Top

2022 | Boek

hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

Voeten en sport

Behandeling, preventie en verzorging

Redacteuren: Ingrid Janssen, Toos Mennen, Dennis van Poppel

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Inhoudsopgave

Over dit boek

Dit boek helpt behandelaren om betere zorg te leveren aan sporters en hun voeten. Het geeft inzicht in aandachtspunten bij het behandelen van sportspecifieke voetklachten, in de behandelmogelijkheden van verschillende disciplines en in de mogelijkheden voor samenwerking. Het richt zich primair op (medisch) pedicures (sport), podotherapeuten en fysiotherapeuten, maar is geschikt voor iedereen die sportvoeten behandelt of een studie in die richting volgt.

Voeten en sport bespreekt de aspecten die kunnen bijdragen aan voetproblemen en -blessures. Dit doet het aan de hand van negen sporten die vaak beoefend worden. Recreatief hardlopen, wandelsport, wielersport, voetbal, hockey, handbal, volleybal, basketbal en fitness worden elk in een apart hoofdstuk besproken. Daarbij gaat het boek in op de invloed van het gedragen schoeisel, de ondergrond, de sportspecifieke bewegingen en andere aandachtspunten voor onderzoek en begeleiding in de praktijk. Elk hoofdstuk wordt afgesloten met een casus uit de betreffende sport. Natuurlijk is er ook aandacht voor de algemenere voetproblemen en -blessures en voor algemene sok-, schoen- en verzorgingsadviezen.

De auteurs zijn Ingrid Janssen, sportpodotherapeut/ manueeltherapeut/klinisch gezondheidswetenschapper i.o., Toos Mennen, medisch pedicure sport en Dennis van Poppel, sportfysiotherapeut/manueeltherapeut/ bewegingswetenschapper

Inhoudsopgave

Voorwerk

1. Inleiding

Samenvatting

Meer dan de helft van de Nederlanders ouder dan 18 jaar sport ten minste één keer per week. Sporten heeft als voordeel dat het bijdraagt aan een gezonde leefstijl en samenleving. Helaas gaat dit sporten soms gepaard met blessures aan de voet of enkel, en met huid- en nagelproblemen. Dit bederft het sportplezier en kan de sportprestaties verminderen. Met goede zorg en begeleiding door de juiste behandelaar kunnen veel van deze problemen worden verholpen. Een sportpodotherapeut, manueeltherapeut of fysiotherapeut dient in staat te zijn de sporter met genoemde klachten te onderzoeken en adequaat behandelen, en te adviseren over bijvoorbeeld schoeisel, de beste voorbereiding en trainingsopbouw. Zo nodig wordt de sporter verwezen naar een complementaire collega-behandelaar met vakkennis in een andere discipline.

Ingrid Janssen

2. Huid- en nagelproblemen

Samenvatting

De huid en nagels van de sportvoeten krijgen tijdens het sporten veel te verduren, waardoor huid- en nagelproblemen op de loer liggen. Met een goede voetverzorging (door de sporter zelf), het lopen op slippers in de gezamenlijke douche-/kleedruimtes en geschikte schoenen en sokken kunnen veel problemen voorkomen worden. Mochten er onverhoopt toch problemen zijn ontstaan, dan is het goed om te weten dat de behandeling van sporters niet altijd gelijk is aan de ‘standaard’ behandeling. Zo is een nagelreparatie (van hard materiaal) bij een voetballer tijdens het sportseizoen allesbehalve een goed idee. Bij het bepalen van het behandelplan wordt bekeken waaraan de voeten worden blootgesteld tijdens het sporten: welke schoenen draagt de sporter, wat zijn de (weers)omstandigheden, welke krachten komen er op de voet en daar de behandeling op af te stemmen. In dit hoofdstuk worden de veel voorkomende huid- en nagelproblemen bij sportvoeten alsook de behandelmogelijkheden beschreven.

Toos Mennen

3. Acute letsels en overbelastingblessures

Samenvatting

In Nederland sporten jaarlijks circa 9 miljoen mensen van 4 jaar en ouder [1]. Sporten heeft vele voordelen voor zowel de mentale- als fysieke gesteldheid. Helaas kunnen als gevolg van het sporten ook blessures ontstaan, wat enerzijds het sportplezier vermindert en er anderzijds voor kan zorgen dat de sporter (tijdelijk) zijn werk niet kan uitvoeren. Het kunnen acute traumata zijn, zoals het verzwikken van de enkel, of overbelastingblessures, zoals een fasciitis plantaris. In dit hoofdstuk wordt er uitgebreider inge’gaan op diverse (veel)voorkomende blessures aan ‘sportvoeten’, de aard van de blessure, en (mogelijke) oorzaken. Daar waar nodig/mogelijk worden er suggesties gegeven voor het te voeren beleid.

