Top

Tijdschrift voor Psychotherapie

Gepubliceerd in:

01-09-2011 | FORUM

Wetenschap, akkoord, maar welke wetenschap? (2)

Psychotherapie als bouwpakket of trukendoos

Auteur: MAX LAUTESLAGER

Gepubliceerd in: Tijdschrift voor Psychotherapie | Uitgave 5/2011

Extract

We kunnen de wetenschap niet missen. Er is geen alternatief, laat dat duidelijk zijn. Maar er is tegelijkertijd ongelooflijk veel mis met de wetenschap. In de Groene Amsterdammer zegt cultuursocioloog Dick Houtman een paar verstandige dingen over wetenschap, ook al zijn ze niet echt nieuw: [E]chte wetenschap biedt geen zekerheid, maar koestert juist onzekerheid en zoekt twijfel op. Wetenschap is geen religie. In religie zeg je: zo zit het, daar hoeven we niet aan te twijfelen. (…) In de wetenschap moet alles permanent ter discussie staan. (Thomas, p. 23) …

vorige artikel Kunst & kunde

volgende artikel Tuchtrechtelijk

1 Op deze plaats in de oorspronkelijke tekst staan voorbeelden vermeld die nu wel erg passé lijken (ons misschien zelfs niets meer zeggen), zoals ‘social perception’, ‘detection theory’ en ‘probablility learning’, maar de lezer zal het vast niet moeilijk vinden om hier hedendaagse modes en trends in te vullen. Mocht u hulp nodig hebben, zie de voetnoot 1 op p. 364.

1 Omprotesten voor te zijn: hiermee is niet gezegd dat er sinds ik voor het eerst – wat niet betekent: als eerste – over het evidencebeest schreef (Lauteslager, 2006) niets veranderd (verbeterd, achterhaald, verouderd) kan zijn aan deze samenvatting. Ik bied mijn critici hiermee dus een kans voor open doel.

1 Vandenberghe (2010, p. 70) noemt zelfs ‘86%’ als exclusiecijfer.

1 Alle hierna volgende discussiebijdragen zijn ontleend aan Norcross, Beutler en Levant (2006).

1 EST staat voor empirically-supported therapy. Dit zijn therapieën die zich als behandeling voor een bepaalde stoornis in RCT’s hebben bewezen. In ons taalgebied heeft de term ‘empirisch ondersteund’ vrijwel geen opgang gemaakt; wij prefereren hier het wat brutere, minder aan twijfel refererende en dus minder voorlopige ‘evidence-based’ – wat op zichzelf al veelzeggend is.

1 Van een jonge redacteur krijg ik de vraag op wie ik hier doel. Bartjens is geen psychotherapeut (of avant la lettre misschien?), maar een schoolmeester, uit wiens boekje ‘Cijfferinge’ Nederlandse kinderen twee eeuwen lang rekenonderricht hebben genoten. Hij leefde van 1569-1638, aldus de Dikke Van Dale. Voor wie het niet weet: ‘volgens Bartjens’ is een gevleugelde uitdrukking die zoiets betekent als: logischerwijs, als je je verstand gebruikt, zoals je op je vingers kunt natellen enzovoort.

1 Ik herken hier de opvatting die Hafkenscheid in zijn lezing uitdroeg over de toepassing van onderzoeksresultaten op psychotherapie. Zie de vorige aflevering (Lauteslager, 2011b), in het bijzonder de tweede helft van p. 282.

1 Dit is volgens mij de makke van de moderne menswetenschap (in het bijzonder psychologie, psychiatrie en psychotherapie): er is sinds het verscheiden van de fenomenologische psychologie een hang naar simplistische theorieën die de werkelijkheid geweld aandoen. Dat begon ooit met het behaviorisme en heden ten dage is vooral het biologisme in de mode: eerst hadden we het biologisch determinisme (inmiddels dood en begraven, behalve bij types als de onverbeterlijke Dick Swaab), toen kregen we de neurowetenschap. Hoe sophisticated zij ook mag lijken, de neuroscience heeft ons al met heel wat torenhoge pretenties en simplistische conclusies opgezadeld (zie onder meer Bennett en Hacker, 2002; Lauteslager, 2003, 2008).

2 Dat is nog eens een aardige vondst, al zeg ik het zelf – overigens geheel in lijn met Dick Houtman, met wie ik dit stuk begon –, om die empiri(ci)stische hardliners ‘gelovigen’ te noemen (want dat zijn ze) – terwijl ze zichzelf juist de antipoden van alle geloof, religie en ideologie wanen.

Abma, R., Verbruggen, A., Heijst, A. van, Gerritsen, M., Vandenberghe, J., Verhaeghe, P., Krikilion, W., Stinckens, N.& Glas, G. (2010). Evidentie en existentie. Evidence-based behandelen en verder…. Tilburg: KSGV.

Abma, R. (2010). Inleiding: evidentie en existentie. In R. Abma en anderen, Evidentie en existentie. Evidence-based behandelen en verder…(pp. 7–18). Tilburg: KSGV.

Ahn, H. & Wampold, B. (2001). Where oh where are the specific ingredients? A metaanalysis of component studies in counseling and psychotherapy. Journal of Counseling Psychology, 38, 251–257.CrossRef

Almer, M.& Lauteslager, M. (1989). Kritische psychologie. Lisse: Swets & Zeitlinger.

Bennett, M.R.& Hacker, P.M.S. (2003). Philosophical foundations of neuroscience. Oxford: Blackwell Publishing.

Bennett, C.M., Baird, A.A., Miller, M.B. & Wolford, G.L. (2009). ‘Neural correlates of interspecies perspective taking in the post-mortem Atlantic salmon: An argument for multiple comparisons corrections.’ [Artikel gepresenteerd op de jaarvergadering van de Organisation for Human Brain Mapping in San Francisco] Neuro Image, 47 (S1), S125.

