Top

Gepubliceerd in:

19-06-2017 | Artikel

Transcraniële zwakstroomstimulatie voor het verbeteren van cognitie en stemming: feit of fictie?

Auteur: Dennis J. L. G. Schutter

Gepubliceerd in: Neuropraxis | Uitgave 4/2017

Samenvatting

Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat zwakke elektrische stromen effecten hebben op hersenen en gedrag. Experimentele studies laten zien dat gelijkstroom, dan wel alternerende stroom, cognitieve prestaties van gezonde mensen kunnen verbeteren. Deze effecten zijn echter klein en de praktische toepasbaarheid is nog beperkt. Klinisch onderzoek heeft uitgewezen dat zwakstroomstimulatie op de frontale hersenkwab een positief effect heeft op stemming bij mensen met een depressieve stoornis. Verder onderzoek naar de precieze werkingsmechanismen is nodig voor het vaststellen van de reikwijdte van deze techniek als het gaat om gedragsbeïnvloeding.

vorige artikel Chronische pijn: een doorbraak?

DC-stimulatie heeft het probleem van fosfenen niet, vanwege de constante stroom die wordt toegediend. Op het moment dat DC-stimulatie wordt gestart of wordt afgebroken, kan er wel sprake zijn van het waarnemen van een (zwakke) lichtflits. Dit wordt veroorzaakt door het acute potentiaalverschil en is op te lossen door de intensiteit geleidelijk op te voeren dan wel af te bouwen naar de gewenste stroomsterkte.

Priori A. Brain polarization in humans: a reappraisal of an old tool for prolonged non-invasive modulation of brain excitability. Clin Neurophysiol. 2003;114:589–95.CrossRefPubMed

Nitsche MA, Paulus W. Excitability changes induced in the human motor cortex by weak transcranial direct current stimulation. J Physiol. 2000;527:633–9.CrossRefPubMedPubMedCentral

Neuling T, Wagner S, Wolters CH, Zaehle T, Herrmann CS. Finite-element model predicts current density distribution for clinical applications of tDCS and tACS. Front Psychiatry. 2012;3:83.CrossRefPubMedPubMedCentral

Miranda PC, Lomarev M, Hallett M. Modeling the current distribution during transcranial direct current stimulation. Clin Neurophysiol. 2006;117:1623–9.CrossRefPubMed

Rampersad SM, Janssen AM, Lucka F, Aydin Ü, Lanfer B, Lew S, Wolters CH, Stegeman DF, Oostendorp TF. Simulating transcranial direct current stimulation with a detailed anisotropic human head model. IEEE Trans Neural Syst Rehabil Eng. 2014;22:441–52.CrossRefPubMed

Bikson M, Inoue M, Akiyama H, Deans JK, Fox JE, Miyakawa H, et al. Effects of uniform extracellular DC electric fields on excitability in rat hippocampal slices in vitro. J Physiol. 2004;557:175–90.CrossRefPubMedPubMedCentral

Thielscher A, Antunes A, Saturnino GB. Field modeling for transcranial magnetic stimulation: a useful tool to understand the physiological effects of TMS? Conf Proc IEEE Eng Med Biol Soc. 2015;2015:222–5.PubMed

Agnew WF, McCreery DB. Considerations for safety in the use of extracranial stimulation for motor evoked potentials. Neurosurgery. 1987;20:143–71.CrossRefPubMed

McCreery DB, Agnew WF, Yuen TG, Bullara L. Charge density and charge per phase as cofactors in neural injury induced by electrical stimulation. IEEE Trans Biomed Eng. 1990;37:996–1001.CrossRefPubMed

10.

Bikson M, Grossman P, Thomas C et al. Safety of transcranial direct current stimulation: evidence based update 2016. Brain Stimulation 2016;9(5):641–61.

11.

Nitsche MA, Liebetanz D, Lang N, Antal A, Tergau F, Paulus W. Safety criteria for transcranial direct current stimulation (tDCS) in human. Clin Neurophysiol. 2003;114:2220–3.CrossRefPubMed

12.

Coffman BA, Clark VP, Parasuraman R. Battery powered thought: enhancement of attention, learning, and memory in healthy adults using transcranial direct current stimulation. Neuroimage. 2014;85:895–908.CrossRefPubMed

13.

Hill AT, Fitzgerald PB, Hoy KE. Effects of anodal transcranial direct current stimulation on working memory: A systematic review and meta – analysis of findings from healthy and neuropsychiatric populations. Brain Stimul. 2016;9:197–208.CrossRefPubMed

14.

