Top

Gepubliceerd in:

2022 | OriginalPaper | Hoofdstuk

1. Inleiding

Auteurs : Suzanne Haeyen, Greta Günther, Anne-Marie Claassen

Gepubliceerd in: Schemagerichte werkvormen voor vaktherapie

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Samenvatting

Dit hoofdstuk gaat in op de verschillende vaktherapieën, waarom deze worden ingezet in de behandeling van persoonlijkheidsstoornissen en hoe deze werken. Doelen in de behandeling zijn het veranderen van gedragspatronen, aanleren van gezonde copingstrategiëen, verbeteren van interactie met zichzelf en de ander, vinden van ontspanning via gezonde wegen en kunnen reguleren van emoties, spanningen en impulsen. Deze doelen sluiten goed aan bij de mogelijkheden van vaktherapie. In dit hoofdstuk leggen we de verbinding tussen de window of tolerance, welbevinden, Positieve Psychologie, Schematherapie en vaktherapie, omdat herstel voor mensen gediagnosticeerd met persoonlijkheidsstoornissen méér is dan symptomen wegnemen. Persoonlijk en maatschappelijk herstel, en daardoor meer welbevinden, is voor hen minstens zo waardevol. Vaktherapeuten zien dat er behoefte is aan specifieke interventies gericht op welbevinden naast afname van klachten, en dat deze insteek past bij de kracht van vaktherapie. We beschrijven de rol van vaktherapie bij het versterken van adaptieve vaardigheden, gezonde ik-functies en positieve emoties.

volgende hoofdstuk Beeldende therapeutische werkvormen

Een modus kan worden gezien als een intense emotionele staat, waarbij patronen van behoeften, gedachten en gevoelens (schema’s) aanwezig zijn. Elke modus is geassocieerd met specifieke (dis)functionele emoties en (dis) regulerende strategieen (Dadomo et al., 2018). Modi zijn veranderlijk en kunnen worden geactiveerd door zowel interne als externe stimuli (Van Vreeswijk et al., 2012).

American Art Therapy Association. (2021). About art therapy? Geraadpleegd op 15 januari 2021, van https://arttherapy.org/about-art-therapy/

Akwa GGZ (2017). Zorgstandaard Persoonlijkheidsstoornisse: Individueel zorgpad en behandeling. GGZ Standaarden. Geraadpleegd op 3 september 2021, van https://www.ggzstandaarden.nl/zorgstandaarden/persoonlijkheidsstoornissen-zorgstandaard-2017/individueel-zorgplan-en-behandeling/zelfmanagement

Akwa GGz (2019). Generieke Module Vaktherapie. GGZ Standaarden. Geraadpleegd op 3 september 2021, van https://www.ggzstandaarden.nl/generieke-modules/vaktherapie/inleiding

Aldao, A., Nolen-Hoeksema, S., & Schweizer, S. (2010). Emotion-regulation strategies across psychopathology: A meta-analytic review. Clinical Psychology Review, 30(2):217-237. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2009.11.004

American Psychiatric Association (2014). Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen: DSM-5 (M. W. Hengeveld, Supervisie vert.). Uitgeverij Boom.

Arntz, A. (2016). Schematherapie en de behandeling van persoonlijkheidsstoornissen. Gedragstherapie, 16(3):194-207.

Arntz, A., & Jacob, G.A. (2012). Schema therapy in practice: An introductory guide to the schema mode approach. Wiley-Blackwell.

Arntz, A., Rijkeboer, M., Chan, E., Fassbinder, E., Karaosmanoglu, A., Lee, C.W., & Panzeri, M. (2021). Towards a reformulated theory underlying schema therapy: Position paper of an international workgroup. Cognitive Therapy and Research, 45(6), 1007-1020. https://doi.org/10.1007/s10608-021-10209-5

Arntz, A., & Weertman, A. (1999). Treatment of childhood memories: Theory and practice. Behaviour Research and Therapy, 37(8):715-740. https://doi.org/10.1016/S0005-7967(98)00173-9

British Association of Art Therapists (2021). What is art therapy? Geraadpleegd op 15 januari 2021, van https://www.baat.org/About-Art-Therapy

Bamelis, L.M., Evers, S.M.A.A., Spinhoven, P., & Arntz, A (2017). Results of a multicenter randomized controlled trial of the clinical effectiveness of schema therapy for personality disorders. American Journal of Psychiatry, 171(3):305-322. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2013.12040518

Bateman, A., & Fonagy, P. (2004). Psychotherapy for borderline personality disorder: Mentalization-based treatment. Oxford University Press.

Bernstein, D., Oorsouw, K. van, & Candel, I. (2020). Creating Corrective Emotional Experiences for Youth with Serious Behavioral Problems and their Family/Social Networks: Integrating Schema Therapy and Positive Psychology. INSPIRE 2020 ISST conference Amsterdam.

