Werkboek kortdurende schematherapie: experiëntiële technieken

Auteurs: Jenny Broersen, Michiel van Vreeswijk

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Over dit boek

Dit werkboek is onderdeel van de behandelmethode Kortdurende schematherapie.

Schematherapie is een succesvolle en bewezen effectieve methode voor de behandeling van persoonlijkheidsproblematiek. Gebruikers van dit werkboek krijgen praktische handvatten aangereikt om in therapie bewust te worden van emotionele (problematische) gebeurtenissen in het hier-en-nu en vroeger. Zij leren deze gebeurtenissen te herkennen en ermee om te gaan. Er wordt gewerkt met historische rollenspelen, meerstoelentechniek, imaginatie-oefeningen en beeldende technieken.

Iedereen heeft gevoelige snaren. Deze gevoelige snaren, zogeheten schema’s, bepalen hoe mensen in het dagelijks leven functioneren. Triggering van deze schema’s kan iemand in bepaalde gemoedstoestanden (modi) brengen. Sommige mensen ondervinden in hun dagelijks leven zo’n last van hun schema’s en modi dat er sprake is van een persoonlijkheidsstoornis.

In deze geactualiseerde editie van dit werkboek ligt het accent op de (therapeutische) relatie en de experiëntiële technieken uit de schematherapie. Het is zowel te gebruiken voor individuele- als groepstherapie.

Kortdurende schematherapie bestaat uit een handleiding voor de therapeut, een werkboek CGT-technieken en een werkboek experiëntiële technieken. De werkboeken kunnen los van elkaar worden gebruikt of achtereenvolgend. Beide werkboeken richten zich op het verminderen van de invloed van schema’s en modi op het dagelijks leven van cliënten.

Inhoudsopgave

Voorwerk

Inleiding schematherapie

Voorwerk

1. Inleiding schematherapie

Samenvatting

In deze paragraaf worden de schema’s beschreven die in de schematherapie worden behandeld (overgenomen uit Van Vreeswijk, Broersen, Nadort, 2008). Om pragmatische redenen is er op dit moment voor gekozen om alle negentien schema’s te beschrijven (zie tabel 1), al moeten sommige schema’s (in de tabel met een asterisk aangeduid) nog verder worden onderzocht.

Tabel 1

Schema’s (de schema’s met een * moeten nog verder onderzocht worden

schema	uitleg
Emotionele verwaarlozing	De patiënt verwacht dat de eigen basale emotionele behoeften (zoals steun, verzorging, empathie en bescherming) niet of onvoldoende door anderen zullen worden vervuld. Hij voelt zich alleen en eenzaam.
Verlating/instabiliteit	De patiënt verwacht dat iedereen hem uiteindelijk in de steek zal laten. Anderen zijn onbetrouwbaar en onvoorspelbaar in hun steun en toewijding. Angst, verdriet en woede wisselen elkaar af als de patiënt zich in de steek gelaten voelt.
Wantrouwen en/of misbruik	De patiënt heeft de overtuiging dat anderen uiteindelijk op een of andere manier misbruik van hem zullen maken of hem zullen bedriegen of vernederen. De gevoelens zijn heel wisselend, en betrokkene is voortdurend waakzaam.
Sociaal isolement/vervreemding	De patiënt voelt zich geïsoleerd van de rest van de wereld en anders dan andere mensen.
Minderwaardigheid/schaamte	De patiënt vindt zichzelf innerlijk onvolkomen en slecht. Zodra anderen hem beter leren kennen, zullen zij dat ontdekken en hem afwijzen. Het gevoel van waardeloosheid leidt veelal tot schaamte.
Sociale ongewenstheid	De patiënt is ervan overtuigd dat hij sociaal onhandig en onaantrekkelijk is. Hij vindt zichzelf saai, suf en lelijk.
Mislukking	De patiënt is ervan overtuigd dat hij niet in staat is om te presteren op het niveau van leeftijdsgenoten. Hij voelt zich dom en ongetalenteerd.
Afhankelijkheid/onbekwaamheid	De patiënt is extreem hulpeloos en functioneel afhankelijk van anderen. Hij kan geen besluiten nemen over dagelijkse problemen en is vaak gespannen en angstig.
Kwetsbaarheid voor ziekte en gevaar	De patiënt veronderstelt dat hem en zijn dierbaren elk moment iets vreselijks kan overkomen en dat hij niets kan doen om zich te beschermen.
Verstrengeling/kluwen	De patiënt is overdreven betrokken bij en verbonden met een of meer opvoeders, waardoor hij geen eigen identiteit kan ontwikkelen.
Onderwerping	De patiënt geeft zichzelf over aan de wil van anderen om negatieve consequenties te voorkomen. Hij onderdrukt eigen behoeften uit angst voor conflicten en straf.
Zelfopoffering	De patiënt offert zich vrijwillig op voor anderen, die hij ziet als zwakker dan zichzelf. Als hij aandacht schenkt aan zijn eigen behoeften voelt hij zich schuldig, en hij laat andermans behoeften voorgaan. Uiteindelijk gaat hij zich ergeren aan de mensen waar hij voor zorgt.
Goedkeuring en erkenning zoeken*	De patiënt is op een overdreven manier op zoek naar erkenning, waardering en aandacht, ten koste van zijn eigen ontwikkeling en behoeften.
Emotionele geremdheid	De patiënt houdt emoties en impulsen altijd in, omdat hij denkt dat het uiten daarvan anderen zal schaden of leidt tot schaamte, of vergelding of verlating. Hij reageert nooit spontaan en legt sterk de nadruk op rationaliteit.
Meedogenloze normen/overmatig kritisch	De patiënt gelooft dat hij het nooit goed genoeg kan doen en dat hij harder zijn best moet doen. Hij is kritisch op zichzelf en anderen en is perfectionistisch, rigide en overdreven efficiënt. Dit gaat ten koste van plezier, ontspanning en sociale contacten.
Negativiteit en pessimisme*	De patiënt ziet altijd de negatieve kant van zaken en negeert of minimaliseert de positieve kant. Hij is meestal aan het piekeren en hyperalert.
Bestraffende houding*	De patiënt vindt dat mensen hard gestraft moeten worden voor hun fouten. Hij is agressief, intolerant, ongeduldig en niet vergevingsgezind.
Zich rechten toe-eigenen	De patiënt vindt dat hij superieur is aan anderen en speciale rechten heeft. Hij kan doen en laten wat hij wil, zonder rekening te hoeven houden met anderen. Het centrale thema is macht en controle hebben over situaties en mensen.
Gebrek aan zelfcontrole/zelfdiscipline	De patiënt heeft geen frustratietolerantie en kan gevoelens en impulsen niet beheersen. Hij verdraagt geen ongenoegen of ongemak (pijn, ruzie en inspanning).