Tijdens het plaatsen van een opbouw, niest de patient plotseling. De tandarts laat de opbouw los en weg is deze.
Er zijn drie mogelijkheden
1. De opbouw ligt ergens bij de patiënt.
2. De patiënt kucht of hoest één of twee keer en zit dan rustig.
In 90 procent van de gevallen zit de opbouw in de slokdarm. Een dergelijk klein voorwerp passeert de fysiologische vernauwingen, te weten: de overgang naar de hypofarynx, de kruising met de aortaboog, de tracheabifurcatie en verlaat het lichaam spontaan. Pijn op de borst of tussen de schouderbladen ontstaat als het voorwerp de slokdamwand beschadigt of aanleiding geeft tot oesofagusspasme. Stokt het voorwerp langer dan 24 uur in de slokdarm dan moet dit met een oesofagoscoop worden verwijderd omdat zich snel granulatieweefsel vormt. De gemiddelde passagetijd is 5 dagen. Laxeren kan deze tijd bekorten. Punten waarbij verder stagnatie kan optreden zijn: op de duodenale/jejunale overgang, de ileocoecale overgang, in een Meckels divertikel, de appendix, bij de dikke darmbochten en in een eventueel colondivertikel.
Essentieel is het om de vermiste opbouw in de feces op te vangen. Over een steek wordt een stuk fijne vitrage gespannen. Iedere keer na fecesproductie kan men de samengevouwen vitrage uitspoelen totdat het vermiste voorwerp is gevonden. Passeert het voorwerp niet dan is een controle röntgenbuikoverzicht nodig voor de lokalisering en is het in handen van de medicus welke verder behandeling gewenst is. Complicatie treden op bij een groot voorwerp en bij een meerzijdig puntig of scherp voorwerp.
3. De patiënt krijgt een hoestbui passend bij aspiratie met een luchtweglocatie.
De patiënt blijft hoesten zolang het voorwerp mobiel is in de bronchusboom. Meest waarschijnlijk zakt de opbouw naar rechtsonder in de long. Zolang het mobiel is bestaat de mogelijkheid, geholpen door de zwaartekracht, dat door de patiënt diep voorover te laten buigen en drie ferme klappen met de vlakke hand tussen de schouderbladen te geven dat het voorwerp loskomt en wordt opgehoest. Een andere methode is de handgreep van Heimlich. De opbouw gaat klem zitten in de bronchusboom en de patiënt komt tot rust. In het geval de tandarts de opbouw niet in handen heeft, verwijst deze de patiënt direct naar een eerste hulppost van een medisch centrum. Bij een corpus alienum in situ kunnen complicaties ontstaan als longontsteking, abcesvorming, een longcollaps of bronchiectasieen.
Van prof. dr. Luzi Abraham-Inpijn verscheen in TP 9-2010 ook het artikel Aspiratie vergt alertheid.
Deze bijdrage is onderdeel van de serie Eerste hulp in de tandartspraktijk, geschreven door prof. dr. Luzi Abraham-Inpijn. Eerder verschenen:
· Van de handgreep van Rautek tot reanimatie
· Stabiele zijligging levensreddend
Voor acute situaties is het spreekwoord ‘een gewaarschuwd mens telt voor twee' zeker van toepassing. Door het nemen van enkele maatregelen is de tandarts beter voorbereid op eventuele medische calamiteiten.Hoofdstuk 24 van Algemene ziekteleer voor Tandartsen, onder redactie van Brand, van Diermen en Makkes geeft een overzicht van de voorbereidingen die de tandarts in zijn praktijk moet nemen.
Auteur(s): prof. dr. Luzi Abraham-Inpijn