De Geneeskunstenaar

Voorwerk

Citroenthee

Abstract

Ik geloof niet. Althans niet zoveel. Soms ben ik er zelfs allergisch voor, zoals voor ‘echte’ religie. Ik hou niet van religie omdat het je redenen geeft om iets te doen en je vervolgens ook nog eens excuses verschaft wanneer je dat gedaan hebt. Religie is daarmee een ideologie die tot dwaasheid leidt.

Iemantsverdriet

Rapportcijfers

Abstract

Mijn kroegmaatje is ook huisarts. Sinds onze opleiding heb ik hem eigenlijk nooit meer uit het oog verloren.

Iemantsverdriet

Natuurtalent

Abstract

U weet het: de diagnose is er voor het geweten van de dokter, de patiënt gaat het om de prognose. Als er dan ook nog iets nuttigs kan worden gedaan om het herstel te bevorderen is dat mooi meegenomen, maar uiteindelijk wil men gewoon weten: wanneer ben ik weer het mannetje/vrouwtje?

Iemantsverdriet

Modenieuws

Abstract

De spreekkamer is een modehuis, de wachtruimte soms een catwalk. Niet alleen letterlijk – ik zag mini, maxi, midi, hotpants, punk, gabber en trance voorbijkomen – maar ook figuurlijk. Wie lang genoeg in het vak zit of, net als ik, stamt uit een doktersgeslacht, weet dat de geneeskunde modegevoelig is. Als een couturier snijdt de huisarts de therapie toe op zijn patiënt. Maatpak of confectie, wie zal het zeggen?

Iemantsverdriet

Slotzin

Abstract

Beethoven en Mozart hadden het er al moeilijk mee: het vinden van de slotmaten van een symfonie. Er davert een haperend papapapaa… papapapaa… papapapaaaaaaaaa… door de zaal. Deze slotmaten hebben dan ook een uiterst voorspelbaar karakter – een afwisseling tussen dominant en tonica om precies te zijn – met als bijkomend voordeel dat je je, desgewenst, op tijd uit de voeten kunt maken om als eerste in de garderobe te zijn.

Iemantsverdriet

Wildplassers

Abstract

Vrouwen zijn loslippiger dan mannen. Van oudsher. Ik doel hiermee niet op het karikaturale beeld van roddelende vrouwen. Wat ik bedoel is dat vrouwen van oudsher makkelijker spreken over intieme problemen en klachten die de voortplantingsorganen betreffen.

Iemantsverdriet

Telraamwetenschap

Abstract

Huisartsen verkeren in de regel in eenvoudig gezelschap: hun patiënten. Dat geldt ook voor mij. Soms echter weet ik mij in hoger sferen te manoeuvreren. Zo was ik destijds in 2003 aanwezig op de besloten viering van het 150-jarig bestaan van de Gezondheidsraad (in aanwezigheid van de queen).

Iemantsverdriet

Orgaanspecialist

Abstract

De spreekkamer lijkt soms verdacht veel op het programma RTL Boulevard. Als huisarts hoor je namelijk nog wel eens wat. Kinderen die op het spreekuur over de relatie van hun ouders vertellen.

Iemantsverdriet

Bonus

Abstract

Mijn opleider was daar duidelijk over: nee, of in ieder geval nauwelijks. Hij ging wel met vakantie, maar voordat het zover was, maakte hij een kleine tournee langs de chronische patiënten met speciale aandacht voor de ernstig zieken.

Iemantsverdriet

Zitvlees

Abstract

Zitvlees, daar komt het op aan. De realisering van de beginselen van de huisartsgeneeskunde berust voor een groot deel op het zitvlees van de dokter: er zijn en er blijven. Beschikbaar zijn wanneer de patiënt je nodig heeft en de verwachting uitstralen dat dit nog steeds het geval is, mocht het weer aan de orde zijn.

