Testtheorie

Inleiding in de theorie van de psychologische test en zijn toepassingen

Auteurs: prof. dr. P. J. D. Drenth, prof. dr. K. Sijtsma

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

Al in de Oudheid zijn er voorbeelden van testonderzoek bekend. Zo beoordeelde vierduizend jaar geleden de keizer van China zijn dienaren met een soort van vorderingentoets. Op basis hiervan volgde promotie of ontslag. Pas aan het begin van de twintigste eeuw hebben tests een meer wetenschappelijke aandacht gekregen en is testonderzoek tot bloei gekomen.

Dit boek, dat vooral een studieboek is, behandelt in het bijzonder de zaken op het gebied van de testtheorie die algemeen geaccepteerd zijn. Het accent ligt hierbij op gevestigde methoden en procedures. Daarbij wordt ernaar gestreefd diepgang aan helderheid te koppelen.

Helderheid staat voorop in deze vierde, ingrijpend gewijzigde editie, allereerst op het gebied van het taalgebruik. Waar nodig zijn is de formulering zakelijker en bondiger gemaakt. Ingewikkelde begrippen en procedures worden meer nog dan in eerdere edities uitgelegd en verhelderd met concrete voorbeelden. Elk hoofdstuk sluit af met vragen en opdrachten, die niet alleen de beheersing van de stof toetsen, maar vooral nieuwe inzichten te ontwikkelen. Nieuw is ook de bijlage met uitleg over de belangrijkste statistische begrippen.

Dit boek maakt studenten vertrouwd met de logica, de procedures en de belangrijkste begrippen van de testtheorie.

Inhoudsopgave

Voorwerk

1. Historische ontwikkeling van het testen

De testdiagnostiek is als wetenschappelijke discipline in de twintigste eeuw tot bloei gekomen. Dit betekent niet dat vóór 1900 geen onderzoek werd gedaan dat verwantschap vertoonde met het hedendaagse testonderzoek, noch dat van dit soort procedures geen gebruik werd gemaakt. Zelfs in de oudheid zijn voorbeelden te vinden van vormen van testonderzoek. Reeds vóór 2000 v. Chr. liet een Chinese keizer zijn dienaren eens per drie jaar onderzoeken met een soort van vorderingentoets, op basis waarvan zij werden gepromoveerd of ontslagen. Ook werd in China vóór het jaar 1000 v. Chr. geselecteerd op ‘testscores’ in boogschieten, muziek, paardrijden, schrijven, rekenen en sociale etiquette (zie Du Bois, 1970).

P. J. D. Drenth, K. Sijtsma

2. Definitie, kenmerken en toepassingen van de test

In dit hoofdstuk wordt de definitie gegeven van de psychologische test. Door de test tegenover de voorwetenschappelijke oordeelsvorming te plaatsen, kunnen enkele kenmerken van een goede test worden geformuleerd. Ook wordt de relatie tussen testen en meten behandeld, komen de belangrijkste meetniveaus aan de orde en worden opvattingen over het meten van psychologische eigenschappen behandeld. Dit resulteert in een stellingname over meten in de psychologie en, hieruit voortvloeiend, eisen aan de constructie van tests. Dit hoofdstuk wordt besloten met een kort overzicht van de toepassingsmogelijkheden van de test.

P. J. D. Drenth, K. Sijtsma

3. Indelingen, onderscheidingen en begrippen

Met het geven van een indeling van tests streven we twee doelstellingen na. Ten eerste krijgt de lezer een systematisch overzicht van beschikbare soorten van tests en testmethodieken. Ten tweede biedt het overzicht een mogelijkheid om diverse, veelgebruikte begrippen uit de testpsychologie op een meer coherente wijze aan de orde te stellen dan door middel van een dorre opsomming van termen en hun betekenis.

P. J. D. Drenth, K. Sijtsma

4. Constructie van items en kwantificering van reacties

P. J. D. Drenth, K. Sijtsma

5. Afneming van tests en verwerking van testgegevens

P. J. D. Drenth, K. Sijtsma

6. Betrouwbaarheid

Het begrip betrouwbaarheid speelt in de testtheorie een centrale rol. We verstaan onder de betrouwbaarheid de mate van herhaalbaarheid van metingen. De vraag naar de herhaalbaarheid kan als volgt worden geformuleerd.Wanneer een test onder gelijkblijvende condities diverse malen aan dezelfde persoon wordt voorgelegd, in hoeverre varieert de verkregen testscore dan over deze testsessies? Een hoog betrouwbare testscore varieert maar weinig over verschillende onafhankelijke testafnemingen.We verwachten bijvoorbeeld dat iemands intelligentie zoals gemeten met een intelligentietest vandaag even hoog is als morgen. Bij sterke fluctuatie zou iemands testscore meer een functie zijn van het toevallige moment van meting dan van eigenschappen van de persoon zelf.

