Op de vraag, hebt u in de laatste vijf jaar wel eens een epileptische aanval meegemaakt in uw praktijk antwoordt ongeveer 28% van de tandartsen positief. Dat is extreem veel. Het is waarschijnlijk dat trekkingen die een patiënt in de stoel vertoont te snel als epilepsie worden geduid. In de bevolking heeft 4- 6% wel eens trekkingen vergelijkbaar met de trekkingen bij epilepsie.
Trekkingen in de tandartsstoelworden in het algemeen veroorzaakt door kortdurend zuurstof tekort in de hersenen. Hersencellen komen bij zuurstof- en bij glucose te kort, doordat deze twee de basis vormen voor de noodzakelijke energievoorziening, in de problemen en ontladen. Dit veroorzaakt prikkeling met de bekende symptomen.
Voorbeelden zijn trekkingen bij de vaso-vagale collaps en bij de orthostatische collaps. Hierbij is kortdurende bloeddrukdaling verantwoordelijk voor het gedaalde bewustzijn en de trekkingen. Ook koorts (koortsstuip bij kinderen: 2-5%), een schemertoestand en hypoglykemie gaan soms gepaard met trekkingen van de skeletspieren. Een insult kan ook veroorzaakt worden door overdosering van lokaal anesthesie zoals bij een abusievelijk intravasale injectie (tabel 1).
De definitie voor epilepsie komt van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO): ‘Een chronische aandoening gekarakteriseerd door herhaalde trekkingen, die variëren van korte spiertrekkingen tot ernstige en langdurige convulsies. De trekkingen worden veroorzaakt door plotselinge, meestal kortdurende excessieve elektrische ontladingen in een groep hersencellen (neuronen) in de hersenschors. Door het woord ‘chronisch’ wordt een strikte scheiding aangebracht tussen het eenmalig of gelegenheidsinsult (of in de engelse literatuur ‘acute symptomatic seizure’) en epilepsie. Epilepsie als ziekte komt in de Nederlandse bevolking in 0,4-0,7 % voor.
De classificatie van de epileptische aanvallen betreft twee grote groepen (Tabel 2):
Bij partiële aanvallen is slechts een klein deel van een hersenhemisfeer betrokken. Afhankelijk van het feit of deze aanval niet of wel samengaat met bewusteloosheid spreekt men van ‘eenvoudige’ of van een ‘complexe’ partiële aanval. Bij de gegeneraliseerde vorm zijn beide hemisferen betrokken en treedt vrijwel altijd bewusteloosheid op (grand mal). Predisponerende factoren zijn deels inherent aan het tandheelkundig functioneren, zoals spanning, emoties, slaapdeprivatie bijvoorbeeld door kiespijn, hyperventileren, hypoxie, hypoglykemie en regelmatige lichtreflexen, zoals door kapotte TL-buis. Ook een goed medicamenteus ingestelde epilepsie patiënt kan door zijn medicatie ‘heen breken’.
Ieder insult van welke aard ook brengt een risico met zich mee en voorkómen komt dan ook op de eerste plaats. Voor de vaso-vagale collaps en de orthostatische collaps is dat in bijna 100% mogelijk. Voor de grand mal aanval niet altijd. In volgende nieuwsberichten vindt u zowel voor de collaps als voor de grand mal de adviezen voor het handelen.
Referenties:
1. Abraham L. Inwendige Geneeskunde voor de Tandheelkunde. Lemma BV, Utrecht 2004.
2. Mehra P, Calazzo A, Maloney P. Lidocaine toxicity. Anesth Prog. 1998;45/1:38-41.
3. Prasad VN, Chawla HS, Goyal A, Gauba K, Singhi P. Folic acid and phenytoin induced gingival overgrowth--is there a preventive effect. J Indian Soc Pedod Prev Dent. 2004; 22(2):82-91.
4. Noachtar S, Peters AS. Semiology of epileptic seizures: a critical review. Epilepsy Behav. 2009;15(1):2-9.
5. Khwaja GA, Duggal A, Kulkarni A, Chaudhry N, Gupta M, Chowdhury D, Bohra V.
Recurrent prolonged fugue states as the sole manifestation of epileptic seizures. Ann Indian Acad Neurol. 2013;16(4):561564.
6. Devinsky O, Gazzola D, LaFrance WC Jr. Differentiating between nonepileptic and epileptic seizures. Nat Rev Neurol. 2011;7(4):210-220.
7. Abraham-Inpijn L. Spoedeisende Geneeskunde in de tandheelkundige praktijk. 2008. Van Kon van Gorcum BV, Assen
8. Abraham-Inpijn L. Voorkomen van medische accidenten.2009 Elsevier.
Tabel 1
Voorkomen van een gelegenheidsinsult of ‘acute symptomatic seizure”
• Koorts (‘koortsstuipen’)
• Zuurstoftekort: syncope
hartritmestoornissen
inflow en outflow beperking
Trans Ischaemic Attack's
verhoogde intracraniële druk
migraine
• Acuut hersentrauma of CVA
• Secundair aan ziekten
• Infecties: meningitis, encefalitis, lues
• Metabool/ hormonaal:oa hypoglykemie
• Geneesmiddel gerelateerd: isoniazide, imipenem
theofylline, aminofylline
lidocaine, meperidine
ketamine, halothaan, enfluraan
amitriptyline, imipramine,
haloperidol, chloorpromazine
efedrine, terbutaline
methotrexaat, asparaginase, cyclosporine
cocaine, amfetaminen
alcohol vnl. onthouding
Tabel 2
Classificatie van epilepsie-aanvallen
Focale of partiële epilepsie
• enkelvoudige partiële trekkingen (bewustzijn intact)
• complexe partiele epilepsie (verminderd bewustzijn, handelen zonder contact)
• partieel met secundaire generalisatie
Gegeneraliseerde vorm, bilateraal en symmetrisch
• absences (kortdurende wegraking)
• myoclonieën
• clonische trekkingen
• tonische trekkingen
• tonisch-clonisch
• atoon
Ongeclassificeerde trekkingen
Deze bijdrage is onderdeel van de serie Eerste hulp in de tandartspraktijk, geschreven door prof. dr. Luzi Abraham-Inpijn. Eerder verschenen:
· Van de handgreep van Rautek tot reanimatie
· Stabiele zijligging levensreddend
·Hyperventileren of paniekaanval
Voor acute situaties is het spreekwoord ‘een gewaarschuwd mens telt voor twee' zeker van toepassing. Door het nemen van enkele maatregelen is de tandarts beter voorbereid op eventuele medische calamiteiten. Hoofdstuk 24 van Algemene ziekteleer voor Tandartsen, onder redactie van Brand, van Diermen en Makkes geeft een overzicht van de algemene voorbereidingen die de tandarts in de dagelijkse praktijk moet treffen.
Referentie
Abraham-Inpijn L. Spoedeisende Geneeskunde in de tandheelkundige praktijk. 2008. Van Kon van Gorcum BV, Assen
Meer lezen >>
Eerste hulp in de tandartspraktijk: Grand mal epilepsie, L. Abraham-Inpijn
Eerste hulp in de tandartspraktijk: De kortdurende collaps, syncope of flauwvallen, L. Abraham-Inpijn
Bewusteloosheid e Causa Ignota – Registratie van vital signs is van groot belang, Prof. dr. L. Abraham, Tandartspraktijk nr. 11, 2011
Aandoeningen van het centrale zenuwstelsel (uit Boek: Algemene ziekteleer voor tandartsen)
Auteur(s): L. Abraham-Inpijn