Top

2016 | Boek | 4. editie

hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

Recht en gezondheidszorg

Leerboek voor universitair en hoger beroepsonderwijs en managementopleidingen

Redacteuren: H. E. G. M. Hermans, M. A. J. M. Buijsen

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

Recht en gezondheidszorg is een inleiding in het recht dat van betekenis is voor de gezondheidszorg. Het is een wegwijzer van dat recht, waarbij de nieuwste ontwikkelingen op dit gebied ter sprake komen. In het boek wordt onder meer aandacht besteed aan organisatie en structuurwetgeving, financieringswetgeving, patiëntenrechten en medische aansprakelijkheid.
In dit boek wordt verder uitvoerig stilgestaan bij de betekenis van medisch-ethische vraagstukken en medisch-ethische wetgeving voor de gezondheidszorg. Hierdoor worden de dilemma’s duidelijk waarmee individuele beroepsbeoefenaren, managers in de zorg en gezondheidsjuristen meer en meer worden geconfronteerd. Recht en gezondheidszorg is primair geschreven voor studenten van universiteiten, hbo- en managementopleidingen in de gezondheidszorg. Daarnaast is het goed bruikbaar voor professionals in de gezondheidszorg die een beeld willen krijgen van de actuele stand van zaken met betrekking tot juridische vraagstukken op het terrein van de gezondheidszorg.

Inhoudsopgave

Voorwerk

1. Inleiding (gezondheids)recht

Samenvatting

Waar mensen samenleven, is er behoefte aan afstemming van gedrag. Recht is een van de middelen om in die behoefte te voorzien. Recht stuurt menselijk gedrag, of probeert dat althans te doen, allereerst door middel van normen die in beginsel voor iedereen gelden. Deze normen geven aan welk gedrag moet worden vertoond, of juist niet mag worden vertoond, en kunnen zijn voorzien van sancties: gewoonlijk onaangename gevolgen die met de normschending verbonden zijn. Zo is iemand die diefstal pleegt, strafbaar; hij of zij kan een vrijheidstraf of een geldboete opgelegd krijgen.

M. A. J. M. Buijsen

2. Structuur en organisatie gezondheidszorg

Samenvatting

De ontwikkelingen op het terrein van de structuur- en organisatiewetgeving van de gezondheidszorg zijn de afgelopen decennia in een stroomversnelling geraakt. Ze staan in het teken van de brede stelselherziening, waarvan het zwaartepunt de afgelopen jaren heeft gelegen bij de introductie van de nieuwe Zorgverzekeringswet en de financiering van de gezondheidszorg door de introductie van de Wet marktordening gezondheidszorg (WMG).

H. E. G. M. Hermans

3. Mededinging en aanbesteding in de zorg

Samenvatting

Concurrentie of mededinging is een belangrijke voorwaarde voor een vrije handel. Dit is een van de uitgangpunten voor het vrije verkeer van personen, goederen en diensten binnen de Europese Unie. Het mededingingsrecht is erop gericht die vrije handel te kunnen waarborgen. Het mededingingsrecht kent Europese en nationale regels. Het Nederlandse mededingingsrecht komt grotendeels overeen met het Europese mededingingsrecht. De regels van het Nederlandse mededingingsrecht zijn verankerd in de Mededingingswet (Mw).

H. E. G. M. Hermans

4. Financiering van de gezondheidszorg

Samenvatting

Uit de Grondwet en uit internationale verdragen volgt dat de Nederlandse overheid zorg draagt voor een stelsel van gezondheidszorg dat de Nederlanders toegang geeft tot noodzakelijke, kwalitatief goede medische zorg. Enerzijds waarborgt de overheid via wetgeving ten aanzien van de kwaliteit van zorginstellingen (Kwaliteitswet zorginstellingen; KZI) en zorgverleners (Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg; Wet BIG) en vervolgens via het toezicht op de zorgverlening zelf door de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ), dat de zorg aan minimale kwaliteitseisen voldoet.

R. N. van Donk

5. Kwaliteitsregulering

Samenvatting

Artikel 22, eerste lid, van de Grondwet bepaalt dat de Nederlandse overheid maatregelen treft ter bevordering van de volksgezondheid. Het aldus geformuleerde (sociale) grondrecht op gezondheidszorg houdt onder meer in dat de overheid de plicht heeft zorg te dragen voor de feitelijke en financiële toegankelijkheid van de gezondheidszorg, alsmede voor de kwaliteit van de gezondheidszorg.