Dennis van Poppel

4. Sportsokken, -schoenen en -zolen

Samenvatting

Het beschermen van de voeten tijdens het sporten is belangrijk om huid- en nagelproblemen te voorkomen, maar ook ter preventie van (voet)blessures zoals het verzwikken van de voet. Daarbij is vooral de sportschoen van belang. Deze moet voldoen aan kwaliteitseisen en geschikt zijn voor de sport die beoefend wordt. Zo is een nauwsluitende schoen voor de voetballer essentieel voor een goed balcontact en een stugge harde schoen een vereiste voor een wielrenner. Als we de schoenen combineren met goede sportsokken en (zo nodig) sportzolen kunnen veel problemen voorkomen worden. Ook deze sportsokken en -zolen dienen afgestemd te worden op de sport en de individuele sporter. Om als behandelaar sporters vakkundig te adviseren gaan we in dit hoofdstuk in op de eigenschappen en toepassingsmogelijkheden van sportsokken, -schoenen en -zolen.

Toos Mennen, Ingrid Janssen

5. Ondergronden

Samenvatting

De ondergrond waarop gesport wordt, in combinatie met het gedragen sportschoeisel en de fysieke eigenschappen van de spelers lijkt van invloed op het ontstaan van blessures. Als we kijken naar de ondergronden zijn er grofweg twee groepen: indoor en outdoor. De vloeren in een sporthal of gymzaal zijn bij de meeste mensen bekend. Ze werken dempend bij het maken van een sprong en hebben de juiste stroefheid. Maar ook hierin zijn weer meerdere typen te onderscheiden, met elk hun eigen eigenschappen. Denk aan het verschil tussen een houten vloer en een gegoten vloer. Bij de outdoor ondergronden zijn er nog veel meer mogelijkheden, variërend van asfalt, gras en bosgrond tot kunstgras en gravelbanen. Wat zijn nu eigenlijk de eigenschappen van deze ondergronden? Hebben deze effect op het (mogelijk) ontstaan van blessures? En wat betekent dit voor de keuze van het sportschoeisel?

Ingrid Janssen

6. Algemene aandachtspunten bij het onderzoek van een sporter

Samenvatting

De voeten van de sporter worden aan andere omstandigheden blootgesteld dan in het dagelijks leven. Denk hierbij aan sportspecifieke schoenen, (zware) fysieke belasting en ondergronden. Daarnaast kent iedere sport eigen sportspecifieke bewegingen waarvoor een andere mobiliteit van de (voet)gewrichten gewenst kan zijn. Last but not least, elke sporter wil graag blijven sporten. Omdat de sport enerzijds de oorzaak van een voetklacht of blessure kan zijn en anderzijds ook invloed heeft op het in te zetten behandelplan en advies, is het voor behandelaren van belang om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de voet in relatie tot de sport. De sportgerichte anamnese en onderzoek vormen hiervoor de basis om vragen te beantwoorden als: Aan welke omstandigheden worden de voeten blootgesteld? Hoe vaak worden de voeten hieraan blootgesteld? Hoe is de mobiliteit van de voetgewrichten? Hoe verloopt de sportspecifieke beweging?

Ingrid Janssen

7. Recreatief hardlopen

Samenvatting

Iedere week starten er vele mensen met recreatief hardlopen. De een om kilo’s te verliezen, de ander om fit en gezondheid te blijven of het hoofd leeg te maken na een dag werken. Hardlopen is simpel: het kan altijd en overal gedaan worden. Het enige wat nodig is zijn sportkleding en een paar hardloopschoenen. De meesten mensen beginnen op een paar oude sportschoenen om te kijken of ze de sport wel leuk vinden, maar dat is niet verstanding. Doordat bij het hardlopen de impact op de voeten, en het lichaam, al snel enkele malen groter is dan bij wandelen kan dit gemakkelijk tot blessures leiden. Hardloopschoenen zijn er in verschillende typen te krijgen, neutraal of met antipronatie en afgestemd om de loopondergrond. Een goede basis om voetproblemen en/of overbelastings-(voet)blessures zoveel mogelijk voor te blijven zijn een verstandige trainingsopbouw en een goed paar hardloopschoenen, eventueel aangevuld met sportzolen.