P. J. D. Drenth, K. Sijtsma

7. Nieuwe ontwikkelingen in testtheorie en testconstructie

Sinds in de jaren zestig van de vorige eeuw de klassieke testtheorie tot een min of meer definitieve afronding kwam, is het accent in de testtheorie vooral komen te liggen op een klasse van modellen die wordt aangeduid met item-responstheorie. De fundamenten voor de itemresponstheorie werden vooral gelegd door Lord (1952), Rasch (1960) en Birnbaum (1968). Daarnaast hebben vele onderzoekers bijdragen geleverd aan belangrijke ontwikkelingen in de moderne testtheorie. De genoemde drie hebben echter bijdragen geleverd die heden ten dage het gezicht van de testtheorie bepalen. De verzamelnaam itemresponstheorie is van recenter datum en verenigt een klasse van verwante testmodellen, waaronder de modellen voorgesteld door Lord, Rasch en Birnbaum.

P. J. D. Drenth, K. Sijtsma

8. Validiteit en betekenis

Hoofdstuk 6 besloot met de stelling dat de betrouwbaarheid van een test een noodzakelijke maar niet voldoende voorwaarde is voor een goede validiteit. Dit houdt in dat voor een goede validiteit een hoge betrouwbaarheid nodig is maar, omgekeerd, dat een betrouwbare test niet per se ook valide is. Om de stelling te kunnen begrijpen is het goed eerst in herinnering te roepen dat het bij betrouwbaarheid gaat om de vraag in hoeverre een testscore herhaalbaar is onder gelijkblijvende condities. Een hoge betrouwbaarheid wordt bereikt als de herhaalbaarheid goed is, wat eveneens betekent dat de meetfout in testscore X klein is. Een test is valide als hij aan zijn doel beantwoordt. Een van de doelen van iedere test is dat hij een bepaalde psychologische eigenschap correct representeert, dus in overeenstemming is met de theorie over deze eigenschap (zie ook hoofdstuk 2). Een test kan ook nog andere doelen hebben, maar die laten we voorlopig even achterwege.Wat betekent de bovengenoemde stelling nu?

P. J. D. Drenth, K. Sijtsma

9. De bijdrage van de test in het beslissingsproces

De wetenschappelijke waarde van een test wordt bepaald door het wetenschappelijke belang van de eigenschap die door de test wordt gemeten. De praktische waarde van een test kan daarentegen het beste worden beoordeeld tegen de achtergrond van de beslissingen die met de test worden genomen. Voorbeelden van dergelijke beslissingen zijn de toelating of afwijzing voor een functie of een opleiding, het slagen of zakken voor een tentamen, en het stellen van een diagnose en op basis hiervan beslissen tot een behandeling. Om de bijdrage van een test aan dergelijke beslissingen te kunnen beoordelen, is het nodig om het samenstel van kansen op succes in opleidingen of functies waarop de beslissing is gericht en van waarderingen van dat succes in ogenschouw te nemen. Deze kansen en waarderingen variëren sterk met de eigenschappen van de beslissingssituatie.

P. J. D. Drenth, K. Sijtsma

10. Ethiek van het testen

Jaarlijks worden in Nederland vele honderdduizenden mensen getest. Dit kan plaatsvinden als onderdeel van een psychologisch onderzoek, maar ook ten behoeve van voorspelling of diagnostiek in het kader van onderwijs. De test speelt een belangrijke rol bij het nemen van beslissingen over mensen. Vooral in het vorige hoofdstuk is hierop uitvoerig ingegaan en is duidelijk geworden dat de test weliswaar geen verantwoordelijkheid van de beslisser kan overnemen, maar dat hij wel een factor van betekenis vormt in het beslissingsproces.

P. J. D. Drenth, K. Sijtsma

Nawerk

Titel: Testtheorie
Auteurs: prof. dr. P. J. D. Drenth
prof. dr. K. Sijtsma
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-313-6540-1
Print ISBN: 978-90-313-4747-6
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-313-6540-1