M. A. J. M. Buijsen

6. Patiëntenrechten: de WGBO

Samenvatting

De kern van het patiëntenrecht wordt weergegeven in de, Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst, de WGBO, waarin een reeks patiëntenrechten nader is uitgewerkt. De wet is in juridische zin opgenomen als bijzondere overeenkomst in boek 7, artikel 446-468, van het Burgerlijk Wetboek (BW). Echter, vanwege de gevoelige materie die in deze wet is geregeld, is in wezen sprake van persoonlijkheidsrechten. In de Franse Code Civil hebben na een schandaal rond besmet bloed de belangrijkste patiëntenrechten medio jaren negentig de status van persoonlijkheidsrechten gekregen. Het betreft het recht op lichamelijke integriteit en medische behandeling en medisch wetenschappelijk onderzoek.

E. H. Hulst

7. Bijzondere patiëntenrechten in de gezondheidszorg

Samenvatting

Patiënten zijn niet altijd ‘gewoon’ patiënt. De rechten en plichten van hulpverleners en patiënten in reguliere behandelrelaties, zoals grotendeels vastgelegd in de WGBO, zijn al in hoofdstuk 6 aan bod gekomen. Echter, mensen kunnen ook buiten ‘gewone’ behandelrelaties op tal van wijzen met hulpverleners in aanraking komen. Soms zijn deze contacten zelfs veel ingrijpender en dan dient men ervoor te zorgen dat er geen schending van grondrechten plaatsvindt. De wetgever heeft in zulke gevallen voorzien in bijzondere wetgeving. In dit hoofdstuk wordt stilgestaan bij drie situaties.

M. A. J. M. Buijsen, J. E. M. Akveld

8. Medische aansprakelijkheid

Samenvatting

Het civiele aansprakelijkheidsrecht is een belangrijk rechtsgebied binnen het burgerlijk recht. Het is het recht waarmee iemand die meent schade te hebben opgelopen door toedoen van een ander, deze aanspreekt voor de opgelopen schade.

E. H. Hulst

9. Begin van het leven

Samenvatting

Vraagstukken rond het begin van leven vallen in twee delen uiteen. Ten eerste is er de Wet afbreking zwangerschap (Waz). Daarin staat wat de wettelijke basis voor het afbreken van een zwangerschap is. Een veel omvangrijker deel wordt echter ingenomen door regelgeving rond de manipulatie met menselijk leven. Na uitvoerige politieke discussie kwam de omvangrijke Embryowet tot stand. Daarnaast kwam recentelijk nog wetgeving tot stand over de kwaliteit van menselijk (foetaal) weefsel.

E. H. Hulst

10. Levensbeëindigend handelen

Samenvatting

Bij levensbeëindiging door een arts denken de meesten meteen aan euthanasie. Dat is niet vreemd. Euthanasie is van oorsprong een Grieks woord dat ‘zachte dood’ betekent. Het onderwerp speelt al sinds de oudheid en euthanasie is een wereldwijd verbreid begrip.

E. H. Hulst

11. Openbare gezondheid en preventie

Samenvatting

In dit hoofdstuk staat de wetgeving op het gebied van de openbare gezondheidszorg en gezondheidspreventie centraal. Het zal duidelijk worden dat openbare gezondheidszorg een heel scala van activiteiten omvat. Dit varieert van bevolkingsonderzoeken tot aan de bestrijding van infectieziekten.

T. J. C. van Noord

12. Europa en de gezondheidszorg

Samenvatting

De inrichting van gezondheidszorgstelsels alsmede de invulling van verschillende patiëntenrechten worden in toenemende mate beïnvloed door het internationale recht. In de Europese context spelen de verdragsteksten afkomstig van de Raad van Europa en de Europese Unie een belangrijke rol. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de (toenemende) betekenis van zowel de Raad van Europa als de Europese Unie voor de Nederlandse gezondheidszorg.

A. P. den Exter, H. Nys

13. Rechtshandhaving in de gezondheidszorg

Samenvatting

In een samenleving die recht kent, bestaat afdwingbaarheid. Rechtsregels moeten worden nageleefd. Daarop dient te worden toegezien. Wordt waargenomen dat men de regels niet naleeft, dan moet naleving kunnen worden afgedwongen, desnoods door het treffen van sancties. Rechtshandhaving omvat de rechtsregels betreffende sancties en de regeling van de wijze waarop handhaving plaatsvindt.

M. A. J. M. Buijsen

Nawerk

Titel: Recht en gezondheidszorg
Redacteuren: H. E. G. M. Hermans
M. A. J. M. Buijsen
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-368-1230-6
Print ISBN: 978-90-368-1229-0
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-1230-6