Blockland-Vos, J., Günther, G., Mook, C. van (2008). Je vak in schema’s, Vaktherapie binnen een kader van schematherapie, deel 1. Tijdschrift voor Vaktherapie 2;17-23.

Bohlmeijer, E.T., Jacobs, N., Walburg, J.A., & Westerhof, G.J. (2021). Handboek Positieve Psychologie: Theorie, onderzoek en interventies. Uitgeverij Boom.

Borgesius, E., & Visser, E.C.M. (2015). Vaktherapie en dagbesteding in de geneeskundige GGZ (No. 2015014148). Zorginstituut Nederland. Geraadpleegd op 3 september 2021, van https://www.zorginstituutnederland.nl/publicaties/standpunten/2015/10/29/standpunt-vaktherapie-en-dagbesteding-in-de-geneeskundige-ggz

Claassen, A.M.T.S., & Broersen, J. (2019). Handleiding module Schematherapie en de Gezonde volwassene. Bohn Stafleu van Loghum.

Claassen, A. (2017). De functie van de Bestraffende Ouder: insteek voor behandeling. PsyXpert 2:29–37.

Claassen, A.M.T.S., & Pol, S.M., (2015). Schematherapie en de Gezonde Volwassene: Positieve technieken uit de praktijk. Bohn Stafleu van Loghum.

Claassen, A.M.T.S. & Pol, S.M., (2014). De Gezonde Volwassene: Van modus naar mens. Psychopraktijk, 6(4):19-22. https://doi.org/10.1007/s13170-014-0054-y

Dadomo, H., Panzeri, M., Caponcello, D., Carmelita, A., & Grecucci, A. (2018). Schema therapy for emotional dysregulation in personality disorders: A review. Current Opinion in Psychiatry, 31(1):43-49. https://doi.org/10.1097/YCO.0000000000000380

De Witte, M., Orkibi, H., Zarate, R., Karkou, V., Sajnani, N., Malhotra, B., Tin Hung Ho, R., Kaimal, G., Baker, F. A. & Koch S. C. (2021). From therapeutic factors to mechanisms of change in the creative arts therapies: A scoping review. Frontiers in Psychology, 12, 678397. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.678397

Engelbrecht, J., & Günther, G. (2019). Een anker creëren: muziektherapie, psychodrama en schematherapie. In: Ruimte maken voor lichaam en geest in therapie, Red.: Cardinaels & Goosens. Acco.

Fassbinder, E., Schweiger, U., Martius, D., Brand-de Wilde, O., & Arntz, A. (2016). Emotion regulation in schema therapy and dialectical behavior therapy. Frontiers in Psychology, 7:1373. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2016.01373

Federatie Vaktherapeutische Beroepen (2017). Strategische Onderzoeksagenda voor de Vaktherapeutische beroepen. Geraadpleegd op 1 oktober 2021, van https://fvb.vaktherapie.nl/strategische-onderzoeksagenda

Fonagy, P., & Allison, E. (2014). The role of mentalizing and epistemic trust in the therapeutic relationship. Psychotherapy, 51(3):372-380. https://doi.org/10.1037/a0036505

Franken, K., Lamers, S.M.A., Klooster, P.M. ten, Bohlmeijer, E.T., & Westerhof, G.J. (2018). Validation of the Mental Health Continuum-Short Form and the dual continua model of well-being and psychopathology in an adult mental health setting. Journal of Clinical Psychology, 74(12):2187-2202. https://doi.org/10.1002/jclp.22659

Gendlin, E.T. (1978). Focusing. Everest House.

Günther, G., Blockland-Vos, J., & Mook, C. van (2009). Vaktherapie binnen Klinische Psychotherapie. In: Handboek klinische Schematherapie. Bohn Stafleu van Loghum.

Günther, G. (2019). Laat me niet verdwalen in mijn zelfgebouwd doolhof – De wisselwerking tussen lichaamsgerichte beelden en schematherapie. In: Ruimte maken voor lichaam een geest in therapie. Red.: Cardinaels & Goossens, Acco.

Haeyen, S. (2007). Niet uitleven maar beleven, beeldende therapie bij persoonlijkheidsproblematiek. Bohn Stafleu van Loghum.

Haeyen, S. (2018a). Art therapy and emotion regulation problems: Theory and workbook (C.L. Stennes, Vert.). Palgrave Macmillan.

Haeyen, S. (2018b). Effects of art therapy: The case of personality disorders clusters B/C [proefschrift]. Radboud University.

Haeyen, S. (2019). Strengthening the healthy adult self in art therapy: Using schema therapy as a positive psychological intervention for people diagnosed with personality disorders. Frontiers in Psychology, 10:644. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.00644

Haeyen, S. (2020). De krachtige ervaring: Emotie- en zelfbeeldregulatie bij persoonlijkheidsstoornissen via vaktherapie [Lectorale rede]. HAN University of Applied Sciences.

