12. De organisatie als systeem

Systeemtheorie heeft niet alleen betrekking op microsystemen zoals gezinnen, leefgroepen en teams. Ook op mesosystemen als organisaties is de systeembenadering van toepassing. Dit verband werd gelegd door Katz en Kahn, die in 1966 de systeembenadering in de organisatieleer introduceerden (Katz en Kahn, 1966). Sindsdien is de invloed van het systeemdenken op dit terrein niet meer weg te denken.

In de eerste paragraaf van dit hoofdstuk staan we stil bij de verandering die organisaties doormaken bij sterke groei, waarbij de relatie tussen het geheel en de delen van de organisatie ingrijpend verandert. Deze uiteenzetting heeft tot doel om te laten zien hoe vergaand organisatiesystemen kunnen veranderen.

Daarna wordt in een volgende paragraaf aandacht besteed aan de verschillen tussen systemische en niet-systemische benaderingen van organisaties.

Het belangrijkste deel van het hoofdstuk is gewijd aan de eigen wijze waarop vanuit het systeemdenken organisatieproblemen kunnen worden aangepakt en aan de systemische inzichten en analyses waarop zo’n aanpak is gebaseerd.

Dan volgt een paragraaf waarin de vraag hoe een systemische manier van leidinggeven eruit zou kunnen zien, centraal staat.

De voorlaatste paragraaf is gewijd aan het gegeven dat organisaties een deel zijn van de samenleving en aan de noodzaak dat organisaties voortdurend met deze gegevenheid rekening houden.

Afgesloten wordt met een korte kennismaking met organisatieopstellingen.

Dit hoofdstuk is gebaseerd op literatuur, die in eerste instantie bedoeld is voor organisatieadviseurs. De inzichten en methodische aanwijzingen die in de betreffende boeken worden aangereikt, zijn ongetwijfeld ook nuttig voor leidinggevenden, managers, bestuurders, medewerkers die zich inzetten voor de medezeggenschap en voor de ‘gewone’ medewerkers binnen de eigen organisatie. Bij lezing moet men er rekening mee houden dat een organisatieadviseur een andere verhouding heeft tot de medewerkers dan interne functionarissen en medewerkers. Voor toepassing van de analyse- en veranderingsmethoden moet men deze zaken aanpassen aan de eigen relatie die men heeft met de organisatie en haar medewerkers.