De oorzaak is het afknellen van de a. vertebrobasillaris. Dit kan ontstaan door een benige uitstulping van de wervels bij bestaande ernstige cervicale artrose in combinatie met hyperextensie van de hals. Een andere mogelijkheid is secundaire vasospasme in de transversale foramina van de wervels ter hoogte van het atlanto-axiale gewricht bij een gelijktijdige flexie en rotatie. Niet iedereen is echter overtuigd van deze laatste oorzaak als basis voor voorbijgaande ischemie.
Met de medische anamnese wordt de mogelijkheid van deze complicatie tijdens tandheelkundige behandeling niet opgespoord. Hiervoor is een blik hoog thoracaal en op de nek van de patiënt noodzakelijk met zo nodig enkele aanvullende vragen gericht op klachten passend bij artrose van de cervicale wervelkolom.
· beperkte beweeglijkheid;
· paresthesiëen in handen of vingers;
· pijn in de bovenarm.
Verder hebben deze patiënten hebben veelal een gefixeerde kyfoscoliose, of wervelkolomafwijkingen die in de familie voorkomen, artrose van meer dan de cervicale wervelkolom of ziekten die gepaard gaan met overstrekbare gewrichten. Ook primaire vaatanomalieën en asymmetrie van het vaatlumen door artherosclerose kunnen meespelen.
Provocatie
Ik hoor de tandarts zeggen: ’Nog een klein beetje achterover, nog ietsje….’ Een overstrekte hals met of zonder plotseling rotatie van het hoofd in de tandartsstoel is de uitlokkende factor bij dit type patiënten.
De kliniek
De klachten inclusief de vitale parameters zoals pols en bloeddruk kunnen sterk variëren omdat slechts enkele van onderstaande klachten aanwezig hoeven te zijn, afhankelijk van de ernst van de afknelling.
· Prodromen ontbreken
· De patiënt wordt niet ‘lekker’ bij intact bewustzijn.
· Symmetrische krachts- en gevoelsuitval
· Peri-orale gevoelsvermindering (verwarrend met de werking van lokale anesthesie)
· Uitval lagere hersenzenuwen
· Duizeligheid. (de patiënt zegt soms; ‘ het is alsof ik op een schip sta en mij moet vasthouden)
· Oorsuizen
· Ptosis, diplopie, corticale blindheid
· Dysrarthrie, dysphagie
· Ataxie
Als gevolg kan door angst van de patient de polsfrequentie toenemen en de bloeddruk stijgen
De behandeling is preventie:
- Leg een patiënt met klachten van de cervicale wervelkolom of patiënten waarbij u dit zou kunnen vermoeden, niet in een overstrekte
positie van de hals;
- Indien zich symptomen voordoen, direct de houding van de patiënt aanpassen door de voorkeurspositie te laten innemen, meestal zitten;- Indien de klachten in aansluiting niet spontaan compleet verdwijnen, de patiënt ter observatie naar een eerstehulppost laten vervoeren.
Ter plaatse zal door aanvullende diagnostiek de differentiaaldiagnose, bijvoorbeeld met een TIA of subarachnoïdale bloeding worden
uitgewerkt. Altijd een kort verslag voor de eerste hulp- of urgentie-arts meegeven. Het informeren van de huisarts wordt vaak
gewaardeerd. Leg in het eigen dossier vast: tijdstip en duur van het incident, de klachten (vitale parameters), de ondernomen acties en
het verloop.
- Als de problemen reeds anamnestisch bestonden, met toestemming van de patiënt overleg met de huisarts.
Deze bijdrage is onderdeel van de serie Eerste hulp in de tandartspraktijk, geschreven door prof. dr. Luzi Abraham-Inpijn. Eerder verschenen:
· Van de handgreep van Rautek tot reanimatie
· Stabiele zijligging levensreddend
· Pijn op de borst midsternaal
· Hyperventileren of paniekaanval
Voor acute situaties is het spreekwoord ‘een gewaarschuwd mens telt voor twee' zeker van toepassing. Door het nemen van enkele maatregelen is de tandarts beter voorbereid op eventuele medische calamiteiten. Hoofdstuk 24 van Algemene ziekteleer voor Tandartsen, onder redactie van Brand, van Diermen en Makkes geeft een overzicht van de algemene voorbereidingen die de tandarts in de dagelijkse praktijk moet treffen.
Referentie
Abraham-Inpijn L. Spoedeisende Geneeskunde in de tandheelkundige praktijk. 2008. Van Kon van Gorcum BV, Assen
Auteur(s): prof. dr. Luzi Abraham-Inpijn