19 De basale ganglia en extrapiramidale stoornissen

De basale ganglia bestaan uit een aantal grote kerngebieden in de voorhersenen en het mesencephalon. Lange tijd is aangenomen dat de output van de basale ganglia, via de nucleus ruber in het mesencephalon en buiten de corticospinale baan (de piramidebaan) om, rechtstreeks de motorische gebieden in de hersenstam en het ruggenmerg kon beïnvloeden. Daarom werden de basale ganglia, in combinatie met enkele afdalende vezelbanen vanuit de hersenstam (onder andere de rubrospinale, vestibulospinale, tectospinale en reticulospinale banen), gerekend tot het zogenaamde extrapiramidale motorische systeem. Uit klinische waarnemingen kon worden opgemaakt dat aandoeningen van (delen van) de basale ganglia niet leiden tot een parese (of paralyse) en spasticiteit, zoals bij laesies van het piramidale systeem, maar tot onwillekeurige bewegingen (bijv. tremoren), rigiditeit en/of bewegingsarmoede. Het is intussen duidelijk geworden dat de basale ganglia hun invloed op de motoriek in belangrijke mate uitoefenen via het piramidale systeem, omdat een groot deel van de output van de basale ganglia, via de thalamus, is gericht op de motorische en premotorische gebieden in de cortex cerebri. Bovendien is gebleken dat de basale ganglia niet alleen een rol spelen bij motorische processen, maar tevens, in nauwe samenhang met grote delen van de frontale kwab, invloed uitoefenen op cognitieve, motivationele en emotionele processen. De basale ganglia blijken dan ook een rol te spelen bij de planning, programmering en initiatie van de willekeurige motoriek, van complex gedrag en van denkprocessen (cognitie zou beschouwd kunnen worden als ‘intracerebrale bewegingen’). Symptomen bij aandoeningen van de basale ganglia omvatten dientengevolge het volledige scala van zuiver sensori-motorische tot cognitieve en emotioneel-motivationele stoornissen. Deze laatste categorie stoornissen bevindt zich in het grensgebied van de traditionele neurologie en de psychiatrie.