Het registreren van vital signs, zoals het internationaal wordt genoemd, of vitale tekenen zoals onze Zuiderburen het liever zeggen, biedt de mogelijkheid om bij een onwel geworden patiënt een diagnose te stellen. Ook heeft het de mogelijkheid om op een later tijdstip herhaling te voorkomen
Uit onderzoek naar medische accidenten in de tandartsstoel is gebleken dat de gemiddelde tandarts in Nederland vitale signalen niet vastlegt. Een voorbeeld om het belang hiervan voor de differentiaal diagnose te onderstrepen zijn de vasovagale/orthostatische collaps en de bleke, klamme, alerte patiënt. Het meten van de pols en de bloeddruk tijdens het onwel zijn, geeft de diagnose. In het eerste voorbeeld discrimineert de pols. Een trage pols bij de vasovagale collaps en een snelle bij de orthostatische vorm. In het tweede geval discrimineert de bloeddruk tussen shock en een patiënt met een zeer hoge bloeddruk. Door de diagnose kan de vasovagale/orthostatische collaps worden voorkomen,
Dat geldt als er sprake is van twee van de onderstaande complicaties
Vitale parameter:
Bewustzijn
Stel bewusteloosheid vast door de patiënt met zijn naam aan te spreken. Iemand met een omfloerst bewustzijn blijft op de eigen naam reageren. Schud bij voorkeur aan de schouders, aannemend dat een nekletsel niet tot de mogelijkheden behoort.
Inspectie
De kleur (bleek, cyanose van tong en lippen en niet alleen de acra) van de patiënt is niet alleen van belang maar ook het optreden van niet symmetrische bewegingen of trekkingen. Symmetrische roodheid, vlekkig, met of zonder oedeem wijst op een allergische reactie
Spraakafwijkingen zoals dysartrie, plotselinge heesheid of het niet meer kunnen vinden van woorden of woorden niet meer kunnen begrijpen (afasie) kunnen op een hersenprobleem wijzen.
Circulatie
Is de pols langzaam .(˂6o/min), snel of onregelmatig. Exact tellen is daarbij niet nodig. Hoe is de bloeddruk?
Ademhaling
Is de ademhaling snel, langzaam, oppervlakkig, onregelmatig, is er een geluid (stridor) bij? Is de patiënt dyspnoisch, cyanotisch, hoest hij of wordt sputum opgegeven?
In alle gevallen kan de klacht pijn een belangrijke aanwijzing vormen. Midden op de borst zijn angina pectoris en oesofagus problemen mogelijk. Is de pijn afhankelijk van de ademhaling, dan is een longprobleem waarschijnlijk.
Lichaamstemperatuur,gewicht en lengte
Deze tekenen komen uit de anesthesie maar zijn in de tandheelkunde niet van belang. Temperatuursverhoging kan een contra-indicatie zijn voor het geven van algehele anesthesie bij electieve ingrepen. Hetzelfde geldt voor sterk ondergewicht en overgewicht.
Deze bijdrage is onderdeel van de serie Eerste hulp in de tandartspraktijk. Eerder verschenen Patiënt onwel, Van de handgreep van Rautek tot reanimatie en Stabiele zijligging levensreddend, geschreven door prof. dr. Luzi Abraham-Inpijn.
Voor acute situaties is het spreekwoord ‘een gewaarschuwd mens telt voor twee' zeker van toepassing. Door het nemen van enkele maatregelen is de tandarts beter voorbereid op eventuele medische calamiteiten. Hoofdstuk 2.4 van Algemene ziekteleer voor Tandartsen, onder redactie van Brand, van Diermen en Makkes geeft een overzicht van de algemene voorbereidingen die de tandarts in de dagelijkse praktijk moet treffen.
Auteur(s): Prof. dr. L. Abraham-Inpijn