12. Zuur-basenevenwicht en kaliumhuishouding

Lees de notatie [H⁺] als ‘de concentratie van H⁺’.

Bij de analyse van het bloedgas wordt vaak ook het base exces gerapporteerd. Deze waarde geeft aan hoeveel sterk zuur moet worden toegevoegd aan elke liter volledig zuurstofrijk bloed om de pH weer naar 7,40 te krijgen, bij een temperatuur van 37 °C en een pCO₂ van 5,3 kPa. Een negatief base exces duidt op een acidose; er zou base moeten worden toegevoegd om de acidose te corrigeren. Een positieve waarde van het base exces duidt op een alkalose.

Bij mensen met een grote spiermassa (hoge creatinine excretie) of een lage spiermassa (lage creatinine excretie) is de ratio urine kalium/creatinine minder betrouwbaar voor het onderscheid tussen renaal en niet-renaal kalium verlies. Veel tekstboeken hanteren daarom niet de ratio, maar een urine kalium van < 20 mmol/L als grens voor het onderscheid.

Berekening TTKG, een voorbeeld: wanneer er geen nettowaterreabsorptie is in de medulla, zal de urineosmolaliteit ongeveer 300 mosmol/kg H₂O zijn. De gemiddelde kaliumexcretie is dan bijvoorbeeld rond de 10 mmol/l. Stel dat de patiënt 75% van het water gaat terugresorberen (bijvoorbeeld door ADH-activatie), dan zal de urine concentreren en zal de urineosmolaliteit tot 1200 mosmol/kg H₂O kunnen stijgen. Diezelfde 10 mmol/l wordt dan opgelost in een kwart van het urinevolume en daardoor zal de kaliumconcentratie in de urine 40 mmol/l zijn, terwijl de absolute kaliumexcretie op zichzelf onveranderd is. Derhalve moet gecorrigeerd worden voor deze veranderingen in waterreabsorptie. Dit kan gedaan worden met behulp van de TTKG. Het is belangrijk dat de urineosmolaliteit niet lager is dan de plasmaosmolaliteit. Als de TTKG hoog is (7 of meer), is er sprake van mineralocorticoïdactiviteit; als deze onder de 2 is, ontbreekt juist mineralocorticoïdactiviteit.