Brown, J., Dreis, S. & Nace, D.K. (1999). What really makes a difference in psychotherapy outcome? Why does managed care want to know? In M.A. Hubble, B.L. Duncan & S.D. Miller (Eds.), The heart and soul of change: What works in therapy (pp. 389–406). Washington DC: American Psychological Association.CrossRef

Cuijpers, P. (2010). De effecten van psychotherapie bij depressie voor volwassenen zijn overschat. Tijdschrift voor Psychotherapie, 36, 259–268.CrossRef

Fine, C. (2011).Waarom we allemaal van Mars komen. Hoe neuroseksisme aan de basis ligt van de verschillen tussen man en vrouw. Tielt: Lannoo. (Oorspronkelijke titel: Delusions of gender. The real science behind sex differences. New York: Norton & Co., 2010.)

Holzkamp, K. (1972). Kritische Psychologie. Vorbereitende Arbeiten. Frankfurt am Mainz: Fischer verlag.

Holzkamp, K. (1973). Wetenschapstheoretische vooronderstellingen van een kritischemancipatorische psychologie. In L.W. Nauta (red.), Het neopositivisme in de sociale wetenschappen. Analyse, kritiek, alternatieven (pp. 339–425). Amsterdam: Van Gennep.

Huibers, M. (2010). De toekomst van de psychotherapie. Maandblad Geestelijke volksgezondheid, 65, 976–989.

Ioannidis, J.P.A. (2005). Why most published research findings are false. PLoS Medicine, 2, e124.

Lauteslager, M. (2006). Het evidence-beest heeft kuren. Gebruik en misbruik van EBP, RCT- en EST-methodologie. Tijdschrift voor Psychotherapie, 32, 347–366. DOI: 10.1007/ BF03062231.

Lauteslager, M. (2008). Neurowetenschap en de biologische verleiding. De Psycholoog, 43, 220–225.

Lauteslager, M. (2011a). Exit existentie. Recensie van Ruud Abma en anderen (2010), ‘Evidentie en existentie. Evidence-based behandelen en verder…’. De Psycholoog, 46 (mei), 25–26.

Lauteslager. M. (2011b). Wetenschap, akkoord, maar welke wetenschap? (1). Het EBP-debat dat maar geen debat wil worden. Tijdschrift voor Psychotherapie, 37, 276–293.CrossRef

Luborsky, L., Diguer, L., Seligman, D.A., Rosenthal, R., Krause, E.D., Johnson, S. en anderen (1999). The researcher’s own therapy allegiances: A‘wild card’ in comparisons of treatment efficacy. Clinical Psychology Science and Practice, 6, 95–106.CrossRef

Luborsky, L.B., & Barrett, M.S. (2006). Theoretical allegiance. In J.C. Norcross, L.E. Beutler & R.F. Levant (Eds.), Evidence-based practices in mental health. Debate and dialogue on the fundamental questions (pp. 257–267).Washington DC: American Psychological Association.CrossRef

Norcross, J.C., Beutler, L.E.& Levant, R.F. (2006). Evidence-based practices in mental health. Debate and dialogue on the fundamental questions.Washington DC: American Psychological Association.CrossRef

Thomas, C. (2011). Dick Houtman over de kloof tussen wetenschap en politiek. ‘Modernisering leidt tot cultureel onbehagen’. De Groene Amsterdammer, 135 (18), 22–25.

Uttal, W.R. (2001). The new phrenology. The limits of localizing cognitive processes in the brain. Londen/CambridgeMA: theMIT press.

Vandenberghe, J. (2010), Grenzen aan evidence-b(i)ased psychiatrie? In R. Abma en anderen, Evidentie en existentie. Evidence-based behandelen en verder…(pp. 67–82). Tilburg: KSGV.

Verhaeghe, P. (2009). Het einde van de psychotherapie. Amsterdam: de Bezige Bij.

Verhaeghe, P. (2010). Psychotherapie als wetenschappelijk en economisch product: het einde in zicht? In R. Abma en anderen, Evidentie en existentie. Evidence-based behandelen en verder…(pp. 83–104). Tilburg: KSGV.

Wampold, B.E. (2001). The great psychotherapy debate: Models, methods and findings. Mahwah NJ: Erlbaum.

Westen, D., Novotny, C.M., & Thompson-Brenner, H. (2004a). The empirical status of empirical supported psychotherapies: Assumptions, findings and reporting in controlled clinical trials. Psychological Bulletin, 130, 631–663.CrossRef

Westen, D., Novotny, C.M., & Thompson-Brenner, H. (2004b). The next generation of psychotherapy research. Psychological Bulletin, 130, 677–683.CrossRef

Westen, D., Novotny, C.M., & Thompson-Brenner, H. (2005). EBP ≠EST: Reply to Crits- Christoph et al. (2005) andWeisz et al. (2005). Psychological Bulletin, 131, 427–433.CrossRef

Titel: Wetenschap, akkoord, maar welke wetenschap? (2)
Psychotherapie als bouwpakket of trukendoos
Auteur: MAX LAUTESLAGER
Publicatiedatum: 01-09-2011
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Gepubliceerd in: Tijdschrift voor Psychotherapie / Uitgave 5/2011
Print ISSN: 0165-1188
Elektronisch ISSN: 1876-5637
DOI: https://doi.org/10.1007/s12485-011-0058-6

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Extract

Log in om toegang te krijgen

Andere artikelen Uitgave 5/2011

Sex, sexuality and therapeutic practice. A manual for therapists and trainers

Summaries

Ceterum censeo (column)

Mentaliseren als richtsnoer in klinische psychotherapie

Tuchtrechtelijk

Kunst & kunde