Mancuso LE, Ilieva IP, Hamilton RH, Farah MJ. Transcranial direct current stimulation improve healthy working memory? A meta-analytic review. J Cogn Neurosci. 2016;28:1063–89.CrossRefPubMed

15.

Oldrati V, Schutter DJ. A meta-analysis of studies targeting the human cerebellum with transcranial direct current stimulation to manipulate behavior. In behandeling.

16.

Schutter DJ. Syncing your brain: electric currents to enhance cognition. Trends Cogn Sci (Regul Ed). 2014;18:331–3.CrossRef

17.

Zaehle T, Rach S, Herrmann CS. Transcranial alternating current stimulation enhances individual alpha activity in human EEG. PLOS ONE. 2010;5:e13766.CrossRefPubMedPubMedCentral

18.

Kanai R, Chaieb L, Antal A, Walsh V, Paulus W. Frequency-dependent electrical stimulation of the visual cortex. Curr Biol. 2008;18:1839–43.CrossRefPubMed

19.

Schutter DJ, Hortensius R. Retinal origin of phosphenes to transcranial alternating current stimulation. Clin Neurophysiol. 2010;121:1080–4.CrossRefPubMed

20.

Kar K, Krekelberg B. Transcranial electrical stimulation over visual cortex evokes phosphenes with a retinal origin. J Neurophysiol. 2012;108:2173–8.CrossRefPubMedPubMedCentral

21.

Heerebout BT, Tap AE, Rotteveel M, Phaf RH. Gamma flicker elicits positive affect without awareness. Conscious Cogn. 2013;22:281–9.CrossRefPubMed

22.

Williams JH. Frequency-specific effects of flicker on recognition memory. Neuroscience. 2001;104:283–6.CrossRefPubMed

23.

Schutter DJ, Wischnewski M. A meta-analytic study of exogenous oscillatory electric potentials in neuroenhancement. Neuropsychologia. 2016;86:110–8.CrossRefPubMed

24.

Schutter DJ, Sack AT. Current directions in non-invasive low intensity electric brain stimulation for depressive disorder. CNS Neurol Disord Drug Targets. 2014;13:945–52.CrossRefPubMed

25.

Brunoni AR, Moffa AH, Fregni F, Palm U, Padberg F, Blumberger DM, et al. Transcranial direct current stimulation for acute major depressive episodes: Meta-analysis of individual patient data. Br J Psychiatry. 2016;208:522–31.CrossRefPubMedPubMedCentral

26.

Schutter DJ. Transcraniële magnetische stimulatie in de behandeling van depressie. Tijdschr Psychiatr. 2011;53:343–53.PubMed

27.

Brem AK, Fried PJ, Horvath JC, Robertson EM, Pascual-Leone A. Is neuroenhancement by noninvasive brain stimulation a net zero-sum proposition? Neuroimage. 2014;85:1058–68.CrossRefPubMed

28.

Wischnewski M, Zerr P, Schutter DJ. Effects of theta transcranial alternating current stimulation over the frontal cortex on reversal learning. Brain Stimul. 2016;9:705–11.CrossRefPubMed

29.

Bienenstock EL, Cooper LN, Munro PW. Theory for the development of neuron selectivity: orientation specificity and binocular interaction in visual cortex. J Neurosci. 1982;2:32–48.PubMed

30.

Kronberg G, Bridi M, Abel T, Bikson M, Parra LC. Direct current stimulation modulates LTP and LTD: Activity dependence and dendritic effects. Brain Stimul. 2017;10:51–8.CrossRefPubMed

31.

Wischnewski M, Schutter DJ. Efficacy and time course of theta burst stimulation in healthy humans. Brain Stimul. 2015;8:685–92.CrossRefPubMed

32.

Vossen A, Gross J, Thut G. Alpha power increase after transcranial alternating current stimulation at alpha frequency (α-tACS) reflects plastic changes rather than entrainment. Brain Stimul. 2015;8:499–508.CrossRefPubMedPubMedCentral

Titel: Transcraniële zwakstroomstimulatie voor het verbeteren van cognitie en stemming: feit of fictie?
Auteur: Dennis J. L. G. Schutter
Publicatiedatum: 19-06-2017
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Gepubliceerd in: Neuropraxis / Uitgave 4/2017
Print ISSN: 1387-5817
Elektronisch ISSN: 1876-5785
DOI: https://doi.org/10.1007/s12474-017-0157-4

Bohn Stafleu van Loghum

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen

Andere artikelen Uitgave 4/2017

Woorden vooraf

Chronische pijn: een doorbraak?

De voorspellende waarde van het neurologisch onderzoek bij zuigelingen met een hoog risico op cerebrale parese

Beter in balans: over de rol van motoriek, balans en bewegingsinterventies bij kinderen met autisme