20 Tandcariës: voeding en speeksel

Speeksel speelt een cruciale rol in de mondgezondheid. Om de gebitselementen gezond te houden moet er zowel kwantitatief als kwalitatief voldoende speeksel in de mondholte zijn. De speekselsecretiesnelheid is van belang voor het wegspoelen van resten van voedingsmiddelen. Bovendien is de bicarbonaatconcentratie hoger van speeksel dat met een hoge snelheid wordt gesecreteerd, en daarmee ook het zuurneutraliserende vermogen. Om cariës te voorkomen is het daarnaast belangrijk dat voldoende afweersystemen in de mondholte aanwezig zijn om de grote diversiteit aan orale micro-organismen goed in evenwicht te houden. Om cariogene micro-organismen te onderdrukken is een goede mondhygiëne verder van groot belang en een beperking van het aantal zoetmomenten per dag. Door een goede combinatie van mondhygiëne, voedingsgedrag en speeksel is de kans op het ontstaan van tandcariës sterk te reduceren, of zelfs te voorkomen. Daarnaast zijn antimicrobiële peptiden (AMP’s, zoals histatinen) in ontwikkeling, die selectief cariogene micro-organismen kunnen doden (Szynol e.a., 2004 en 2006) of aggregeren (zoals agglutinine en afgeleide peptiden, zie paragraaf 6.10) (Kelly en Lehner, 2007). Ook antimicrobiële (fosfo)peptiden uit melk, bijvoorbeeld caseïcinen uit caseïne, waaronder kappacine, zijn in staat om cariogene bacteriën in een biofilm te doden (Dashper e.a., 2007; Kanekanian e.a., 2008). Een N-eindstandig peptide, afgeleid van statherine (paragraaf 10.3.4) bindt sterk aan tandglazuur, reduceert demineralisatie en kan worden ingezet voor de bestrijding van zowel tandcariës als tanderosie (Kosoric e.a., 2007).