In Trouw’s rubriek ‘over hoe het vernuft van de natuur leidt tot technische hoogstandjes’ werd op 2 september ingegaan op de eigenschappen van de apothekersskink, een supergladde hagedis, met een ingenieus huidoppervlak, waarmee ook tandheelkunde in de toekomst mogelijk haar voordeel kan doen.
Inspirerende hagedis
De apothekersskink (Lat. scincus scincus) leeft in woestijnen in Noord Afrika en dankt zijn naam aan de geneeskrachtige werking die de vermalen hagedis in poedervorm zou hebben tegen allerhande kwalen. Arabieren gebruikten het poeder ook als Afrodisiacum. In Egypte werden apothekersskinks gebalsemd en als grafgave in het graf gezet.
Ook in onze tijd spreekt deze bijzondere hagedis tot de verbeelding, vooral door de wijze waarop hij zich voortbeweegt door het woestijnzand. Daartoe worden de poten tegen het lijf gedrukt en kronkelt de skink als een paling of slang heen en weer. De andere benaming voor de zandhagedis is dan ook zandvis.
De speciale zandvistechniek techniek heeft onder andere tot een robotontwerp geleid voor een robot die makkelijk door zand en puin kan bewegen en daardoor inzetbaar is bij aardbevingen.
Spekgladde huid met nano-spikes
Een andere toepassing van de apothekersskink heeft betrekking op de specifieke samenstelling van de huid, waar zandkorrels geen houvast op hebben. Dat de hagedis bij het bewegen door en vooral ook onder het zand van de Sahara geen schuurplekken oploopt, is namelijk te danken aan de spekgladde huid, gladder dan glas, teflon, nylon of gepolijst staal. Dit zandviseffect wordt waarschijnlijk veroorzaakt door de chemische samenstelling van de huid, die uit bijzondere eiwitten bestaat. Onder de microscoop is te zien dat de huid niet helemaal glad is, maar in de breedterichting kleine richels met ‘nano-spikes’ heeft, waar zandkorrels niet tussen passen, waardoor hechting aan de ondergrond vermindert. De spikes dragen bovendien bij aan de ontlading van de elektrisch geladen kleideeltjes die aan de zandkorrels plakken, zodat die zich niet elektrostatisch aan de huid kunnen hechten.
Zandviseffect
Dit zandviseffect zorgt ervoor dat suiker en andere korrelige materialen niet kunnen vastkoeken. Ook wordt hiermee voorkomen dat schurende korrels krassen maken op gladde oppervlakten. In de industrie wordt hier gebruik van gemaakt om slijtage in apparaten drastisch te verminderen. Indien een vloeibaar smeermiddel niet werkt, kan het zandviseffect uitkomst bieden. In de ruimtevaart wordt mede daarom al dankbaar gebruik gemaakt van het zandviseffect.
Het is met name deze eigenschap die wellicht ook in de tandheelkunde haar nut kan bewijzen. Spiegelgladde oppervlaktes waar bijvoorbeeld suiker zich niet aan kan hechten, dat moet de tandarts , cq. tandtechnicus immers als muziek in de oren klinken.
Sealants, composieten, en allerhande tandheelkundige materialen gebaseerd op het principe van het zandviseffect. De apothekersskink blijft al eeuwenlang een wonderbaarlijke inspiratiebron.
Bron: Trouw, 2 september 2016
Gerelateerd