Iemantsverdriet

Overwerkaccijns

Abstract

Een jeugdherinnering. Mijn moeder placht met regelmaat te zeggen: ‘Word je nou niet te mager?’ Steeds opnieuw poogde zij mij aan te zetten tot inname van extra voedsel, in de stellige overtuiging dat weliswaar moddervette mensen een geducht slechte gezondheid hebben, maar dat het met hun tegenvoeters –de graatmageren – niet veel beter is gesteld. Te mager betekent te weinig weerstand. Een klassiek denkbeeld dat kniehoog in de Hollandse klei staat. Nog steeds.

Iemantsverdriet

Vergeet-me-nietje

Abstract

Alzheimer is populair. Ik bedoel: het is een breed geaccepteerd maatschappelijk probleem. Van een taboe lijkt allang geen sprake meer te zijn. Er is immers een hausse in boeken (fictie en egodocumenten), televisieprogramma’s en tijdschriftpublicaties. Tot en met cartoons met onversneden galgenhumor.

Iemantsverdriet

Charmeoffensief

Abstract

Eén uitzending van het televisieprogramma Ook dat nog! had in 2003 zoveel effect dat in drie dagen tijd driehonderd klachten over huisartsenposten binnenkwamen bij’s lands ombudsman. De bereikbaarheid was slecht, diagnosen werden gemist, en de patiënt kreeg de rekening voor een doktersconsult waar in werkelijkheid slechts een kort gesprek met de assistente plaatsvond.

Iemantsverdriet

Klein woordenboek voor de huisarts

Abstract

Hart- en vaatziekten zijn ‘volksvijand nummer 1’, zoals dat heet. Een tamelijk lompe en bovendien zinledige slogan. Volksmennerij zelfs, omdat er altijd een eerste doodsoorzaak zal zijn en er dus altijd een ‘volksvijand’ zal blijven. Hoe het ook zij, de angst voor een hartkwaal is groot. Om daarop voorbereid te zijn, moet de huisarts zijn idioom goed beheersen.

Iemantsverdriet

Baklucht

Abstract

Huisartsen verdienen hun brood aan wat zoal misgaat in het lichaam en leven van hun patiënten. Dat klinkt wranger dan het doorgaans uitpakt. Echte genezing is vaak niet het eerste waar het om draait. Het komt aan op verhelderen, verder zoeken, geruststellen, verlichten van last of pijn en het bieden van troost, vooral veel troost.

Iemantsverdriet

Ontmanteling

Abstract

Het gebeurde midden in het houtje-touwtjestijdperk. Internist Joop Hattinga Verschure introduceerde het begrip mantelzorg.

Iemantsverdriet

Adviestrouw

Abstract

Gehoorzaamheid is gemakkelijker te eisen dan uit te voeren. Als kind was ik weerbarstig, zo beweren mijn ouders. Bijkans alle welgemeende adviezen (‘Trek een jas aan’; ‘Kom niet te laat thuis’; ‘Drink niet te veel’; ‘Wees voorzichtig!’) schijn ik met eerst kinderlijk en later puberaal gemak naast mij te hebben neergelegd. Zelf zie ik het, terugkijkend, meer als een uiting van zelfstandigheid, al ben ik eerlijk genoeg om te beseffen dat het veeleer ópstandigheid zal zijn geweest. Adviestrouw heb ik mij dus nooit betoond.

Iemantsverdriet

Verwengeneeskunde

Abstract

De mens is een luxedier. Hij wil verwend worden. Levenslang. Dat krijgt hij met moederborst en paplepel ingegoten. De wieg is een vijfsterrenhotel.

Iemantsverdriet

Afhankelijkheidscomplex

Abstract

Als huisarts kom je nog eens ergens… Vroeger meer dan nu; toen met de fiets, nu met de dienstauto; destijds omdat ik zelf wilde, nu omdat de assistente mij eropuit stuurt.

Iemantsverdriet

Laboratoriumverslaving

Abstract

Een goede vriend van mij is al geruime tijd ziek. De loommakende vermoeidheid en regelmatige aanvallen van diarree resulteerden enkele jaren geleden in een diagnose: colitis ulcerosa.

