Van etiket naar diagnose

Voorwerk

1. De metafoor van de eik

Samenvatting

Op de een of andere manier krijgen gezonde mensen vaker dan vroeger last van hun rug, nek of schouders. Dat zijn klachten in het steun- en bewegingsapparaat die zich helaas op steeds jongere leeftijd voordoen. Om een verklaring te zoeken voor het ontstaan van dit soort klachten gebruiken we de metafoor van de eik. We vergelijken het groeien van een eik met het groeien - of beter gezegd het ontwikkelen - van een klacht.

Jelle Kapitein

2. Wat zijn de klachten?

Samenvatting

Als je last hebt van je rug, nek of schouder kun je over van alles klagen. De een ervaart klachten anders dan de ander en dat is terug te horen als iemand zijn klachten onder woorden brengt. Het is de kunst om in dat geklaag de symptomen te ontdekken en daarmee de wortel van het kwaad op te sporen. Dat proces maken we duidelijk met het bouwen van een keten van oorzaak en gevolg. De metafoor van de eik komt terug in de vraag wat we bij het ontwikkelen van klachten met de eikel als oorzaak en met de groeifactoren als stimulus kunnen vergelijken.

Jelle Kapitein

3. Ontwikkeling van de verklaringen

Samenvatting

Om onheil te weren is de mensheid voortdurend op zoek naar verklaringen. We schetsen de ontwikkeling van de verklaring van ongemakken in het lijf. Dat doen we aan de hand van de groei van kennis die verloopt van verklaringen in het magische perspectief naar verklaringen in het beschrijvende perspectief. De laatste stap in de groei van kennis is het verklarende perspectief. Alleen in het verklarende perspectief is met het samenspel tussen oorzaak en stimuli te begrijpen en te verklaren hoe en waarom een klacht - of beter gezegd een disfunctie - zich op een bepaalde locatie in het lijf kan ontwikkelen.

Jelle Kapitein

4. Op zoek naar een verklarend perspectief

Samenvatting

Bij het zoeken naar een verklarend perspectief vergelijken we de verklaring van specifieke klachten met de verklaring van aspecifieke klachten. Op het eerste gezicht lijken oorzaak en stimuli beter in te vullen voor aspecifieke klachten. Bij nader inzien hoort die verklaring eerder thuis in het magische perspectief. Het blijkt nog niet mee te vallen om in de meewegende factoren de oorzaak van de stimuli te scheiden. Juist dat is nodig om een verklarend perspectief op te stellen.

Jelle Kapitein

5. Oorzaak of stimulus?

Samenvatting

Om het ontstaan van disfuncties met pijnlijke symptomen te begrijpen hebben we een verklarend perspectief nodig. Om in alle meewegende factoren de oorzaak van de stimuli te kunnen scheiden ploegen we verder op vier velden. We verkennen het genetische, het psychosociale, het ergonomische en het mechanische veld van houding en beweging. Op basis van de literatuur lijkt de goede houding op het mechanische veld in aanmerking te komen als oorzaak. Daar schieten we echter weinig mee op, omdat de definitie van een goede houding ontbreekt. We komen tot de ontnuchterende conclusie dat een verklarend perspectief voor het ontstaan van disfuncties in het steun- en bewegingsapparaat niet bestaat.

Jelle Kapitein

6. Tussenbalans

Samenvatting

We maken de tussenbalans op met het schetsen van uiteenlopende meningen en de verwarring tussen oorzaak en stimuli, klachten en symptomen en etiketten en diagnoses. Het rijk geschakeerde aanbod van interventies lijkt het logische gevolg daarvan en zou je bijna het recht ontnemen om te klagen over de mogelijkheid om van je klachten af te komen. Dit hoofdstuk sluiten we af met de vraag of het wel mogelijk is om een verklarend perspectief te ontwikkelen.

Jelle Kapitein

7. Wat beweegt de mens?

Samenvatting

We zoeken verder naar een verklaring voor het ontstaan van disfuncties in het steun- en bewegingsapparaat. Om een mogelijke oorzaak op het mechanische veld van houding en beweging helder te krijgen moeten we begrijpen hoe een goede of slechte houding ontstaat. We kijken naar beweging als reactie op prikkels, de functie van het skelet als steunapparaat en de sturende rol van sensoriek in motoriek. Voor gestuurde bewegingen moet een baby met een leerproces zowel de sensorische als de motorische cortex zelf programmeren om trefzeker met een beweging op een prikkel te reageren. Die ontwikkeling gaat in de regel goed en dat levert de vraag op wat er later fout gaat in de programmering zodat een geautomatiseerde beweging ontstaat die blijvend een riskante houding oplevert.

Jelle Kapitein

8. De mens handelt

Samenvatting

Door te bewegen programmeren en herprogrammeren we de sensomotorische cortex. Omdat de handen een prominente plaats op de cortex innemen, kijken we eerst naar de handen. Aan handen zijn allerlei variaties te zien en te voelen in stand, kleur, temperatuur, kracht en krachtverdeling. Het is nog niet duidelijk of deze variaties zijn aangeboren of dat ze later op de een of andere manier zijn ontstaan. Als ze niet zijn aangeboren maar verworven, moeten we waarschijnlijk doorredeneren tot de belasting van de steunvlakken om die variaties te begrijpen.

Jelle Kapitein

9. Het skelet balanceert

Samenvatting

Om de functionaliteit van de handen te begrijpen moeten we de functionaliteit van het steun- en bewegingsapparaat begrijpen. Het lijf balanceert staand op relatief kleine steunvlakken van de voeten en blijft overeind dankzij het skelet. We kijken hoe het skelet staand en zittend op de steunvlakken balanceert en zien ook hier weer allerlei variaties. Die variaties moeten op de een of andere manier consequenties hebben voor de spieren die het skelet overeind houden en in beweging zetten.

Jelle Kapitein

10. De spieren schakelen

Samenvatting

Na het skelet als steunapparaat te hebben bekeken (▶ H. 9), kijken we in dit hoofdstuk naar de spieren als bewegingsapparaat. Aan de hand van een aantal experimenten ontdekken we een wetmatigheid: de schakeling van spieren in bewegingsketens is afhankelijk van belasting van de steunvlakken in voeten of zitknobbels. Bij een skelet in balans schakelen de spieren automatisch in een efficiënte bewegingsketen. Bij elke variant in belasting van de steunvlakken zijn scheerlijnen nodig en schakelen spieren automatisch in een inefficiënte bewegingsketen.

Jelle Kapitein

11. De cortex registreert

Samenvatting

Elke beweging met bijbehorende schakeling van spieren laat sporen na op de cortex. Met andere woorden, de cortex registreert elke beweging. Automatisering van de geregistreerde beweging met de bijbehorende schakeling van spieren vindt alleen plaats bij voldoende herhaling van de beweging. Daarmee herprogrammeren we de cortex voortdurend met efficiënte of met inefficiënte bewegingsketens. Als de inefficiënte keten is geautomatiseerd, is de herprogrammering van de cortex in vrijwel alle activiteiten aan de motoriek af te lezen.

Jelle Kapitein

12. Het lijf reageert

Samenvatting

Het lijf reageert wetmatig en daarom voorspelbaar op de belasting van de steunvlakken en het bewegen in efficiënte of inefficiënte ketens. Met gedegen observatie is een disfunctie te constateren of is te voorspellen waar deze kan ontstaan. Het is niet te voorspellen of, en wanneer, de disfunctie manifest wordt en symptomen veroorzaakt.

Jelle Kapitein

13. Het lijf protesteert

Samenvatting

We willen begrijpen hoe en waarom een latente disfunctie manifest kan worden, zodat het lijf protesteert. Daarvoor is het nodig om het oorzakelijke verband tussen disfuncties en symptomen op te sporen. Zou het mogelijk zijn om bijvoorbeeld aspecifieke lage rugklachten nu te transformeren naar te verklaren symptomen bij een in de diagnose benoemde disfunctie? Daarvoor moeten we in elk geval de keten van oorzaak en gevolg volledig kunnen invullen. Logisch geredeneerd zou dan gelden dat alle klachten specifiek zijn, mits de disfunctie in een objectieve, geldige en betrouwbare diagnose is te vatten.

Jelle Kapitein

14. De keten van oorzaak en gevolg

Samenvatting

Er is voldoende materiaal verzameld om de keten van oorzaak en gevolg volledig in te vullen. Een belangrijke stap daarin is het cruciale onderscheid tussen oorzaak en stimuli. Na formulering van twee voorwaarden voor een goede houding concluderen we dat we de oorzaak hebben gevonden op het mechanische veld van houding en beweging. Stimuli zijn te vinden op het genetische, het psychosociale en het ergonomische veld. Als afsluiting vatten we het cyclische proces van het ontstaan van een manifeste disfunctie in een schema.

Jelle Kapitein

15. Een goede houding

Samenvatting

Een goede werkhouding is het eindresultaat van een beweging in efficiënte ketens. We overwegen welke ergonomische maatregelen bijdragen aan een werkplek die vrij is van bewegingsdwang. Componenten als sfeer op de werkvloer, stijl van leidinggeven en de mogelijkheid om het werk zelf te plannen en in te delen, worden vaak beschouwd als behorend tot de ergonomische maatregelen. We laten ze hier buiten beschouwing en leggen de nadruk op efficiëntie van de bewegingsketens onder invloed van meubilair, opstelling van apparatuur en hulpmiddelen.

Jelle Kapitein

16. Een verklarend perspectief

Samenvatting

Met de ingevulde keten van oorzaak en gevolg en de definitie van een goede houding is een verklarend perspectief op te stellen. Om in het verklarende perspectief een correcte diagnose te kunnen formuleren, stellen we een aantal eisen aan de invulling per cel in de keten van oorzaak en gevolg.

Jelle Kapitein

17. Sjabloon voor de aanpak

Samenvatting

Voordat we met een casus een concreet voorbeeld geven van een diagnose, schetsen we het belang van voortdurende waarneming in de cyclus van observatie, analyse, conclusie en verificatie. In de eerste sessie resulteert dat in het stapsgewijs aanscherpen van de hypothese die uitmondt in een diagnose. We stellen de vraag of na het formuleren van een diagnose het onderscheid tussen specifieke en aspecifieke klachten nog houdbaar is.

Jelle Kapitein

18. Van etiket naar diagnose

Samenvatting

We ronden de zoektocht naar de verklaring en de aanpak van disfuncties in het steun- en bewegingsapparaat af met een casus waarin alle beschreven onderdelen aan bod komen. In deze casus blijken de aspecifieke klachten met de diagnose te transformeren in een specifieke disfunctie met bijbehorende symptomen.

Jelle Kapitein

19. Wat kan ik ermee?

Samenvatting

Het samenspel tussen inefficiënte bewegingsketens als oorzaak en diverse stimuli veroorzaakt disfuncties in het steun- en bewegingsapparaat. Met voortdurende waarneming is op basis van steeds scherpere hypotheses een correcte diagnose te formuleren. Om de sensomotorische cortex te herprogrammeren naar het bewegen in efficiënte bewegingsketens is een leerproces het meest effectief. Ziedaar de inhoud van alle tot nu toe gelezen hoofdstukken. De vraag resteert wat je daar vandaag of morgen mee kunt.

Jelle Kapitein

Nawerk