Tendinose is een degeneratieve verandering van de pees. Deze ‘aandoening’ komt vaker voor bij ouderen. Niet altijd is er sprake van een symptomatische tendinose; de pees kan dus histologisch alle kenmerken van een degeneratie hebben zonder dat hieruit symptomen voortkomen. Wel is het risico op klachten hoger en zal er eerder een (partiële) ruptuur optreden in een gedegenereerde pees dan in een kerngezonde pees.

Histologische kenmerken van aangedaan peesweefsel bij een chronische tendinose:

• Er worden geen ontstekingscellen gevonden in het pijnlijke peesweefsel. Er is ook geen sprake van inflammatie. Het is daarom beter om te spreken van een tendinose dan van een tendinitis.
• Er bestaat een verhoogde mate van ingroei van bloedvaten. De klinische betekenis hiervan is groot; gebleken is dat alleen een pijnlijke gedegenereerde pees deze ingroei van bloedvaatjes vertoont.
• Er bestaat een verhoogde mate van innervatie binnen de pees. Vrije zenuwuiteinden groeien in de nabijheid van de nieuwgevormde bloedvaatjes het gedegenereerde weefsel in en zijn van belang bij de registratie van pijn.
• Er wordt een verhoogde concentratie van de neurotransmitter glutamaat aangetroffen; deze stof stimuleert de prikkelgeleiding van zenuwen en is dan ook van betekenis bij pijngewaarwording.
• Er worden meer fibroblasten (zich delende tenocyten) in ‘tendinotisch’ peesweefsel aangetroffen dan in gezond peesweefsel.
• Er bestaat een toename van de hoeveelheid grondsubstantie (matrix) tussen de vezels en de cellen. De peesvezels worden door de grote hoeveelheid matrix ‘uit elkaar geduwd’ en de pees wordt hierdoor dikker.
• Er is een afname van de hoeveelheid collageen I-vezels die normaliter in gezond weefsel voorkomt, maar een toename van de hoeveelheid collageen III, een type weefsel dat gewoonlijk in eerste instantie geproduceerd wordt door de fibroblasten in antwoord op weefselbeschadiging. Deze ‘reparatievezels’ zijn zwakker dan collageen I.
• De oriëntering van de collagene vezelstructuur is in negatieve zin veranderd.
• Dikwijls worden partiële rupturen aangetroffen in een gedegenereerde pees; rupturen en tendinose blijken vaak samen te gaan.
• Er bevinden zich vaak kalkhaardjes binnen de pees.

×

Figuur 1. Illustratie van degeneratieve processen in peesweefsel: zwelling, partiële rupturen, necrotische plekken, kalkhaardjes, verstoring van een juiste oriëntering van collagene vezels en neovascularisatie.

De verhoogde mate van ingroei van bloedvaten, het grote aantal fibroblasten en de toename van de hoeveelheid grondsubstantie en collageen III zijn kenmerken die ook gezien worden bij wondgenezingsprocessen. Wat echter ontbreekt zijn ontstekingscellen. Gedegenereerd peesweefsel is dus niet inflammatoir. Tendinose kan, in tegenstelling tot ‘normale’ wondgenezing, maanden voortduren zonder dat enige verandering in de situatie optreedt.

Tendinose

Tendinose: een vergeefse poging van peesweefsel om zich te herstellen; hierbij ontstaat het beeld van slecht georganiseerde collagene (III-)vezels, gescheiden door een overmaat van grondsubstantie met daarin verspreide hypervasculaire en hypercellulaire gebieden.

Conservatieve behandeling: spierversterking
Spierversterkende oefeningen prikkelen het peesweefsel tot aanmaak van collagene vezels van goede kwaliteit en oriëntering. Afwisseling van spanning en ontspanning op de pees heeft een positieve invloed op de activiteit van de fibroblasten. Deels wordt dit veroorzaakt door directe vervorming van de fibroblast, deels heeft het te maken met signalen, geproduceerd door piëzo-elektrische veranderingen, die tijdens de training in het peesweefsel tot stand worden gebracht. Toepassing van isometrische oefeningen (statisch) ligt dus niet voor de hand. Isotonische oefeningen daarentegen garanderen een wisselende belasting op het weefsel.

Regelmatige, bij voorkeur excentrisch toegepaste krachttraining waarbij de grenzen van de belastbaarheid benaderd worden, blijkt een gunstige invloed te hebben op de trekvastheid van een pees. De pees adapteert geleidelijk aan de zwaardere eisen die eraan gesteld worden. De patiënt merkt dit aan de hogere belastbaarheid van de pees en een afnemende pijn. Ook het histologische beeld van de pees verbetert: de grote hoeveelheid matrix die zich tussen het collageen bevindt neemt af, de oriëntatie van de collagene vezels verbetert en de neovascularisatie binnen de pees verdwijnt. Met het verdwijnen van deze vascularisatie verdwijnen ook de vrije zenuwuiteinden die verantwoordelijk zijn voor de pijngewaarwording. De pees wordt slanker en krijgt zijn gezonde uiterlijk weer langzaam terug. Hiermee wordt ook de belastbaarheid vergroot.

Enkele principes van krachttraining zijn te vinden in Addendum: spierversterking bij sarcopenie. Deze principes kunnen worden toegepast voor de behandeling van peesdegeneratie. Iedere pees vraagt om een eigen specifieke uitvoering van de oefening.

Fysiotherapeuten of kinesitherapeuten die op de hoogte zijn van deze materie kunnen gewoonlijk in één of enkele zittingen de patiënt duidelijk maken hoe de oefeningen uitgevoerd moeten worden. De patiënt kan vervolgens thuis zijn training uitvoeren. Enkele controleafspraken om de patiënt te motiveren en zo nodig het oefenprogramma aan te passen zijn meestal voldoende.

Bron: Onderzoek en behandeling van het bewegingsapparaat bij ouderen

Tip

Meer interessante casuïstiek over heuppijn, het trochanter major pijnsyndroom en pijn bij het lopen vindt u in het boek