Iemantsverdriet

Vreemdelingenlegioen

Abstract

Intimiteit. En de grenzen ervan. Het blijft moeilijk. Als dokter dring je jezelf toch op in het intieme leven van je patiënt. Dat is algemeen geaccepteerd vanuit de erkenning ‘dat het niet anders kan’. Maar soms is dat nog knap lastig. Vooral als het gaat om mensen die je heel goed kent.

Iemantsverdriet

Bloosfactor

Abstract

Tijdens een nascholingsavond dook uit het niets het begrip ‘schaamte’ op. Een verkwikkende ervaring: tussen de pap van de ratio stak fier de pollepel van emotie.

Iemantsverdriet

Geneeskunstenaar

Abstract

In een vorig leven ontmoette ik Richard Smith, de wat bonkige, in houtvestershirt geklede hoofdredacteur van het BMJ. Een scherp denker die nimmer verlegen zit om een krachtige opinie.

Iemantsverdriet

In den beginne was het woord…

Abstract

En God schiep de hemel en de aarde en beplantte de aarde met broccoli en worteltjes en spinazie, en allerlei groene, gele en rode groenten, opdat man en vrouw lang en gezond zouden leven.

Iemantsverdriet

Bultenaars

Abstract

Als kind hoorde ik nog wel eens de sarrende opmerking: ‘eigen schuld, dikke bult’. De uitdrukking is al jaren niet meer gangbaar: kinderen ontwikkelen zich, taal ontwikkelt zich.

Iemantsverdriet

Over gewicht

Abstract

Stiekem dik zijn is lastig. Het dikke lijf is namelijk een ‘openbaar’ lichaam. Toch geeft dat lichaam ook niet meteen alle geheimen prijs. Sommige vrouwen zijn zo dik dat je óf niet kunt zien dat ze zwanger zijn, óf juist denkt dat ze zwanger zijn terwijl ze het niet zijn. En soms zijn ze zo dik omdat het niet lukt om zwanger te worden. In alle gevallen pijnlijk.

Iemantsverdriet

Pleepapier

Abstract

Bezuinigen in de gezondheidszorg moet sinds mensenheugenis. Even zo lang lukt het niet. Wat te doen? Verplaatsen die zorg!, zegt de overheid. Niks dokters- en verpleeghulp… mantelzorg! Laat de kinderen het maar opknappen! Zo ontstond de gedachte dat kinderen moesten sparen voor de rollator van hun ouders.

Iemantsverdriet

Spelleiders

Abstract

Soms is het makkelijk… De zwetende, rochelende, kuchende en vermoeide najaarspatiënt heeft voor de huisarts een griepje. Laboratoriumdiagnostiek is overbodig. Toch is de huisarts sluipenderwijs alsmaar meer afhankelijk geworden van aanvullend labonderzoek.

Iemantsverdriet

Therapiegeloof

Abstract

Het gevaar van fundamentalistische extremisten voor onze maatschappij is niet weg te denken uit het dagelijkse nieuws. Hetzelfde geldt voor nut en onnut van het volgen van een inburgeringcursus. Maar waar ik nog niets over heb gelezen, is de bedreiging die extremisten ook vormen voor de gezondheidszorg. En dan vooral voor de positie van de huisarts.

Iemantsverdriet

Supportersgeweld

Abstract

Vorige maand betoogde ik dat de positie van de huisarts bedreigd wordt door twee fundamentalistische groepen in de samenleving die allebei goed zijn ingeburgerd… De minderheidsbeweging (specialisten) kwam toen aan de orde; nu richt ik mijn vizier op een meerderheidsgroepering (patiënten).

Iemantsverdriet

Bezweringsritueel

Abstract

Je ziet het veel in televisieseries: met de hand op de Bijbel belooft iemand deftig ‘to speak the truth, the whole truth and nothing but the truth, so help me God’. Deze waarheidsgelofte draagt altijd een beetje suspense in zich.