Ingrid Janssen

8. Wandelsport

Samenvatting

Het lijkt zo simpel, een paar (wandel)schoenen aan en wandelen maar. Zo simpel is het helaas niet. Naast blaren, blauwe teennagels, enkelverzwikkingen en klachten aan de hiel verpesten ook voorvoetklachten regelmatig het wandelplezier. Zeker als er afstanden van meer dan 15 km gewandeld worden. Dit komt doordat de druk onder de voorvoet dan toeneemt doordat het looppatroon door de optredende vermoeidheid verandert. Het afwikkelen wordt hierdoor ongemerkt moeilijker. In dit hoofdstuk gaan we in op de aandachtspunten in het onderzoek bij een wandelaar, de pasvorm en de verschillende typen wandelschoenen met hun eigenschappen en de behandelmogelijkheden. Als behandelaar kunnen tips geven aan de wandelaar om blessures en voetklachten zoveel mogelijk voor te blijven en op die manier bijdragen aan optimaal wandelplezier.

Lianne van Ooijen, Ingrid Janssen

9. Wielersport

Samenvatting

Bij wielrennen vormt over het algemeen niet de ‘impact’ die op de voeten komt de oorzaak van (voet)klachten, maar juist het langdurig dezelfde beweging maken in een nauw passende fietsschoen. Zeker als men zich daarbij realiseert dat de voeten vastgeklikt zitten op de pedaal en daarmee in een vaste stand gezet worden. De positie van deze plaatjes heeft een grote invloed op de druk onder de voet én de fietsbeweging, indien niet goed afgesteld kunnen er gemakkelijk blessures van bijvoorbeeld de knie ontstaan. De keuze in verschillende wielerschoenen en voetplaatjes is groot, wat het voor de wielersporter niet altijd gemakkelijk maakt om de ‘juiste’ te kiezen. Dit hoofdstuk geeft de behandelaar een aantal handvatten voor het onderzoek/begeleiding van de wielersporter, de verschillende typen wielerschoenen en adviezen die gegeven kunnen worden om bijvoorbeeld voetklachten, zoals dove/tintelende tenen en drukplekken, te voorkomen.

Ingrid Janssen

10. Veldhockey

Samenvatting

Laag zitten, drijven van de bal, slaan, flatsen en pushen. Zomaar wat bewegingen die een hockeyer op het veld maakt. Welke mobiliteit is hiervoor in de enkel eigenlijk nodig? Wat is de impact van een water-, zand- of semiwaterveld op het spel en de wrijving op de voet. Zo worden bij een waterveld de schoenen en sokken nat, wat blaarvorming in de hand werkt. Het wisselen van de hockeysokken tijdens de rust kan veel blaarproblemen voorkomen. Combineer dit met het vele wenden, keren en abrupte stops, dan liggen ingegroeide teennagels en likdoorns op de loer. In dit hoofdstuk is er aandacht voor de bewegingen van de voet op het hockeyveld, de verschillende type hockeyschoenen en de impact van de verschillende typen velden waarop de sport beoefend wordt.

Yannick Warnier, Ingrid Janssen

11. Voetbal

Samenvatting

Tijdens het voetballen krijgen de voeten veel te verduren, bijvoorbeeld bij het aannemen en trappen van de bal. Ook staan er nog weleens tegenstanders met de noppen van hun voetbalschoen op de voet van een andere speler. Blauwe en ingroeiende teennagels worden dan ook regelmatig gezien bij voetballers. De nauwpassende voetbalschoen doet daarbij ook een duit in het zakje. Voetbalschoenen zijn in vele variaties te verkrijgen, waarbij met name de juiste keuze voor de noppen belangrijk is. Zorg voor een juiste nop(lengte), passend bij het veld waarop gespeeld wordt, zodat de kans op blessures ten gevolge van te weinig of juist te veel grip kleiner wordt. Met een aantal simpele tips zijn veel ‘voetkwaaltjes’ te voorkomen, bijvoorbeeld door het dragen van een dun katoenen sokje onder de synthetische voetbalsokken om wrijving tegen te gaan.

Lianne van Ooijen, Ingrid Janssen

12. Volleybal

Samenvatting

Een volleyballer maakt allerlei verschillende bewegingen op het veld, waaronder veel draaien. De verdedigende spelers zitten vaak diep door de knieën gezakt en de aanvallers springen en landen meer. Dit vraagt veel van onder andere de voeten en enkels. Een goede mobiliteit en stabiliteit van de voeten zijn hierbij onmisbaar. Het vele schuiven tegen de voorzijde van de schoen maakt dat er gemakkelijk blaren en nagelproblemen ontstaan, zoals blauwe teennagels, traumanagels en loslatende nagels. Met name het vele springen en (verkeerd) landen maken de enkel en voet kwetsbaarder voor een inversietrauma. Dat is dan ook een van de meest geziene (voet-/enkel)blessures in het volleybal. Om zowel de blaarvorming, nagelklachten als verzwikkingen zoveel mogelijk te voorkomen vormt de volleybalschoen een belangrijke basis. Een goede volleybalschoen biedt een goede grip, stabiliteit en demping. Een enkelbrace kan zinvol zijn na een enkelverzwikking of ter voorkoming hiervan. Een (sport)podotherapeut of (sport)fysiotherapeut kan de volleyballer hierin deskundig adviseren.