Haeyen, S. (2021). Van negatief denken naar positief doen. Vaktherapie gericht op welbevinden. Projectplan. Intern document HAN.

Haeyen, S., & Heijman, J. (2020). Compassion Focused Art Therapy for people diagnosed with a cluster B/C personality disorder: An intervention mapping study. The Arts in Psychotherapy, 69(20). https://doi.org/10.1016/j.aip.2020.101663

Haeyen, S., & Heijman, J. (2021). Compassion Focused Art Therapy voor cliënten met een persoonlijkheidsstoornis cluster B/C: Een Intervention Mapping-studie. Groepen, 21(2):22-45.

Haeyen, S., & Staal, M. (2021). Imagery Rehearsal Based Art Therapy: Treatment of posttraumatic nightmares in art therapy. Frontiers in Psychology, 11:628717. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.628717

Haeyen, S., Hooren, S. van, Veld, W. van der, & Hutschemaekers, G. (2018). Promoting mental health versus reducing mental illness in art therapy with patients with personality disorders: A quantitative study. The Arts in Psychotherapy, 58(4):11-16. https://doi.org/10.1016/j.aip.2017.12.009

Heath, G., & Startup, H. (2020). Creative methods in schema therapy: Advances and innovation in clinical practice. Routledge.

Hornsveld, H., Bögels, H., & Grandia, H. (2021). Casusboek Schematherapie: 21 voorbeelden uit de praktijk. Bohn Stafleu van Loghum.

Hulshof, R., Pol, S., & Wentink, M. (2009). Schemagerichte therapie in een klinische setting. Groepen, 4(3):24-35.

Karterud, S., & Pedersen, G. (2004). Short-term day hospital treatment for personality disorders: Benefits of the therapeutic components. Therapeutic Communities, 25(1):43-54.

Kehr, T. (2020). Verslag focusgroep ‘Vaktherapie bij persoonlijkheidsstoornissen’. HAN University of Applied Sciences. Interne publicatie.

Keyes, C.L.M. (2002). The Mental Health Continuum: From languishing to flourishing in life. Journal of Health and Social Behavior, 43(2):207-222. https://doi.org/10.2307/3090197

Kliphuis, M. (1973). Het hanteren van creatieve processen in vorming en hulpverlening. In: L. Wils (red.). Bij wijze van spelen. Samsom.

Knapen, S. (2017). Samen beter: In de afwezigheid van vertrouwen is er geen capaciteit tot verandering. Tijdschrift voor Psychotherapie, 43(2):109-125. https://doi.org/10.1007/s12485-017-0177-9

Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ (2008). Multidisciplinaire Richtlijn Persoonlijkheidsstoornissen: Richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van volwassen patiënten met een persoonlijkheidsstoornis. Trimbos-instituut.

Levine, H. B. (2012) The colourless canvas: Representation, therapeutic action and the creation of mind. The International Journal of Psychoanalysis, 93:607-629.

Livesley, W.J., Dimaggio, G., & Clarkin, J.F. (2016). Why integrated treatment? General principles of therapeutic change. In: W. J. Livesley, G. Dimaggio, & J.F. Clarkin (Eds.), Integrated treatment for personality disorder: A modular approach (pp. 3-18). Guilford Press.

Lobbestael, J., Arntz, A., & Sieswerda, S. (2005). Schema modes and childhood abuse in borderline and antisocial personality disorders. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 36(3):240-253. https://doi.org/10.1016/j.jbtep.2005.05.006

LOO VTB (2016). Landelijk Domeinprofiel Bacheloropleidingen Vaktherapeutische Beroepen. LOO VTB.

LLouis, J. P., Wood, A. M., Lockwood, G., Ho, M. H. R., & Ferugson, E. (2017). Positive clinical psychology and Schema Therapy (ST): The development of the Young Positive Schema Questionnaire (YPSQ) to Complement the Young Schema Questionnaire 3 Short Form (YSQS3). Psychological Assessment, 30(9), 1199-1213. https://doi.org/10.1037/pas0000.567

Louis, J.P., Wood, A.M. & Lockwood, G. (2020). Development and Validation of the Positive Parenting Schema Inventory (PPSI) to Complement the Young Parenting Inventory (YPI) for Schema Therapy (ST), Assessment, 27(4):766-786.

Marsman, A. (2021). Beyond disease and disorder: Exploring the longlasting impact of childhood adversity in relation to mental health [Proefschrift]. Universiteit Maastricht. https://doi.org/10.26481/dis.20211103vm

MIND. (2020). Meerjarenbeleidsplan 2020-2025: Samen bevorderen we de psychische gezondheid in Nederland. Geraadpleegd op 26 augustus 2021, van https://wijzijnmind.nl/media/5275/download/MIND%20MJBP2020-2025%20v6%20def.pdf?v=1

Muste, E., Weertman, A., & Claassen, A. M. (Reds.). (2009). Handboek klinische Schematherapie. Bohn Stafleu van Loghum.

