De vorige column gaf een overzicht hoe te handelen bij een ‘onwel’ geworden patiënt. Twee handelingen bij bewusteloosheid waren ‘platneerleggen’ en ‘in stabiele zijligging brengen’.
De scheiding wel/niet bewusteloos is niet scherp. Een grove indeling, die zeker interpretatie-afhankelijk is:
de diep-bewusteloze patiënt die niet reageert op aanspreken of schudden;
de soporeuze patiënt die kreunt, met adequate motoriek maar waarmee geen verbaal contact mogelijk is;
de somnolente patiënt is suf, traag reagerend maar met adequate reacties;
de heldere patiënt.
De bewusteloze en soporeuze patiënt worden beschouwd als ‘bewusteloos’ en als zodanig behandeld. De somnolente patiënt wordt gezien als ‘aanspreekbaar’.
Kort platneerleggen bij bewusteloosheid
Het merendeel van de patiënten in de tandheelkundige praktijk, zal in deze houding bijkomen, omdat door het wegvallen van de zwaartekracht de bloeddruk, die tijdelijk voor het brein tekort schoot nu voldoende is. Blijft de patiënt bewusteloos dan direct in stabiele zijligging brengen.
Stabiele zijligging
Verwijder eventueel bril.
Hulpverlener aan de zijkant van de patiënt die de benen gestrekt heeft.
Pak de onderarm of pols van de dichtst bij liggende arm van de patiënt. Leg de arm zo neer dat deze een hoek van 90 graden maakt met het lichaam van de patiënt. De handpalm omhoog.
Breng het hoofd in zijligging, het gezicht naar u toegekeerd.
Pak de tegenoverliggende arm vast bij onderarm/ pols óf pak de tegenoverliggende arm vast bij elleboog en pols en breng deze op borst en buik van het slachtoffer.
Grijp met de andere hand in de knieholte van het verst liggende been en plaats de voet van dat been in de knieholte van het andere been.
Tordeer de patiënt om zijn eigen as totdat hij/zij iets naar voren is gekanteld en stabiel ligt met de mond als laagste punt. Het bovenliggende been in heup en knie gebogen.
Breng het hoofd iets naar achter met neus en mond naar de grond gericht. Leg nooit een voorwerp onder het hoofd!
Controleer of de luchtweg vrij is.
Bij de bewusteloze patiënt dreigen de volgende complicaties:
Door de verslapte musculatuur zakt de tong in rugligging in de keel en kan de luchtweg vernauwd of afgesloten worden. De patiënt heeft een grof inspiratoir ademgeluid.
Patiënten die bewusteloos zijn geweest, braken regelmatig als het bewustzijn terugkeert. Dit kunnen grote hoeveelheden zijn. Tegelijktijdig is de slikreflex bij het bijkomen nog niet aanwezig.
Aspiratie en obstructie worden met de stabiele zijligging voorkomen!
Deze bijdrage is onderdeel van de serie 'Eerste hulp in de tandartspraktijk'. Eerder verschenen 'Patiënt onwel' en 'Van de handgreep van Rautek tot reanimatie', geschreven door prof. dr. Luzi Abraham-Inpijn.
Voor acute situaties is het spreekwoord ‘een gewaarschuwd mens telt voor twee’ zeker van toepassing. Door het nemen van enkele maatregelen bent u beter voorbereid op eventuele medische calamiteiten. Hoofdstuk 2.4 van Algemene ziekteleer voor Tandartsen, onder redactie van Brand, van Diermen en Makkes, geeft overzicht in de algemene voorbereidingen die u in uw dagelijkse praktijk dient te treffen.
Auteur(s): Prof. dr. L. Abraham-Inpijn