Iemantsverdriet

Actiegevoelens

Abstract

Op 4 maart 2005 kregen wij weer een ‘actiebericht’ van onze LHV-voorzitter Bas Vos. Een fragment: ‘Het bestuur houdt zijn rug recht in die gesprekken met VWS. En hoewel het bijna een open deur intrappen is, roep ik u op datzelfde te blijven doen door gehoor te geven aan de oproep tot uitbreiding van de acties, door toegezonden contracten aan de zorgverzekeraar ongetekend te retourneren en door op geen enkele wijze mee te werken aan de totstandkoming van praktijkplannen. Uw vastberadenheid en vasthoudendheid, waarvan ik nog iedere dag de bewijzen zie, vormen de belangrijkste steun in onze rug. Mede daardoor heb ik er het volste vertrouwen in dat wij ons uiteindelijke doel zullen bereiken: Iedere Nederlander een eigen huisarts, dicht in de buurt en met voldoende tijd.’

Iemantsverdriet

Vrijblijvendheid

Abstract

Waarom ben ik huisarts geworden? Nu, op middelbare leeftijd, denk ik het antwoord op die vraag definitief te weten: vanwege de vrijheid die je als huisarts hebt. Klinkt dit positief? Welaan, dan geef ik het negatieve tweelingbroertje-antwoord: vanwege de vrijblijvendheid… Alle negatieve aspecten van de gezondheidszorg die met enige regelmaat de pers halen, vallen hieronder.

Iemantsverdriet

Ongezondheidsrecht

Abstract

Wij krijgen het binnenkort als huisartsen een stuk rustiger. Dan melden zich alleen gezonde mensen op het spreekuur, althans de mensen die gezond leven.

Iemantsverdriet

Vertrouwensbreuk

Abstract

Als huisarts hoor je – vaak ongewild en zeker ongevraagd - veel verhalen over… ándere huisartsen. Dat is nu eenmaal ons lot. Normaliter laat ik die verhalen als douchestralen langs de ranke schouders afglijden. Tot de uitzonderingen behoort de volgende ervaring van een vrouw die ik goed ken, en wier huisarts ik ook ken.

Iemantsverdriet

Ouderschapsbrevet

Abstract

Soms regelt het toeval iets opmerkelijks. Vanochtend zag ik het kinderloze echtpaar Hulst; zij net onder, hij boven de veertig. Tweeverdieners, harde werkers, aardig stel. Vier jaar geleden zagen zij bewust af van reageerbuisbevruchting.

Iemantsverdriet

Jurysport

Abstract

Twee krantenberichten die ogenschijnlijk niets met elkaar te maken hebben. In de zomer van 2005 werd wereldkundig gemaakt dat artsen elkaar gaan beoordelen volgens een systeem van jaarlijkse evaluatiegesprekken.

Iemantsverdriet

Keuzedwangneurose

Abstract

Eindelijk, eindelijk… In het nieuwe zorgstelsel is er meer keuzevrijheid voor de patiënt. Een zegen, zo beweren alle beleidsmakers en wetopstellers. Zorgverleners en zorginstellingen houden nog te weinig rekening met hun wensen, met nadelige gevolgen voor de dienstverlening, de kwaliteit van de zorg en het uiteindelijke resultaat.

Iemantsverdriet

Laksmoes

Abstract

Toegegeven, ik was een braaf kind. Zelfs wat schuchter en verlegen. Dus ik luisterde naar mijn ouders, maar – net als bij bijna alle kinderen – met het tegenovergestelde effect. Elk verbod was een uitdaging.

Iemantsverdriet

Kuipstoeltjes

Abstract

De gezondheidszorg staat bol van de demagogie, drogredeneringen en retorica. Een voorbeeld. Demagogie krijgt gestalte in het hanteren van een metafoor als ‘volksziekte nummer 1’. Als zodanig worden hart- en vaatziekten al sinds jaar en dag aangeduid. Zó lang zelfs, dat de uitdrukking uiterst sleets is geworden.

Iemantsverdriet

Halfvarken

Abstract

Tijd voor een bekentenis… ik heb een belaste anamnese. Ik ben namelijk niet de eerste huisarts in onze familie. Mijn grootvader,mijn vader, mijn oom… zij hebben allemaal hun eigen verhalen. Men zou vermoeden dat wie met zoveel huisartsen om zich heen is opgegroeid, een goed gevoel moet hebben ontwikkeld voor enkele vaste waarden in het vak. Dat valt tegen, omdat het tot een meergeneratieoverleg – in toto, met zijn vieren – nimmer kwam.

Iemantsverdriet

Mijmerspreekuur

Abstract

Je hebt zo van die dagen. Het spreekuur verloopt gladjes, echte moeilijkheden zijn er niet, er gebeurt nauwelijks iets opmerkelijks. Geen klagen, geen zeuren; louter welwillende, begripvolle oren.

Iemantsverdriet

Beoordelaarsleed

Abstract

‘In mijn tijd…’ Wie zo begint, verraadt zijn leeftijd min of meer. Dus toch maar een ander begin zoeken. Oorspronkelijk ben ik onder meer huisartsgeneeskunde gaan studeren omdat ik niet in het gewone bedrijfsleven aan de slag wilde. Eigenzinnig? Ja, toen al.

Iemantsverdriet

Zekerhedenverlies

Abstract

Wat doe je ’s avonds na een lange praktijkdag? Ik mag dan graag een beetje sporten (maar toegegeven, liever sport kijken), een boek lezen (van het genre ‘eenvoudige literaire thriller’, overschat mij in vredesnaam niet) of een film kijken. Wat ik eigenlijk nooit doe: de vakliteratuur doornemen. Ik heb abonnementen op NTvG en H, en ben geabonneerd op de newsalerts van het BMJ.

Iemantsverdriet

Natuurbescherming

Abstract

‘Maar dat is onnatuurlijk…!’ Dit argument kom je veel tegen in de krant, vooral als het gaat over biotechnologische innovaties als klonen n stamceltherapie. Onderschat wordt echter de mate waarin het argument van ‘natuurlijkheid’ ook in de spreekkamer aan bod komt, in gesprekken met patiënten over ‘gewone’ dingen.

Iemantsverdriet

Snaterspreekuur

Abstract

Zie je iemand oud worden? In de spiegel gelukkig niet, op voorwaarde dat men er regelmatig in kijkt. Iedere ochtend, mijzelf ziend in de badkamerspiegel, is mijn beeld identiek aan dat van gisteren. Geen spatje ouder geworden. Dat is schijn natuurlijk, want wie oude vrienden na jaren ontmoet, kent de gesel van de tijd, die diepe sporen op het gelaat achterlaat. Ook patiënten diezelden komen, zie je verouderen. Dat krijg je door sprongsgewijze bezichtiging.

Iemantsverdriet

Arbeidsvitaminen

Abstract

Het programma Arbeidsvitaminen heeft in 2006 het Guinness Book of Records gehaald. Het schijnt het langstlopende radioprogramma ter wereld te zijn. Ik geloof het meteen, want ik kan mij niet anders heugen dan dat dit programma altijd heeft bestaan. Niet dat ik zelf luister, maar mijn ouders waren grote liefhebbers.

Iemantsverdriet

Lof der discontinuïteit

Abstract

Het beste nieuws is nieuws dat een voorgevoel bevestigt. Dat verleent de mens troost (‘Gelukkig, ik vergis mij niet…’) en trots (‘Ik wíst het wel…!’). Mij overkwam het toen ik las over de Zorgbalans: een RIVM-rapport over de kwaliteit van de gezondheidszorg in diverse landen. Waar wij met z’n allen het adagium uitdragen dat we toch alleszins zorg van prima kwaliteit leveren, stemt de conclusie van het rapport tot nederigheid.

Iemantsverdriet

Overlevingskunde

Abstract

Vroeger maakte je als dokter in je eentje mensen beter. Dat mensen beter maken doen wij natuurlijk nog altijd, maar wel steeds meer met anderen. Een bijkomend effect van al die samenwerkingsverbanden (ook binnen de eigen groepspraktijk), is dat iemand zich geroepen moet voelen om, behalve te dokteren, ook te managen.