Ng, F.Y.Y., Bourke, M. E., & Grenyer, B. F. S. (2016). Recovery from borderline personality disorder: A systematic review of the perspectives of consumers, clinicians, family and carers. PLoS ONE, 11(8):1-21. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0160515

Ogden, P., Minton, K., & Pain, C. (2006). Trauma and the body: A sensorimotor approach to psychotherapy. W.W. Norton.

P3NL. (2019). P3NL: Federatie van psychologen, psychotherapeuten en pedagogen. Geraadpleegd op 3 september 2021, van https://www.p3nl.nl/

Perquin,L. (1986/2000) e.a. Ideale Ouder Oefening. Tijdschrift voor Pesso-psychotherapie.

Perquin, L., & Vos, L., (2008), Veilig diepzeeduiken, Tijdschrift voor Pesso-psychotherapie, 24 (1), 8-31.

Phagoe, S. A., Timmerman, K., Claassen, A. M., & Westerhof, G. J. (2022). Welbevinden en persoonlijkheidspathologie in klinische Schematherapie. Tijdschrift voor Psychiatrie.

Rauh, W., Velde, I. van de, Nieuwenhuis, L., & Vlugt, S. van der (2021). Eerst affectregulatie, dan zelfregulatie. Affecten leren reguleren binnen de vaktherapeutische relatie door doen en ervaren. Tijdschrift voor Vaktherapie, 17(3), 12-9.

Reubsaet, R.J. (2018). Schematherapie. Werken met fases in de klinische praktijk. Bohn Stafleu Van Loghum.

Roediger, E., Stevens, B. A., & Brockman, R. (2018). Contextual schema therapy: An integrative approach to personality disorders, emotional dysregulation & interpersonal functioning. New Harbinger Publications.

Seligman, M. E. P., & Csíkszentmihályi, M. (2000). Positive psychology: An introduction. American Psychologist, 55(1), 5-14. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.1.5

Siegel, D. J. (1999). The developing mind: How relationships and the brain interact to shape who we are. Guilford Press.

Smeijsters, H. (2000/2008). Handboek creatieve therapie. Coutinho.

Solli, H. P., Rolvsjord, R., & Borg, M. (2013). Toward understanding music therapy as a recovery-oriented practice within mental health care: A meta-synthesis of service users’ experiences. Journal of Music Therapy, 50(4), 244-273. https://https://doi.org/10.1093/jmt/50.4.244

Stern, D. (1985). The Interpersonal World of the Infant. Basic Books, Inc., Publishers,

Stern, D. (2010). Forms of Vitality: Exploring Dynamic Experience in Psychology, the Arts, Psychotherapy, and Development. Oxford University Press.

Van Attekum, M. (1997/2012). Aan den lijve: Lichaamsgerichte psychotherapie volgens Pesso (5e editie). Pearson.

Van der Kolk, B. A. (2014). The body keeps the score: Brain, mind, and body in the healing of trauma. Viking Penguin.

Van Hooren, S., Van Buschbach, J., Waterink, W., & Abbing, A. (2021). Werkingsmechanismen van vaktherapie: Naar een onderbouwing en verklaring van effecten – work in progress. Tijdschrift voor Vaktherapie, 17(2), 4-12.

Van Vreeswijk, M., Broersen, J., & Nadort, M. (Reds.). (2008). Handboek Schematherapie: Theorie, praktijk en onderzoek. Bohn Stafleu van Loghum.

Van Vreeswijk, M., Broersen, J., & Nadort, M. (Eds.). (2012). The Wiley-Blackwell handbook of Schema therapy: Theory, research, and practice. John Wiley & Sons.

Versluis, Y., Bol, Y., Bouwmeester, S. & Peeters, F.P.M.L. (2022). Strengthening the Healthy Adult mode: a case experimental study exploring the effects of a new Schema Therapy protocol in an outpatient population (in process).

Videler, A.C., Van Royen, R.J.J., Heijnen-Kohl, S. M. J., Rossi, G., Van Alphen, S. P. J., & Van der Feltz-Cornelis, C. M. (2017). Adapting schema therapy for personality disorders in older adults. International Journal of Cognitive Therapy, 10(1), 62-78. https://doi.org/10.1521/ijct.2017.10.1.62

Titel: Inleiding
Auteurs: Suzanne Haeyen
Greta Günther
Anne-Marie Claassen
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Boek: Schemagerichte werkvormen voor vaktherapie
Print ISBN: 978-90-368-2802-4

Elektronisch ISBN: 978-90-368-2803-1

Copyright: 2022
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-2803-1_1

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen