Een fysiotherapeut die mindfulness wil toepassen in de behandeling merkt snel of een patiënt hiervoor openstaat of niet. De vraag wanneer het wel en niet als reguliere fysiotherapie te declareren is, verdient serieuze aandacht.

In een vorig artikel vertelde Peter van Burken (fysiotherapeut en psycholoog, wetenschapper en Boeddhist) over de mogelijkheden van mindfulness in de fysiotherapiepraktijk. Fysiotherapeuten moeten er wel voor openstaan, zei hij toen, maar patiënten ook. Fysiotherapeuten weten dit van zichzelf, maar hoe komen ze erachter hoe hun patiënten over mindfulness denken? ‘Je kunt als behandelaar een eerste inschatting maken op basis van iemands uiterlijk en gedrag’, vertelt hij. ‘Praat iemand heel exact, heeft hij in zijn uitstraling een zekere zakelijkheid over zich, is met andere woorden de rationaliteit heel dominant aanwezig, dan mag je verwachten dat weerstand optreedt. Toch hoeft dit niet onoverkomelijk te zijn. Is de behandelrelatie op basis van respect en vriendelijkheid goed, dan kun je als behandelaar simpelweg de vraag stellen: “Wil je het een keer proberen?”. Je kunt de patiënt ertoe uitnodigen een klein stapje te maken in de richting van mindfulness door een oefening te doen waarbij die langzamer, rustiger beweegt en reflecteert op wat dit met hem doet. Je merkt dan snel genoeg of dit wel of niet aanslaat. Is dat niet het geval, dan is het belangrijk om niet door te drukken, maar een voor de patiënt bekendere route te kiezen.’

‘Voeg je aan mindfulness het aspect bewegen toe, dan kun je het heel goed gebruiken voor een groep patiënten met pijn of stressgerelateerde problematiek’

Mindfulnesstraining is vooral gericht op groepen, maar in de cursussen die Van Burken erover geeft voor fysiotherapeuten heeft hij de vertaalslag gemaakt naar een-op-eenbehandeling tussen fysiotherapeut en patiënt. ‘Ik besef dat dit soms lastig kan zijn’, vertelt hij. ‘In een groep kun je bijvoorbeeld een zitmeditatie toepassen, maar als je dit als fysiotherapeut met een individuele patiënt doet, kan dit voor beide partijen aanvankelijk ongemakkelijk voelen. Toch kan dit wel waardevol zijn, want het is bij zo’n meditatieoefening juist de bedoeling dat je het lef hebt om rust te zoeken in het nu.

Zitmeditatie is overigens binnen de fysiotherapie een lastig woord. Het gaat binnen fysiotherapie niet zozeer om de meditatie op zich, maar om de aandachtsprocessen die men traint rondom houding, beweging en adem. Aandachtsvol zitten, lopen, tillen, met gewichten werken et cetera. Omgekeerd kun je ook binnen fysiotherapie soms heel goed met groepen werken op basis van mindfulness. Voeg je bijvoorbeeld aan mindfulness het aspect bewegen toe, dan kun je het heel goed gebruiken voor een groep patiënten met pijn of stressgerelateerde problematiek. Een fysiotherapeut die zelf niet aan de slag wil met mindfulness, zou dan een patiënt voor dit aspect kunnen doorverwijzen en zelf de behandeling op het biomedische spoor kunnen voortzetten. Ook binnen één praktijk kan dit goed. Dit kan de patiënt helpen om bewuster te worden van zijn eigen lichaam en daar beter naar te luisteren, wat op zijn beurt de reguliere fysiotherapiebehandeling ook weer ten goede kan komen.’

Zijn de mindfulness-aspecten van de behandeling ook te declareren als fysiotherapie? ‘Dat ligt aan het uitgangspunt’, stelt Van Burken. ‘Als je met een groep aan de slag gaat en het uitgangspunt is mindfulness, dan kun je dat natuurlijk niet als fysiotherapie declareren. Het wordt anders als je patiëntspecifieke groepen gaat behandelen met bijvoorbeeld chronische muskuloskeletale pijn en aan het programma een duidelijk bewegingscomponent toevoegt. Dan kom je wel binnen het domein van de fysiotherapie. Mijns inziens is dan sprake van groepsbehandeling fysiotherapie. In een een-op-eenbehandeling ligt het anders, vind ik. Een mindfulnesstraining laat zich dan moeilijk als fysiotherapie kenmerken, behalve als sprake is van een concrete hulpvraag zoals stressgerelateerde nekproblematiek. Dan staan wederom de muskuloskeletale aandoening en de mindful beweging als interventie voorop.’

Lees ook het eerder gepubliceerde artikel op FysioActueel Aandacht van fysiotherapeuten voor mindfulness groeit.

Note: Peter van Burken schrijft een boek over mindfulness en fysiotherapie. Het boek verschijnt in november 2015 in de webshop van Bohn Stafleu van Loghum.

Tip

Verder lezen over mindfulness:

• Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut, deel 1
  - hoofdstuk 8 Pijn-, emotie- en stressmanagement
  - hoofdstuk 9 Bewegen, stress en emoties
• Jaarboek Fysiotherapie Kinesitherapie 2015, hoofdstuk 6 Zelfmanagement – interview met Peter van Burken
• Doen en blijven doen, hoofdstuk 4 Persoonsgebonden factoren

Efficiënt bouwen aan uw vakkennis met BSL Fysiotherapeut Totaal*

- digitale boekenkast met meer dan 90 fysiotherapieboeken

- geaccrediteerde web-tv-uitzending (live of on-demand)

- geaccrediteerde e-learning modules (on-demand)

- Gratis toegang tot een congres (eind 2015)

= minimaal 24 accreditatiepunten per jaar!

* Continue toevoeging van nieuwe producten in 2015!

Meer artikelen over Algemeen of Fysiotherapie volgens de psychosomatiek.

Auteur(s): Frank van Wijck | Beeld: Fotolia