Iemantsverdriet

Vissen

Abstract

Ik heb het al eerder betoogd: ieder mens leeft een dubbelleven. Minstens. Bijvoorbeeld als echtgenoot en als minnaar. Of als ambtenaar en postzegelverzamelaar. Of als brave manager en XTC-addict.

Iemantsverdriet

Scheidsrechtersbal

Abstract

‘Dokter, wat vindt u er nou van…?’ Zoiets hoor ik dagelijks. Toch blijft die vraag verraderlijk. Zeker wanneer gesteld in een soort familieberaad, zoals mij onlangs weer eens overkwam. Het theater, de kleine huiskamer, was uitverkocht. Het programma was kort, want bestond uit slechts zes letters: moeder. Preciezer geformuleerd: wat moest er met moeder gebeuren? De verzamelde kinderen vormden de jury.

Iemantsverdriet

Gemeentewerken

Abstract

De volgende citaten komen uit correspondentie van een oudere vrouw die voor haar man zorgt. Het echtpaar is boven de zeventig.

Iemantsverdriet

Lichaamsmonteur

Abstract

Ik overweeg serieus het vak huisarts eraan te geven. Laat ik dat toelichten. Het NIPO onderzocht in 2006 in opdracht van RTL-Nieuws of Nederlanders de behoefte hebben om ’s avonds hun huisarts te bezoeken.

Iemantsverdriet

Jubileumkwalen

Abstract

Wanneer het omslagmoment precies kwam? Geen idee eigenlijk. Ik kan mij niet meer herinneren wanneer de lust tot het uitbundig vieren van mijn verjaardag verdween. Vermoedelijk ergens tussen mijn dertigste en veertigste, denk ik nu.

Iemantsverdriet

Boekenwijsheid

Abstract

Wat doet een dokter in zijn vrije tijd? Niet veel, althans ik niet… Ik ben niet het type om romans of zo te lezen, of naar de bioscoop te gaan. Aan verzinsels heb ik, buiten de spreekkamer, nauwelijks behoefte.

Iemantsverdriet

Bevruchtingsrecht

Abstract

Huisarts-zijn is ontmoedigend. Soms letterlijk, want wij zijn met z’n allen voortdurend bezig patiënten te ontmoedigen. Mensen die te hoge verwachtingen hebben van de gezondheidszorg, van specialisten en, niet te vergeten, van de eigen huisarts. Het relativeren van wat de gezondheidszorg vermag, is een kerntaak van de huisarts.

Iemantsverdriet

Slingerpaden

Abstract

De oudste zoon belde mij: ‘Mijn vader ligt in het ziekenhuis, en hij is er erg slecht aan toe. Hij is lichamelijk en geestelijk “op”, zoals dat heet. Eigenlijk wil hij sterven. Hij kwam zelf met die wens en uit die nu keer op keer, vaak huilend. Kunt u niet even bij hem langskomen? Ik zal er dan ook zijn.’ Die vader ken ik al bijna twintig jaar. Hij had nooit ernstige problemen totdat anderhalf jaar geleden zijn vrouw overleed, na een lang en treurig ziekbed.

Iemantsverdriet

Slechtnieuwsgradaties

Abstract

De man is mij al jaren bekend. Ruime zeventiger, handwerkman, wonend in een klein dorp buiten de stad. Behalve een hoge bloeddruk mankeerde hem de afgelopen jaren nauwelijks iets. Zoals bijna elke ambachtsman heeft hij lang gerookt, maar daar stopte hij mee, nu bijna tien jaar geleden.

Iemantsverdriet

Beroepskeuzedilemma

Abstract

Hoe het vak binnen één generatie volledig van kleur kan verschieten? Lees mee met een gesprek dat mijn vrouwelijke collega had met haar dochter (waarbij ‘M’ en ‘D’ staan voor ‘moeder’ en ‘dochter’).

Iemantsverdriet