Toos Mennen, Ingrid Janssen

13. Tennis

Samenvatting

De vele korte, abrupte en slide-bewegingen zorgen ervoor dat de voeten heel wat te verduren krijgen tijdens het tennis. Om snel en wendbaar te zijn staan tennissers veel op hun voorvoeten, waardoor er lokaal een vergrote druk en wrijving ontstaan met kans op overbelasting, blaar- en eeltvorming. Een ‘tennisteen’ wordt veel gezien door het continu stoten van de nagel tegen de voorzijde van de schoen. De ondergrond waarop gespeeld wordt in combinatie met de gedragen tennisschoen heeft hierop een grote invloed. Zo zijn er stroevere en gladdere tennisbanen, maar ook tennisschoenen met meer of minder profiel. Het is belangrijk om de juiste tennisschoen bij de ondergrond te dragen om te veel glijden in de schoen of het ‘stroppen’ van de voet tegen te gaan of te verminderen.

Ingrid Janssen

14. Basketbal

Samenvatting

De voeten van basketballers krijgen heel wat te verduren tijdens het basketballen. Zo komen nagelproblemen en blaar-/eeltvorming veel voor door het glijden/wrijving in de schoen tijdens de korte sprints met snelle richtingsveranderingen. Dit, in combinatie met de vele sprongbewegingen, vergroot het risico op inversietraumata en overbelastingblessures van de voeten. Zo worden klachten aan de hiel regelmatig gezien, zowel bij kinderen als volwassenen. Bij (sportende) kinderen is het vaak de groeischijf van de hiel die de pijnklachten geeft en bij volwassenen de aanhechting van de plantaire fascie. Voldoende ROM, lenigheid, kracht en coördinatie zijn erg belangrijk om de sportbewegingen goed te kunnen maken en om de sprint- en sprongbelasting ‘aan te kunnen’. Een enkelbrace wordt aangeraden om (nieuwe) inversietraumata te voorkomen. Daarnaast vormt een goed passende basketbalschoen, een laag of (middel)hoog model, mede de basis om druk- en wrijvingsklachten en overbelastingblessures te voorkomen.

Lianne van Ooijen, Ingrid Janssen

15. Fitness

Samenvatting

Steeds meer mensen gaan individueel sporten. Dit doen ze bij een sportschool of zelf thuis met gewichten, apparaten of in online groepslessen. Dit fitnessen heeft als doel de algehele fitheid te verbeteren en kent een grote variatie aan mogelijkheden zoals krachttraining, spinning, crossfit en steps. De blessures en de oorzaken daarvan zijn daardoor eveneens zeer uiteenlopend. Het meest worden overbelastingblessures gezien en traumata door het stoten tegen apparaten of klem komen te zitten tussen gewichten en/of apparaten. Om de fitnesser een goed advies te kunnen geven is het belangrijk om te weten welk specifieke vorm(en) van fitness de sporter beoefent. Als iemand meerdere onderdelen beoefent die sterk van elkaar verschillen, kan het wenselijk zijn om ook verschillende schoenen te gebruiken.

Yannick Warnier, Ingrid Janssen

16. Verzorgingsadviezen voor sportvoeten

Samenvatting

Verzorging van de voeten is bij veel sporters een ondergeschoven kindje. Dat is jammer, want een slechte verzorging kan voor vervelende voetklachten zorgen. Denk maar eens aan een kloofje dat door een schimmelinfectie ontstaat of een ingroeiende nagel door het verkeerd knippen, het sporten wordt hierdoor een stuk minder prettig. Uiteraard kunnen deze klachten met de juiste behandeling verholpen worden, maar voorkomen blijft beter dan genezen. Met een aantal simpele tips kunnen veel van deze klachten voorkomen worden. Enerzijds door het beschermen van de voeten door bijvoorbeeld niet op blote voeten in gezamenlijke vochtige ruimtes te lopen om schimmelinfecties voor te blijven en anderzijds door het goed verzorgen van de voeten.

Toos Mennen

Nawerk

Titel: Voeten en sport
Redacteuren: Ingrid Janssen
Toos Mennen
Dennis van Poppel
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Elektronisch ISBN: 978-90-368-2765-2
Print ISBN: 978-90-368-2764-5
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-2765-2