catastrofale gedachten uit te dagen.

Met behulp van de lijst van redeneerfouten, noteert de patiënt bij zo veel mogelijk categorieën voorbeelden van eigen redeneerfouten.

Sako Visser, Michiel Reinders

7. Sessie 5: Experimenten en een hiërarchie

Samenvatting

In sessie 5 staat het gedrag van de patiënt centraal. Aan de dagboekformulieren worden nu gedragsexperimenten gekoppeld. Het doel van de gedragsexperimenten is toetsing van de cognities in de realiteit. Verder wordt er een hiërarchie opgesteld van het vermijdingsgedrag van de patiënt. Het huiswerk bestaat uit het uitvoeren van het in de sessie opgestelde gedragsexperiment. De patiënt moet doorgaan met de dagboekformulieren invullen en deze uitbreiden met gedragsexperimenten. En wanneer het experiment voldoende duidelijk is, dit ook uitvoeren. Ook moet de patiënt het hiërarchieformulier verder invullen en uitbreiden.

Sako Visser, Michiel Reinders

8. Sessie 6: Stoppen met vermijding en controles

Samenvatting

In sessie 6 worden voor de items uit de hiërarchie concrete exposure- of responspreventieopdrachten geformuleerd. Deze worden als huiswerk meegegeven. De successen worden op een bijbehorend formulier genoteerd. Verder moet de patiënt doorgaan met het invullen van de dagboekformulieren voor situaties die zich de afgelopen periode hebben voorgedaan. Indien mogelijk wordt er ook een gedragsexperiment aan gekoppeld.

Sako Visser, Michiel Reinders

9. Sessie 7: Blootstellen en nalaten

Samenvatting

In sessie 7 en 8 wordt gefocust op het doorbreken van de vermijding en het opgeven van het zoeken naar geruststelling. In deze sessie worden de stappen in de hiërarchie afgesproken, met als doel dat de patiënt dagelijks actief oefent. Verder gaat de patiënt door met het invullen van de dagboekformulieren over situaties die zich de afgelopen periode hebben voorgedaan. De patiënt kan ook de ontmoedigende gedachten rond de opdrachten noteren en uitdagen. Indien mogelijk wordt er ook een gedragsexperiment aan gekoppeld.

Sako Visser, Michiel Reinders

10. Sessie 8: Blootstellen en nalaten 2

Samenvatting

Sako Visser, Michiel Reinders

11. Sessie 9: Vaardigheden in het omgaan met klachten

Samenvatting

In sessie 9 wordt het begrip coping uitgelegd en wordt geïnventariseerd op welke terreinen de copingtekorten van patiënt liggen. Dit gebeurt aan de hand van de copingvragenlijst die de patiënt ingevuld heeft. De patiënt gaat oefenen met een door hem gekozen vorm van coping, zoals grenzen stellen, rust nemen of hulp vragen. De patiënt noteert de successen die hij geboekt heeft in het uitvoeren van zijn opdracht.

Sako Visser, Michiel Reinders

12. Sessie 10: Vaardigheden in het omgaan met klachten

Samenvatting

In sessie 10 leert de patiënt zijn vaardigheden te vergroten. Niet alleen om met zijn klachten om te gaan, maar ook op andere levensgebieden. Er wordt geoefend en de patiënt leert dat hij zelf invloed heeft op de last die hij van zijn klachten ervaart. Ook wordt geoefend met vaardigheden bij andere stressfactoren in zijn leven. De patiënt leert zo dat hij zelf de kwaliteit van zijn leven kan vergroten. Als huiswerk oefent de patiënt met nieuwe vaardigheden in het omgaan met de klachten en andere stressfactoren. De patiënt noteert de successen.

Sako Visser, Michiel Reinders

13. Sessie 11: Zorgen voor jezelf

Samenvatting

In sessie 11 wordt benadrukt wat de patiënt goed doet in het opkomen voor zichzelf, teneinde hem te versterken in het idee dat hij dingen kan doen om beter met zijn klachten om te gaan. Ook bedenkt de patiënt een volgende oefening op het gebied van ‘coping’, bijvoorbeeld op het gebied van hulp vragen, grenzen stellen of duidelijk communiceren over de klachten en beperkingen. Verder wordt er een start gemaakt met de evaluatie waarin de patiënt de leerpunten uit de therapie opsomt. Het huiswerk bestaat uit het doorgaan met het oefenen van nieuwe vaardigheden in het omgaan met de klachten en stresssituaties. Daarnaast schrijft de patiënt een evaluatie in de vorm van een brief aan zichzelf.

Sako Visser, Michiel Reinders

14. Sessie 12: Evaluatie: hoe blijf ik op de rails?

Samenvatting

Sessie 12 is de afronding van de behandeling. Aan het eind van de sessie is er een evaluatie waarin de patiënt heel specifiek beschrijft welke dingen hij moet doen en laten om minder last te hebben van zijn klachten. Als afronding schrijft de therapeut een ontslagbrief, zowel gericht aan de huisarts als aan de patiënt.

Sako Visser, Michiel Reinders

Nawerk

Titel: Cognitieve gedragstherapie bij somatisatie
Auteurs: Sako Visser
Michiel Reinders
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-368-0431-8
Print ISBN: 978-90-368-0430-1
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-0431-8